Związki między wskaźnikami pracoholizmu i wypalenia zawodowego u specjalistów oraz menedżerów

  • Sabina Staszczyk Jagiellonian University, Institute of Psychology
  • Aleksandra Tokarz Jagiellonian University, Institute of Psychology
Keywords: pracoholizm; wypalenie zawodowe; konflikt praca-życie; wykorzystanie czasu; staż pracy

Abstract

Celem badania było: (1) potwierdzenie przewidywanych, pozytywnych związków pracoholizmu z wypaleniem; (2) eksploracja powiązań pomiędzy wskaźnikami pracoholizmu, wypalenia zawodowego a stażem pracy; (3) zbudowanie i empiryczna weryfikacja modelu strukturalnego jako próby uporządkowania relacji między mierzonymi zmiennymi. Badania przeprowadzono wśród pracowników umysłowych dużej firmy działającej na rynku polskim. Wyniki częściowo potwierdziły hipotezę: tylko zadowolenie i nierównowaga w działaniu wykazywały istotne związki z obydwoma skalami wypalenia. Najsilniejszym negatywnym predyktorem składowych wypalenia było zadowolenie z pracy. Analizy korelacji i regresji były podstawą modelu wyjaśniającego wyczerpanie i brak zaangażowania, zmiennymi wyjaśniającymi były wskaźniki pracoholizmu i staż pracy.

