Zaburzenia psychiczne sprawcy czynu zabronionego jako przedmiot rozpoznania w procedurze wykroczeniowej po 1 lipca 2015 roku

Abstrakt

Zdolność podmiotową sprawcy wykroczenia do przypisania mu winy determinują takie okoliczności jak osiągnięcie wymaganego ustawą wieku oraz odpowiedni stan psychiczny. Zaburzenia psychiczne będące źródłem niepoczytalności lub poczytalności ograniczonej normowanej przez Kodeks wykroczeń, prowadzą do ograniczenia w stopniu znacznym zdolności rozpoznawania czynu lub kierowania postępowaniem, co w konsekwencji wyłącza winę lub ogranicza odpowiedzialność wykroczeniową. Istnienie wątpliwości co do stanu psychicznego sprawcy wykroczenia implikuje powołanie przez uprawniony organ procesowy biegłych lekarzy psychiatrów do przeprowadzenia badania psychiatrycznego. Wątpliwości te muszą być jednak uzasadnione i obiektywne, uprawdopodobnione przez dowody lub spostrzeżenia organu procesowego. Opinia biegłego psychiatry ma istotne znaczenie procesowe, wskazuje bowiem na zachowanie sprawcy w czasie popełnienia czynu zabronionego, a także przed i po jego dokonaniu, co umożliwia ocenę czy jego stan psychiczny pozwala mu na udział w postępowaniu, w tym na podjęcie samodzielnej obrony. Diagnoza sądowo-psychiatryczna niesie również negatywne konsekwencje dla osoby badanej, z tego względu nie może stać się formalnością w każdej sprawie o wykroczenie. Ustawa z dnia 27 września 2013 r. znowelizowała przepisy proceduralne stosowane w sprawach o wykroczenia m.in. w zakresie regulacji dotyczących treści opinii psychiatrycznej wydawanej przez biegłych, a także formalnej obrony obligatoryjnej. Artykuł podejmuje próbę ustalenia zakresu tych zmian oraz ich wpływu na realizację gwarancji procesowych sprawcy wykroczenia.