Naukowe i społeczne wyzwania dla psychologii klinicznej

  • Lidia Cierpiałkowska Institute of Psychology, Adam Mickiewicz University in Poznań
  • Helena Sęk
Keywords: teoria i praktyka psychologii klinicznej; globalizacja i kultura; evidence-based practice; nowe wyzwania dla diagnozy i terapii

Abstract

Artykuł jest próbą refleksji nad aktualnymi zadaniami psychologii klinicznej jako dziedziną nauki i praktyki. Zadania te wynikają ze stałych wymagań rozwoju poziomu naukowego tej dziedziny i rozwiązywania problemów związanych z intensywnymi przemianami społecznymi. Uwzględniono problematykę globalizacji i wynikające z niej dla psychologii klinicznej wyzwania, przedstawiając wybrane koncepcje globalizacji i wzorce reakcji na te przemiany. Uznano, że nurt praktyki opartej na dowodach empirycznych w psychologii jest odzwierciedleniem tych przemian w nauce i praktyce klinicznej. Omówiono pozytywny wpływ tego nurtu na podniesienie standardów praktyki diagnostycznej oraz efektywności psychoterapii, zwracając uwagę na niektóre negatywne konsekwencje uniwersalizacji, zwłaszcza te zagrażające podmiotowości człowieka. Podjęcie i realizowanie tych wyzwań wymaga ściślej współpracy badaczy i praktyków, co postulowano na I Krajowej Konferencji Psychologii Klinicznej w 2014 roku.