References

Andreassen, C. S., Griffiths, M. D., Hetland, J. i Pallesen, S. (2012). Development of a work addiction scale. Scandinavian Journal of Psychology, 53(3), 265-272.
Andreassen, C. S., Ursin, H. i Eriksen, H. R. (2007). The relationship between strong motivation to work, „workaholism” and health. Psychology and Health, 22(5), 615-629.
Antonovsky, A. (1979). Health, stress and coping: New perspectives on mental and physical well- -being. San Fransisco: Jossey Bass.
Aziz, S., Uhrich, B., Wuensch, K. L. i Swords, B. (2013). The Workaholism Analysis Questionnaire: Emphasizing work-life imbalance and addiction in the measurement of workaholism. Journal of Behavioral and Applied Management, 14(2), 71-86.
Aziz, S. i Zickar, M. J. (2006). A cluster analysis investigation of workaholism as a syndrome. Journal of Occupational Health Psychology, 11(1), 52-62.
Baumeister, R. F. (2002). Ego depletion and self-control failure. An energy model of the self’s executive function. Self and Identity, 1(2), 129-136.
Beckers, D. G. J., van der Linden, D., Smulders, P. G. W., Kompier, M. A. J., van Veldhoven, M. J. P. M. i van Yperen, N. W. (2004). Working overtime hours: Relations with fatigue, work motivation, and the quality of work. Journal of Occupational and Environmental Medicine, 46(12), 1282-1289.
Bonebright, C. A., Clay, D. L. i Ankenmann, R. D. (2000). The relationships of workaholism with work-life confict, life satisfaction, and purpose in life. Journal of Counseling Psychology, 47(4), 469-477.
Borgogni, L., Galati, D., Petitta, L. i Centro Formazione A. Schweitzer (2005). Questionario di Check-up Organizzativo. Manuale. Firenze, Italy: Organizzazioni Speciali.
Burke, R. J. (1999). Workaholism in organizations: Gender differences. Sex Roles, 41(5-6), 333-345.
Burke, R. J. i Matthiesen, S. B. (2004). Workaholism among Norwegian journalists: Antecedents and consequences. Stress and Health, 20(5), 301-308.
Burke, R. J. i Ng, E. S. (2007). Workaholic behaviors: Do colleagues agree? International Journal of Stress Management, 14(3), 312-320.
Burke, R. J., Richardsen, A. M. i Martinussen, M. (2002). Psychometric properties of Spence and Robbins’ measures of workaholism components. Psychological Reports, 91(3f), 1098-1104.
Cwalina, W. (2000). Zastosowanie modelowania równań strukturalnych w naukach społecznych. W: Statystyka w badaniach naukowych oraz polska wersja Statistica Neural Network. Materiały na seminaria organizowane przez StatSoft Polska Sp. z o.o. 9 października 2000 r. w Warszawie (s. 15-23). Kraków: StatSoft Polska.
Demerouti, E., Bakker, A. B., Nachreiner, F. i Schaufeli, W. B. (2001). The job demands-resources model of burnout. Journal of Applied Psychology, 86(3), 499-512.
De Vellis, R. F. (2003). Scale development: Theory and applications. Thousand Oaks, CA: Sage.
Dudek, B. (2008). Pracoholizm – szkodliwy skutek nadmiernego zaangażowania w pracę. Medycyna Pracy, 59(3), 247-254.
Garson, G. D. (2012). Path analysis. Asheboro, NC: Statistical Associates Publishers.
Golińska, L. (2008). Pracoholizm – uzależnienie czy pasja. Warszawa: Diffin.
Green, D. E., Walkey, F. H. i Taylor, A. J. W. (1991). The three-factor structure of the Maslach Burnout Inventory. Journal of Social Behavior and Personality, 6(3), 453-472.
Griffiths, M. D. (2005). Workaholism is still a useful construct. Addiction Research and Theory, 13(2), 97-100.
Guglielmi, D., Simbula, S., Schaufeli W. B. i Depolo, M. (2012). Self-efficacy and workaholism as initiators of the job demands-resources model. Career Development International, 17(4), 375-389.
Hamama, L. (2012). Burnout in social workers treating children as related to demographic characteristics, work environment, and social support. Social Work Research, 36(2), 113-125.
Hornowska, E. i Paluchowski, W. J. (2007). Praca – skrywana obsesja. Wyniki badań nad zjawiskiem pracoholizmu. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
Juczyński, Z. (2008). Dylematy i kontrowersje wokół uzależnień. W: J. M. Brzeziński i L. Cierpiałkowska (red.), Zdrowie i choroba. Problemy teorii, diagnozy i praktyki (s. 190-212). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Kanai, A., Wakabayashi, M. i Fling, S. (1996). Workaholism among employees in Japanese corporation: An examination based on the Japanese – version Workaholism Scale. Japanese Psychological Research, 38(4), 192-203.
Klinger, E. i Cox, W. M. (2004). Motivation and the theory of current concerns. W: W. M. Cox i E. Klinger (red.), Handbook of motivational counselling: Concepts, approaches, and assessment (s. 3-27). Chichester, UK: Wiley.
Lee, R. T. i Ashforth, B. E. (1996). A meta-analytic examination of the correlates of the three dimensions of job burnout. Journal of Applied Psychology, 81(2), 123-133.
Malinowska, D. (2010). Wybrane motywacyjne i osobowościowe uwarunkowania różnych postaci pracoholizmu. Niepublikowana praca doktorska napisana pod kierunkiem dr hab. Aleksandry Tokarz, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
Malinowska, D. (2014). Pracoholizm. Zjawisko wielowymiarowe. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Malinowska, D., Jochymek, S. i Tokarz, A. (2011). Zdrowy pracoholizm? Rozważania o złożonej naturze pracoholizmu i jego związkach ze zdrowiem i jakością życia w różnych obszarach funkcjonowania człowieka. Referat wygłoszony na XXXIV Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Katowice, Polska.
Malinowska, D., Tokarz, A. i Gad, N. (2010). Wstępne badania nad adaptacją skali Workaholism Battery (WorkBAT) Spence i Robbins. Studia Psychologiczne, 48(3), 35-42.
Maslach, C. (1982). Burnout: The cost of caring. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
