Jak rysują osoby, które nigdy nie widziały? Badania niewidomych uczniów
Keywords:
osoby niewidome od urodzenia; rozwój rysunkowy; wyobraźnia; grafika dotykowa; transfograf
Abstract
Przedmiotem badania była analiza cech formalnych występujących w rysunkach dzieci i młodzieży niewidomej od urodzenia, a także zdolność identyfikacji i ocena stopnia rozpoznawalności tych rysunków przez widzących odbiorców. Zbadano uczniów w wieku 7-15 lat. Stwierdzono, że w ich pracach przeważają elementy formalne typowe dla rysunków tworzonych w stadium realizmu nieudolnego. Dodatkowym celem badania była ocena przydatności narzędzia, zwanego transfografem, w edukacji rysunkowej osób niewidomych. Rysunki wykonane przez niewidomych przed treningiem i po treningu z transfografem okazały się porównywalnie trudne do identyfikacji, jednak w sytuacji udzielenia sędziom wskazówki co do treści szkiców wyżej oceniano rozpoznawalność rysunków wykonanych po treningu. Ponadto w rysunkach wykonanych po treningu zmniejszyła się obecność cech typowych dla stadium realizmu nieudolnego.
References
Arditi, A., Holtzman, J. D., & Kosslyn, S. M. (1988). Mental imagery and sensory experience in congenital blindness. Neuropsychologia, 26, 1-12.
Chojecka, A., Magner, M., Szwedowska, E., & Więckowska, E. (2008). Nauczanie niewidomych dzieci rysunku. Laski: The Society for the Care of the Blind.
Claudet, P. (Ed.) (2009). The typhlo and tactus guide to children’ books. Talant: Les Doigts Qui Revent.
Czerwińska, K. (2008). Rysunek wypukły jako pomoc dydaktyczna w nauczaniu języków obcych – doniesienia z badań. In K. Czerwińska (Ed.), Adaptacja pomocy w nauce języków obcych osób niewidomych i słabo widzących (pp. 36-69). Warsaw, PL: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
D'Angiulli, A., & Maggi, S. (2003). Development of drawing abilities in a distinct population: Depiction of perceptual principles by three children with congenital total blindness. International Journal of Behavioral Development, 27, 193-200.
Dulin, D., & Hatwell, Y. (2006). The effects of visual experience and training in raised-line materials on the mental spatial imagery of blind persons. Journal of Visual Impairment & Blindness, 100, 414-424.
Farrenkopf, C., & Davidson, I. F. (1992). The development of perspective-taking abilities in young blind children. RE:view, 24, 7-22.
Francuz, P. (2013). Imagia. W kierunku neurokognitywnej teorii obrazu. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Gill, R. (1997). Zasady rysunku realistycznego. Łódź: Wydawnictwo Galaktyka.
Heller, M. A. (2006). Picture perception and spatial cognition in visually impaired people. In M. A. Heller & S. Ballesteros (Eds.), Touch and blindness. Psychology and neuroscience (pp. 49-71). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Heller, M. A., Calcaterra, J. A., Tyler, L. A., & Burson, L. L. (1996). Production and interpretation of perspective drawings by blind and sighted people. Perception, 25, 321-334.
Heller, M. A., Kennedy, J. M., & Joyner, T. D. (1995). Production and interpretation of pictures of houses by blind people. Perception, 24, 1049-1058.
Hohensee-Ciszewska, H. (1976). Podstawy wiedzy o sztukach plastycznych. Warsaw, PL: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Janowski, J. (2007). Przedstawienia wyobrażonej przestrzeni na obrazach. In P. Francuz (Ed.), Obrazy w umyśle. Studia nad percepcją i wyobraźnią (pp. 63-110). Warsaw, PL: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Jolley, R. P. (2010). Children and pictures: Drawing and understanding. Hoboken, UK: Wiley-Blackwell.
Kennedy, J. M. (1993). Drawing and the blind: Pictures to touch. New Haven, CT: Yale University Press.
Kennedy, J. M., & Juricevic, I. (2003). Haptics and projection: Drawings by Tracy, a blind adult. Perception, 32, 1059-1071.
Kennedy, J. M., & Juricevic, I. (2006). Blind man draws using diminution in three dimensions. Psychonomic Bulletin & Review, 13, 506-509.
Kielar-Turska, M. (2000). Rozwój człowieka w pełnym cyklu życia. In J. Strelau (Ed.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Podstawy psychologii (pp. 285-332). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Lowenfeld, V., & Brittain, W. (1977). Twórczość a rozwój umysłowy dziecka. Warsaw, PL: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Luquet, G. H. (2001/1927). Children’s drawings/Le dessin enfantin. London: Free Association Books.
