Trauma – kontrowersje wokół pojęcia, diagnoza, następstwa, implikacje praktyczne

Stanisława Steuden; Konrad Janowski

doi:10.18290/rpsych.2016.19.3-5pl

Stanisława Steuden The John Paul II Catholic University of Lublin, Institute of Psychology, Department of Clinical Psychology
Konrad Janowski University of Finance and Management in Warsaw, Faculty of Psychology

DOI: https://doi.org/10.18290/rpsych.2016.19.3-5pl

Keywords: trauma; diagnoza traumy; zaburzenia potraumatyczne; implikacje dla praktyki

Abstract

Rozumienie pojęcia traumy pozostaje ważnym zagadnieniem zarówno pod względem teoretycznym, jak i praktycznym (diagnoza i terapia). W artykule przedstawia się kontrowersje wokół definiowania, diagnozowania traumy oraz ich konsekwencje. Przedmiotem rozważań uczyniono współczesne kryteria definiowania traumy (ujęcie szerokie i wąskie), w tym obowiązujące w aktualnych klasyfikacjach zaburzeń psychicznych ICD-10 i DSM-5. Omówiono zespoły zaburzeń po stresie traumatycznym, wpływ doświadczeń traumatycznych na stan zdrowia psychicznego i funkcjonowanie psychospołeczne, przedstawiono także propozycję zasad wsparcia wobec osób, które doświadczyły traumy.