Maslach, C. (1986). Stress, burnout and workaholism. W: R. R. Killberg, P. E. Nathan i R. W. Thoreson (red.), Professionals in distress: Issues, syndromes and solutions inpsychology (s. 53-73). Washington, DC: American Psychological Association.
Maslach, C. (1993/2000). Wypalenie – w perspektywie wielowymiarowej. W: H. Sęk (red.), Wypalenie zawodowe. Przyczyny, mechanizmy, zapobieganie (s. 13-31). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Maslach, C. i Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behaviour, 2(2), 99-113.
Maslach, C., Jackson, S. E. i Leiter, M. P. (1996). Maslach Burnout Inventory. Manual. Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.
Maslach, C. i Schaufeli, W. B. (1993). Historical and conceptual development of burnout. W: W. B. Schaufeli, C. Maslach i T. Marek (red.), Professional burnout: Recent developments in theory and research (s. 1-16). Washington: Taylor & Francis.
Masłowska, E. (2008). System wartości i kody etyczne jako determinanty wypalenia zawodowego nauczycieli i finansistów. Nieopublikowana praca magisterska. Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
McMillan, L. H. W., Brady, E. C., O’Discroll, M. P. i Marsh, N. V. (2002). A mulifaced validation study of Spence and Robbins’ (1992) workaholism battery. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 75(3), 357-368.
McMillan, L. H. W. i O’Discroll, M. P. (2004). Workaholism and health: Implications for organizations. Journal of Organizational Change Management, 17(5), 509-519.
McMillan, L. H. W., O’Driscoll, M. P. i Brady, E. C. (2004). The impact of workaholism on personal relationships. British Journal of Guidance and Counseling, 32(3), 171-186.
Ng, T. W. H., Sorensen, K. L. i Feldman, D. C. (2007). Dimensions, antecedents, and consequences of workaholism: A conceptual integration and extension. The Construct of Workaholism, 136(1), 111-136.
Patel, A. S., Bowler, M. C., Bowler, J. L. i Methe, S. A. (2012). A meta-analysis of workaholism. International Journal of Business and Management, 7(11), 2-17.
Pines, A. M. (1993). Burnout: An existential perspective. W: W. B. Schaufeli, C. Maslach i T. Marek (red.), Professional burnout: Recent developments in theory and research (s. 33-52). Washington, DC: Taylor & Francis.
Robinson, B. E. (1999). The Work Addiction Risk Test: Development of a tentative measure of workaholism. Perceptual and Motor Skills, 88(1), 199-210.
Schaufeli, W. B., Bakker, A. B., Hoogduin, K., Schaap, C. i Kladler, A. (2001). On the clinical validity of the Maslach Burnout Inventory and the Burnout Measure. Psychology and Health, 16(5), 565-582.
Schaufeli, W. B., Bakker, A. B., van der Heijden, F. M. M. A. i Prins, J. T. (2009). Workaholism, burnout and well-being among junior doctors: The mediating role of role conflict. Work & Stress, 23(2), 155-172.
Schaufeli, W. B. i Enzmann, D. (1998). The burnout companion for research and practice: A critical analysis of theory, assessment, research, and interventions. London: Taylor & Francis.
Schaufeli, W. B., Leiter, M. P., Maslach, C. i Jackson, S. E. (1996). Maslach Burnout Inventory – General Survey. W: C. Maslach, S. E. Jackson i M. P. Leiter (red.), The Maslach Burnout Inventory – Test Manual (s. 22-26). PaloAlto, CA: Consulting Psychologists Press.
Schaufeli, W. B., Shimazu, A. i Taris, T. W. (2009). Being driven to work exceptionally hard: The evaluation of a two-factor measure of workaholism in the Netherlands and Japan. Cross-Cultural Research, 43(4), 320-348.
Schaufeli, W. B., Taris, T. W. i van Rhenen, W. (2008). Workaholism, burnout, and work engagement: Three of a kind or three different kinds of employee well-being? Applied Psychology: An International Review, 57(2), 173-203.
Schaufeli, W. B. i van Dierendonck, D. (2000). Handleiding van de Utrechtse Burnout Schaal (UBOS). Lisse, The Netherlands: Swets Test Services.
Smith, D. E. i Seymour, R. B. (2004). The nature of addiction. W: R. H. Coombs (red.), Handbook of addictive disorders: A practical guide to diagnosis and treatment (s. 3-30). New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
Spence, J. T. i Robbins, A. S. (1992). Workaholism: Definition, measurement, and preliminary Results. Journal of Personality Assessment, 58(1), 160-178.
Szpitalak, M. (2012). Wielowymiarowy Kwestionariusz Oceny Pracoholizmu. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Taris, T. W., Schaufeli, W. B. i Verhoeven, L. C. (2005). Workaholism in Netherlands: Measurement and implications for job strain and work-nonwork conflict. Applied Psychology: An International Review, 54(1), 37-60.
Tokarz, A., Malinowska, D. i Jochymek, S. (2014). Inwentarz Wykorzystania Czasu (IWCz) jako narzędzie wspomagające pomiar psychologicznych właściwości pracy: Opracowanie narzędzia, jego rzetelność i trafność (manuskrypt w przygotowaniu).
Van Beek, I., Hu, Q., Schaufeli, W. B., Taris, T. W. i Schreurs, B. H. J. (2012). For fun, love, or money: What drives workaholic, engaged, and burned-out employees at work? Applied Psychology, 61(1), 30-55.
Van Beek, I., Taris, T. W. i Schaufeli, W. B. (2011). Workaholic and work engaged employees: Dead ringers or worlds apart? Journal of Occupational Health Psychology, 16(4), 468-482.
Van den Broeck, A., Schreurs, B., De Witte, H., Vansteenkiste, M., Germeys, F. i Schaufeli, W. B. (2011). Understanding workaholics’ motivations: A self-determination perspective. Applied Psychology: An International Review, 60(4), 600-621.
Wojdyło, K. (2010). Pracoholizm: perspektywa poznawcza. Warszawa: Difin.
Wojdyło, K. (2013). Workcraving – teoria uzależnienia od pracy. Nauka, 3, 8-97.
Published
2019-04-05
Section
Articles