Marek, B. (1997). Before a blind child can read a map. First steps in tactile graphics. Paper presented at the 10th World ICEVI Conference, São Paulo, Brasil, Aug 3-8, 1997.
Marek, B., & Szubielska, M. (2011). Introducing young learners to tactile graphics: Simple tools for explaining complex problems. Paper presented at Statewide Vision Resource Centre Tactile Graphics Conference. Melbourne-Nunawading, Australia.
Marek, B., & Szubielska, M. (2013). Grafika dotykowa w edukacji i rehabilitacji osób niewidomych. Paper presented at the 1st Contexts of Rehabilitation Psychology Interdisciplinary Conference, Lublin.
Millar, S. (1975). Visual experience or translation rules? Drawing the human figure by blind and sighted children. Perception, 4, 363-371.
Młodkowski, J. (1998). Aktywność wizualna człowieka. Warsaw and Łódź, PL: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Pathak, K., & Pring, L. (1989). Tactual picture recognition in congenitally blind and sighted children. Applied Cognitive Psychology, 3, 337-350.
Piaget, J. (1972). Myślenie i mowa dziecka. Warsaw, PL: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Piskorska, A., Krzeszowski, T., & Marek, B. (2008). Uczeń z dysfunkcją wzroku na lekcji angielskiego. Wskazówki metodyczne dla nauczycieli. Warsaw, PL: University of Warsaw.
Roliński, F. (1962). Perspektywa odręczna. Warsaw, PL: Wydawnictwo Arkady.
Shiu, C.-J., I, B. (2010). The possibility of replacing visual sense with tactile sense in the spatial representation of the blind. Asia-Pacific Journal for Arts Education, 8, 1-29.
Szubielska, M., & Marek, B. (2012). Comprehension of tactile graphics by school-aged children with severe visual impairment: The role of tactile perception and spatial imagery. In 15th European Conference on Developmental Psychology. 23-27 August 2011 – Bergen – Norway. Merimond International Proceedings (pp. 121-130). Bologna: Medimond Publisher.
Szubielska, M., & Marek, B. (2015). The role of visual experience in changing the size of objects in imagery processing. Journal of Visual Impairment & Blindness, 109, 43-53.
Szubielska, M., & Niestorowicz, E. (2013). Twórczość plastyczna jako forma wspierania rozwoju osób niewidomych i głuchoniewidomych. In D. Müller & A. Sobczak (Eds.), Rozwój i jego wspieranie w perspektywie rehabilitacji i resocjalizacji (pp. 89-104). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Szuman, W. (1967). O dostępności rysunku dla dzieci niewidomych. Warsaw, PL: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Więckowska, E. (2009). Zasady redagowania tyflografiki. Tyfloświat, 3, 7-13.
Zeki, S. (1999). Inner vision. An exploration of art and the brain. Oxford: Oxford University Press.
Chojecka, A., Magner, M., Szwedowska, E., & Więckowska, E. (2008). Nauczanie niewidomych dzieci rysunku. Laski: The Society for the Care of the Blind.
Claudet, P. (Ed.) (2009). The typhlo and tactus guide to children’ books. Talant: Les Doigts Qui Revent.
Czerwińska, K. (2008). Rysunek wypukły jako pomoc dydaktyczna w nauczaniu języków obcych – doniesienia z badań. In K. Czerwińska (Ed.), Adaptacja pomocy w nauce języków obcych osób niewidomych i słabo widzących (pp. 36-69). Warsaw, PL: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
D'Angiulli, A., & Maggi, S. (2003). Development of drawing abilities in a distinct population: Depiction of perceptual principles by three children with congenital total blindness. International Journal of Behavioral Development, 27, 193-200.
Dulin, D., & Hatwell, Y. (2006). The effects of visual experience and training in raised-line materials on the mental spatial imagery of blind persons. Journal of Visual Impairment & Blindness, 100, 414-424.
Farrenkopf, C., & Davidson, I. F. (1992). The development of perspective-taking abilities in young blind children. RE:view, 24, 7-22.
Francuz, P. (2013). Imagia. W kierunku neurokognitywnej teorii obrazu. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Gill, R. (1997). Zasady rysunku realistycznego. Łódź: Wydawnictwo Galaktyka.
Heller, M. A. (2006). Picture perception and spatial cognition in visually impaired people. In M. A. Heller & S. Ballesteros (Eds.), Touch and blindness. Psychology and neuroscience (pp. 49-71). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Heller, M. A., Calcaterra, J. A., Tyler, L. A., & Burson, L. L. (1996). Production and interpretation of perspective drawings by blind and sighted people. Perception, 25, 321-334.
