Der Glaube der Lebuser und Pommerschen Stämme im 12. Jahrhundert

Abstract

Pomorze Zachodnie, do którego należała Ziemia Lubuska, było centrum pogaństwa słowiańskiego. Rugia była stolica pogaństwa, a Swarożyc naczelnym bożkiem.

Na podstawie przeprowadzonych wykopalisk na terenie Głogowa i okolic znamy pozostałości mieszkań ludzkich ze średniowiecza. Zachowały się skorupy i resztki żywności, kości zwierząt, a także materiał opalowy (drewno dębowe).

Kapłani pogańscy sprawowali kult albo kierowali czynnościami kultowymi, strzegli też miejsc kultu. W dużych świątyniach było kilku kapłanów, a w małych świętych gajach tylko jeden. Czczenie bożka było ograniczone do terenu plemienia i zamkniętej wspólnoty. Przed wyruszeniem na podbój zanoszono prośby do bóstwa, a po zwycięstwie składano ofiary dziękczynne. Składano też opłaty na rzecz bóstwa Światowida - nawet król duński wysłał Światowidowi złoty kielich na znak swej czci. Kapłani pogańscy mieli duży wpływ na swoich władców, życie społeczne i religijne oraz na rozstrzyganie różnych spraw.

Chrześcijaństwo najwcześniej przyjęto w południowej Polsce, a dopiero w XII w. na Pomorzu Zachodnim. Pogaństwo oraz zwyczaje i praktyki pogańskie istniały jednak przez wiele lat. Niszczono co było chrześcijańskie, mordowano duchownych i świeckich chrześcijan. Władcy, którzy przyjęli chrześcijaństwo, obdarowywali dobrami podwładnych, a karali śmiercią tych, którzy nie porzucili obrzędów pogańskich. Podobnie postępował Bolesław Krzywousty (1086-1138).

Poganie oddawali cześć bóstwom i duchom, rzekom, drzewom przez modlitwę i składanie ofiar. Modlitwa była prośbą, a ofiara, jak pożywienie czy schronienie, dziękczynieniem za otrzymane dobro. Polskie pogaństwo rozpoczęło budowę świątyń na przełomie XI i XII w. Pomimo że Polska przyjęła chrześcijaństwo dużo wcześniej, to wpływy pogańskie w tym okresie były bardzo silne. Misjonarze, władze duchowne i świeckie w XII w. przygotowywali pogan do przyjęcia chrześcijaństwa i tępili kult starych bogów. Poganie stawiali opór szerzącej się religii chrześcijańskiej. W 1106 poganie z Pomorza napadli na Bolesława Krzywoustego (1086-1 138), który przybył na uroczystości poświęcenia kościoła na Ziemi Lubuskiej. To on przywrócił polskie panowanie nad Pomorzem i Ziemią Lubuską oraz dokonał ich chrystianizacji, utrzymując niezależność Kościoła polskiego na tych terenach. Ok. 1123 utworzono w Lubiążu biskupstwo (sufragania Poznania).

Na Łysej Górze kult pogański trwał do drugiej połowy XII w. Kościół w Lubiążu powstał w 1150 r. na miejscu świątyni pogańskiej. Świątynia pogańska pod Jaworem przetrwała do 1168 r. Natomiast pogaństwo na Pomorzu Zachodnim zaginęło na skutek zwycięstwa Duńczyków w 1168 r., a świątynia Światowida została doszczętnie zniszczona, Bolesław Krzywousty narzucił chrześcijaństwo Pomorzanom. W XII w. zaczęły na Pomorzu szerzyć się herezje średniowieczne i działalność sekty bogumiłów.