Author Biography

Helena Sęk

Professor Emeritus of Psychology, Adam Mickiewicz University in Poznań

References

APA, American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. DSM-5. Washington, DC: American Psychiatric Association.
APA, American Psychological Association Presidential Task Force on Evidence-Based Practice (2006). Evidence-based practice in psychology. American Psychologist, 61, 271-285.
Antony, M. M. i Rowa, K. (2005). Evidence-based assessment of anxiety disorders in adults. Psychological Assessment, 17(3), 256-266. DOI: 10.1037/1040-3590.17.3.256
Bandura, A. (2001). The changing face of psychology et the dawning of a globalization era. Canadian Psychology, 42(1), 12-24.
Bandura, A. (2002). Social cognitive psychology in cultural context. Applied Psychology: An International Review, 51(2), 269-290.
Barlow, D. H. i Carl, J. R. (2014). The future of clinical psychology: Promises, perspectives, and predictions. W: D. H. Barlow (red.), The Oxford handbook of clinical psychology (s. 899-929). New York: Oxford University Press.
Brzeziński, J. (2014a). Czy warto (trzeba) dyskutować o różnych aspektach uprawiania psychologii w Polsce?, 17(3), 615-645.
Brzeziński, J. (2014b). O tym, co ważne, gdy myślimy o psychologii w Polsce. Roczniki Psychologiczne, 17(3), 475-515.
Brzeziński, J. (2014c). Po co psychologia? Referat wygłoszony na XXXV Zjeździe Naukowym PTP, Bydgoszcz.
Brzeziński, J. M. i Kowalik, S. (2000). Diagnoza kliniczna w kontekście praktyki społecznej. W: H. Sęk (red.), Społeczna psychologia kliniczna (wyd. 4, s. 187-212). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Cierpiałkowska, L. (2007). Psychopatologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Cierpiałkowska, L. i Sęk, H. (2015). Wyzwania dla psychologii klinicznej w XXI wieku. Nauka, 2, 69-86.
Cierpiałkowska, L. i Soroko, E. (2014). Zaburzenia osobowości w modelach medycznych i psychologii różnic indywidualnych. W: L. Cierpiałkowska i E. Soroko (red.), Zaburzenia osobowości. Problemy diagnozy klinicznej (s. 15-34). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Cierpiałkowska, L. i Soroko, E. (2015). Oblicza doświadczenia zawodowego w diagnozie klinicznej. Komentarz do Trzebińska i Filipiak (2015). Roczniki Psychologiczne, 18(1), 97-102.
Cooper, M. (2010). Efektywność psychoterapii i poradnictwa psychologicznego. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia PTP.
Dozois, D. J. A. (2013). Psychological treatments: Putting evidence into practice and practice into evidence. Canadian Psychology, 54(1), 1-11.
Dozois, D. J. A., Mikail, S. F., Alden, L. E., Bieling, P. J., Bourgon, G. [i in.] (2014). The CPA Presidential Task Force on evidence-based practice of psychological treatments. Canadian Psychology, 55(3), 153-160.
Duncan, B. L. (2002). The legacy of Saul Rosenzweig: The profundity of the dodo bird. Journal of Psychotherapy Integration, 12(1), 32-57. DOI: 10.1037/1053-0479.12.1.32
Fernández-Ballesteros, R., De Bruyn, E. E., Godoy, A., Hornke, L. E. [i in.] (2001). Guidelines for the Assessment Process (GAP): A proposal for discussion. European Journal of Psychological Assessment, 17(3), 187-200.
Friedman, T. L. (2000). The Lexus and the olive tree: Understanding globalization. New York: Anchor.
Garb, H. N. (2010). The social psychology of clinical judgment. W: J. E. Maddux i J. P. Tagney (red.), Social psychological fundations of clinical psychology (s. 297-311). New York: Guilford Publications, Inc.
Groenier, M., Pieters, J. M., Hulshof, C. D., Wilhelm, P. i Witteman, C. L. M. (2008). Psychologists’ judgements of diagnostic activities: Deviations from a theoretical model. Clinical Psychology and Psychotherapy, 15(4), 256-265. DOI: 10.1002/cpp.587
Groenier, M., Pieters, J. M., Witteman, C. L. M. i Lehmann S. R. S. (2013). The effect of client case complexity on clinical decision making. European Journal of Psychological Assessment, www.hogrefe.com/journals/ejpa. DOI: 10.1027/1015-5759/a000184
Grzelak, J. (2014). Psychologia polska, czy świata? Roczniki Psychologiczne, 17(3), 533-551.
Hunsley, J. i Mash, E. J. (2005). Introduction to the special section on developing guidelines for the evidence-based assessment (EBA) of adult disorders. Psychological Assessment, 17(3), 251-255.
iCAT, http://sites.google.com/site/icd11revision/home/icat
Ingram, B. L. (2006). Clinical case formulations. Matching the integrative treatment plan to the client. New Jersey: John Wiley & Sons.
Kowalik, S. (2015a). Globalizacja jako kontekst funkcjonowania psychologicznego ludzi. Nauka, 1, 7-39.
Kowalik, S. (2015b). Uśpione społeczeństwo. Szkice z psychologii globalizacji. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno.
Lambert, M. J. i Ogles, B. M. (2004). The efficacy and effectiveness of psychotherapy. W: M. J. Lambert (red.), Bergin and Garfield’s handbook of psychotherapy and behavior change (5 wyd., s. 139-193). New York: Wiley.
Lewicki, A. (1969). Psychologia kliniczna w zarysie. W: A. Lewicki (red.), Psychologia kliniczna (wyd. 4, s. 10-155). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Lewin, K. (1997). Resolving social conflicts and fidel theory in social science. Washington: Wydawnictwo APA.