Heller, M. A., Kennedy, J. M., & Joyner, T. D. (1995). Production and interpretation of pictures of houses by blind people. Perception, 24, 1049-1058.
Hohensee-Ciszewska, H. (1976). Podstawy wiedzy o sztukach plastycznych. Warsaw, PL: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Janowski, J. (2007). Przedstawienia wyobrażonej przestrzeni na obrazach. In P. Francuz (Ed.), Obrazy w umyśle. Studia nad percepcją i wyobraźnią (pp. 63-110). Warsaw, PL: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Jolley, R. P. (2010). Children and pictures: Drawing and understanding. Hoboken, UK: Wiley-Blackwell.
Kennedy, J. M. (1993). Drawing and the blind: Pictures to touch. New Haven, CT: Yale University Press.
Kennedy, J. M., & Juricevic, I. (2003). Haptics and projection: Drawings by Tracy, a blind adult. Perception, 32, 1059-1071.
Kennedy, J. M., & Juricevic, I. (2006). Blind man draws using diminution in three dimensions. Psychonomic Bulletin & Review, 13, 506-509.
Kielar-Turska, M. (2000). Rozwój człowieka w pełnym cyklu życia. In J. Strelau (Ed.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Podstawy psychologii (pp. 285-332). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Lowenfeld, V., & Brittain, W. (1977). Twórczość a rozwój umysłowy dziecka. Warsaw, PL: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Luquet, G. H. (2001/1927). Children’s drawings/Le dessin enfantin. London: Free Association Books.
Marek, B. (1997). Before a blind child can read a map. First steps in tactile graphics. Paper presented at the 10th World ICEVI Conference, São Paulo, Brasil, Aug 3-8, 1997.
Marek, B., & Szubielska, M. (2011). Introducing young learners to tactile graphics: Simple tools for explaining complex problems. Paper presented at Statewide Vision Resource Centre Tactile Graphics Conference. Melbourne-Nunawading, Australia.
Marek, B., & Szubielska, M. (2013). Grafika dotykowa w edukacji i rehabilitacji osób niewidomych. Paper presented at the 1st Contexts of Rehabilitation Psychology Interdisciplinary Conference, Lublin.
Millar, S. (1975). Visual experience or translation rules? Drawing the human figure by blind and sighted children. Perception, 4, 363-371.
Młodkowski, J. (1998). Aktywność wizualna człowieka. Warsaw and Łódź, PL: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Pathak, K., & Pring, L. (1989). Tactual picture recognition in congenitally blind and sighted children. Applied Cognitive Psychology, 3, 337-350.
Piaget, J. (1972). Myślenie i mowa dziecka. Warsaw, PL: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Piskorska, A., Krzeszowski, T., & Marek, B. (2008). Uczeń z dysfunkcją wzroku na lekcji angielskiego. Wskazówki metodyczne dla nauczycieli. Warsaw, PL: University of Warsaw.
Roliński, F. (1962). Perspektywa odręczna. Warsaw, PL: Wydawnictwo Arkady.
Shiu, C.-J., I, B. (2010). The possibility of replacing visual sense with tactile sense in the spatial representation of the blind. Asia-Pacific Journal for Arts Education, 8, 1-29.
Szubielska, M., & Marek, B. (2012). Comprehension of tactile graphics by school-aged children with severe visual impairment: The role of tactile perception and spatial imagery. In 15th European Conference on Developmental Psychology. 23-27 August 2011 – Bergen – Norway. Merimond International Proceedings (pp. 121-130). Bologna: Medimond Publisher.
Szubielska, M., & Marek, B. (2015). The role of visual experience in changing the size of objects in imagery processing. Journal of Visual Impairment & Blindness, 109, 43-53.
Szubielska, M., & Niestorowicz, E. (2013). Twórczość plastyczna jako forma wspierania rozwoju osób niewidomych i głuchoniewidomych. In D. Müller & A. Sobczak (Eds.), Rozwój i jego wspieranie w perspektywie rehabilitacji i resocjalizacji (pp. 89-104). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Szuman, W. (1967). O dostępności rysunku dla dzieci niewidomych. Warsaw, PL: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Więckowska, E. (2009). Zasady redagowania tyflografiki. Tyfloświat, 3, 7-13.
Zeki, S. (1999). Inner vision. An exploration of art and the brain. Oxford: Oxford University Press.
Published
2019-04-06
Issue
Section
Articles
Copyright (c) 2016 Roczniki Psychologiczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