References

Alarcon, R. D., Deering, C. G., Glover, S. G., Ready, D. J., & Eddelman, H. C. (1997). Should there be a clinical typology of posttraumatic stress disorder? Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 31, 159-167.
American Psychiatric Association (1980). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (3rd ed.). Washington, DC.
American Psychiatric Association (1994). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (4th ed.). Washington, DC.
American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Washington, DC.
Bedard-Gilligan, M., & Zoellner, L. A. (2008). The utility of the A1 and A2 criteria in the diagnosis of PTSD. Behaviour Research and Therapy, 46(9), 1062-1069.
Breslau, N., Davis, G. C., Andreski, P., & Peterson, E. (1991). Traumatic events and posttraumatic stress disorder in an urban population of young adults. Archives of General Psychiatry, 48(3), 216-222.
Breslau, N., Kessler, R. C., Chilcoat, H. D., Schultz, L. R., Davis, G. C., & Andreski, P. (1998). Trauma and posttraumatic stress disorder in the community: The 1996 Detroit Area Survey of Trauma. Archives of General Psychiatry, 55(7), 626-632.
Briere, J., & Elliott, D. M. (2003). Prevalence and symptomatic sequence of self-reported child-hood physical and sexual abuse in general population sample of men and woman. Child Abuse & Neglect, 27(10), 1205-1222.
Calhoun, L. G., & Tedeschi, R. G. (2004). The foundations of posttraumatic growth: New considerations. Psychological Inquiry, 15, 93-102.
Folkman, S. (2011). Stress, health, and coping: An overview. In S. Folkman (Ed.), The Oxford handbook of stress, health, and coping. (pp. 3-11). Oxford, Nowy Jork: Oxford University Press.
Frankl, V. E. (1976). Homo patiens. Warsaw, PL: PAX.
Hathaway, L. M., Boals, A., & Banks, J. B. (2010). Symptoms and dominant emotional response to a traumatic event: An examination of DSM-IV Criterion A2. Anxiety, Stress, and Coping, 23(1), 119-126.
Helzer, J. E., Robins, L. N., & McEvoy, L. (1987). Post-traumatic stress disorder in the general population. Findings of the epidemiologic catchment area survey. The New England Journal of Medicine, 317, 1630-1634.
Herman, J. L. (1998). Przemoc: Uraz psychiczny i powrót do równowagi. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Kessler, R. C., Sonnega, A., Bromet, E., Hughes, M., & Nelson, C. B. (1995). Posttraumatic stress disorder in the National Comorbidity Survey. Archives of General Psychiatry, 52(12), 1048-1060.
Klatkiewicz, A. (2011). Traumatyczne zdarzenia w dzieciństwie a rozwój zaburzenia osobowości borderline. Nowiny Lekarskie, 80(6), 484-492.
Kozielecki, J. (1986). Psychologiczna teoria samowiedzy. Warsaw, PL. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Lis-Turlejska, M. (1998). Traumatyczny stres. Koncepcje i badania. Warsaw, PL: Publishing House of the Institute of Psychology of the Polish Academy of Sciences.
Lis-Turlejska, M. (2000). Psychologiczne konsekwencje traumatycznego stresu – współczesne kierunki badań. Nowiny Psychologiczne, 2, 25-38.
Lis-Turlejska, M. (2005). Traumatyczne zdarzenia i ich skutki psychiczne. Warsaw: Publishing House of the Institute of Psychology of the Polish Academy of Sciences.
Lis-Turlejska, M., Szumiał, Sz., & Okuniewska, H. (2012). Aktualny poziom objawów stresu potraumatycznego w próbie osób, które w dzieciństwie przeżyły II wojnę światową. Psychiatria Polska, 46(2), 145-156.
Niederland, W. G. (1968). Clinical observations on the “Survivor Syndrome.” International Journal of Psycho-analysis, 49(2-3), 313-315.
Norris, F. H., & Slone, L. B. (2007). The epidemiology of trauma and PTSD. In M. J. Friedman, T. M. Keane, & P. A. Resick (Eds.), Handbook of PTSD: Science and practice (pp. 78-98). New York: Guilford Press.
Ogińska-Bulik, N. (2010). Potraumatyczny rozwój w chorobie nowotworowej – rola prężności. Polskie Forum Psychologiczne, 15(2), 125-139.
Ogińska-Bulik, N. (2013). Pozytywne skutki doświadczeń traumatycznych. Kiedy łzy zamieniają się w perły. Warsaw, PL: Wydawnictwo Difin.
Ogińska-Bulik, N. (2015). Dwa oblicza traumy. Negatywne i pozytywne skutki zdarzeń traumatycznych u pracowników służb ratownicznych. Warsaw, PL: Wydawnictwo Difin.
Osei-Bonsu, P., Spiro, A., Schultz, M., Ryabchenko, K., Smith, E., Herz, L., & Eisen, S. (2012). Is DSM-IV criterion A2 associated with PTSD diagnosis and symptom severity? Journal of Traumatic Stress, 25(4), 368-375.
Palmieri, P. A. (2002). Sexual harassment-related posttraumatic stress disorder: An investigation of symptom structure and criterion A. Dissertation Abstracts International. Section B: The Sciences and Engineering, 63(2-B), 1042.
Peterson, C., Park, N., & Seligman, M. E. (2006). Greater strengths of character and recovery from illness. Journal of Positive Psychology, 1(1), 17-26.
Popiel, A. (2014). Terapia poznawcza poczucia winy związanego z traumą u osób z PTSD. Psychiatria Polska, 48(3), 615-625.
Popiel, A., & Pragłowska, E. (2009). Psychopatologia reakcji na traumatyczne wydarzenia. In J. Strelau, B. Zawadzki, & M. Kaczmarek (Eds.), Konsekwencje psychiczne traumy: Uwarunkowania i terapia (pp. 34-63). Warsaw, PL: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Prot, K. (2009). Badania nad skutkami Holokaustu. Psychoterapia, 4, 65-76.
Skinner, E. M., & Zimmer-Gembeck, M. J. (2011). Perceived control and the development of coping. In S. Folkman (Ed.), The Oxford handbook of stress, health, and coping (pp. 35-59). Oxford, New York: Oxford University Press.
Solomon, E. P., & Heide, K. M. (1999). Type III trauma: Toward a more effective conceptualization of psychological trauma. International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, 43(2), 202-210.
Tedeschi, R. G., & Calhoun, L. G. (1995). Trauma and transformation: Growing in the aftermath of suffering. Thousand Oaks, CA: Sage.
Tedeschi, R. G., & Calhoun, L. G. (2004). Posttraumatic growth: Conceptual foundations and empirical evidence. Psychological Inquiry, 15(1), 1-18.
Tedeschi, R. G., Park, C. L., & Calhoun, L. G. (1998). Posttraumatic growth: Conceptual issues. InR. G. Tedeschi, C. L. Park, & L. G. Calhoun (Eds.), Posttraumatic growth: Positive changes in the aftermath of crisis (pp. 1-22). Mahwah, New Yersey, London: LEA Publishers.
Terr, L. (1991). Childhood traumas: An outline and overview. American Journal of Psychiatry, 148(1), 10-20.
World Health Organization (1997). Klasyfikacja Zaburzeń Psychicznych i Zaburzeń Zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Cracow–Warsaw, PL: Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne “Vesalius.”
Zawadzki, B., & Strelau, J. (2008). Zaburzenia pourazowe jako następstwo kataklizmu. Nauka, 2, 47-55.
Zdankiewicz-Ścigała, E. (2009). Nadzieja podstawowa jako moderator procesu adaptacji po traumie. In J. Strelau, B. Zawadzki, & M. Kaczmarek (Eds.), Konsekwencje psychiczne traumy uwarunkowania i terapia. Warsaw, PL: Wydawnictwo Naukowe Scholar.