Lichner Ingram, B. (2011). Clinical case formulations matching the Integrative Treatment Plan to the Client (2 wyd.). New Jersey: Wiley.
Lipsey, M. W. i Wilson, D. B. (2001). Practical meta-analysis. Thousand Oaks, CA: Sage. Applied Social Research Methods Series, t. 49.
Łoś, Z. i Senejko, A. (2013). Doświadczenie globalizacji diagnozowane Kwestionariuszem Świat––Ja a style tożsamości młodzieży. W: M. Straś-Romanowska (red.), Drogi rozwoju psychologii wrocławskiej (s. 267-291). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Łukaszewski, W. (2014). O czym myślimy, a o czym nie myślimy? Roczniki Psychologiczne, 17(3), 565-580.
Maisto, S. A., Connors, G. J. i Dearing, R. L. (2007). Alcohol use disorders. Advances in psychotherapy – evidence-based practice. Cambridge, MA: Hogrefe & Publishing GmbH.
Michie, S., Johnston, M., Abraham, C., Lawton, R., Parker, D. i Walker, A. (2005). Making psychological theory useful for implementing evidence based practice: A consensus approach. Qual Saf Health Care, 14(1), 26-33.
Miller, J. D., Few, L. R. Lynam, D. R. i MacKillop, J. (2015). Pathological personality traits can capture DSM-IV personality disorder types. Personality Disorders: Theory, Research, and Treatment, 6(1), 32-40.
Nathan, P. E., Stuart, S. P. i Dolan, S. L. (2000). Research on psychotherapy efficacy and effectiveness: Between Scylla and Charybdis? Psychological Bulletin, 126(6), 964-981.
Nieman, M. C. (2011). Shocks and turbulence: Globalization and the occurence of civil war. International Interactions, 37(3), 263-292.
Oleszkowicz, A. i Senejko, A. (2013). Psychologia dorastania. Zmiany rozwojowe w dobie globalizacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Oleś, P. (2011). Psychologia człowieka dorosłego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Paluchowski, W. J. (2001). Diagnoza psychologiczna. Podejście ilościowe i jakościowe. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Paluchowski, W. J. (2010). Diagnoza oparta na dowodach empirycznych – czy potrzebny jest „polski Buros”? Roczniki Psychologiczne, 13(2), 7-27.
Rzepiński, T. (2013). Wyjaśnienie i rewizja wiedzy w medycynie. Od modeli eksperymentalnych do badań klinicznych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Salzman, M. B. (2001). Globalization, culture and anxiety: Perspectives and predictions form terror management theory. Journal of Social Distress and Homelesness, 10(4), 337-352.
Sęk, H. (2000). Psychologia kliniczna jako dyscyplina. W: J. Strelau (red.), Podręcznik akademicki (t. 3, s. 555-560). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Soroko, E. (2016). Metody stosowane w psychologicznej diagnozie klinicznej. W: L. Cierpiałkowska i H. Sęk (red.), Psychologia kliniczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Spengler, P. M. i Pilipis, L. A. (2015). A comprehensive meta-reanalysis of the robustness of the experience-accuracy effect in clinical judgment. Journal of Counseling Psychology, http://dx.doi.org/10.1037
Spengler, P. M., White, M. J., Agisdoltis, S., Maugherman, A. S., Anderson, L. A. [i in.] (2009). Meta-analysis of clinical judment project: Effects of experience on judment occuracy. The Counseling Psychologists, 37(3), 350-399.
Speroff, T., Sinnott, P. L., Marx, B., Owe, R. R., Jackson, J. C. [i in.] (2012). Impact of evidence--based standardized assessment on the disability clinical interview for diagnosis of service--connected PTSD: A Cluster-Randomized Trial. Journal of Traumatic Stress, 25(6), 607-615.
Spring, B. (2007). Evidence-based practice in clinical psychology: What it is, why it matters. What you need to know. Journal of Clinical Psychology, 63(7), 611-631.
Standing, G. (2014). Prekariat. Nowa niebezpieczna klasa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Szymańska, A., Dobrenko, K., Grzesiuk, L., Krawczyk, K., Styła, R. [i in.] (2014). Kategorie pacjentów, z jakimi pracują polscy terapeuci, a stosowane wobec tych pacjentów metody pracy psychoterapeutycznej. Referat wygłoszony na I Krajowej Konferencji Psychologii Klinicznej, Poznań.
Stypuła, A. (2012). Kultura a choroba psychiczna. Kraków: Wydawnictwo Nomos.
Trull, T. J. i Prinstein, M. J. (2013). Clinical psychology. Belmont: Wadsworth, Cengage Learning.
Tufekcioglu, S. i Muran, J. C. (2015). Case formulation and the therapeutic relationship: The role of therapist self-reflection and self-revelation. Journal of Clinical Psychology. DOI: 10.1002/jclp.22183
Widiger, T. A. i Samuel, D. B. (2009). Evidence-based assessment of personality disorders. Personality Disorders: Theory, Research, and Treatment, 5(1), 3-17.
World Health Organization (1997). Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Kraków–Warszawa: Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”.
Wosińska, W. (2007). Oblicza globalizacji. Sopot: Smak Słowa.
Youngstrom, E. A., Choukas-Bradley, S., Calhoun, C. D. i Jensen-Doss, A. (2014). Clinical guide to the evidence-based assessment approach to diagnosis and treatment. Cognitive and Behavioral Practice, http://dx.doi.org/10.1016/j.cbpra.2013.12.05
Published
2019-04-05
Section
Articles