Procesy małżeńskie – stan aktualny i perspektywy

Abstrakt

W punkcie pierwszym artykułu wskazane zostały przepisy, które regulują postępowanie we wszystkich typach spraw małżeńskich: 1) procesie o nieważność małżeństwa; 2) procesie o separację małżonków; 3) postępowaniu o dyspensę papieską od małżeństwa niedopełnionego; 4) postępowaniu o deklarację wdowieństwa; 5) postępowaniu o rozwiązanie małżeństwa mocą przywileju wiary.

W kolejnych punktach poddano krótkiej analizie reformę papieża Franciszka dotyczącą procesu o nieważność małżeństwa, jej kontekst, założenia i podstawowe zmiany. W sprawach tych od 8 grudnia 2015 r. obowiązuje motu proprio papieża Franciszka Mitis Iudex Dominus Iesus. Zawiera ono kilka istotnych nowości. Ogólnie można powiedzieć, że mocą tego dokumentu norma zawarta w art. 5 § 2 instrukcji Dignitas connubii, określająca wyjątkowe kompetencje Sygnatury Apostolskiej w odniesieniu do orzekania nieważność małżeństwa w sytuacjach najbardziej oczywistych, została rozszerzona na wszystkich biskupów diecezjalnych.

Warto podkreślić, że także nowe procesy należy prowadzić z pełnym poszanowaniem zasady nierozerwalności węzła małżeńskiego. Znosi się obowiązkowe kierowanie sprawy do trybunału drugiej instancji. W pierwszej instancji możliwe jest ustanowienie sędziego jednoosobowego. Papież ustanowił nową formę procesu skróconego, do zastosowania w sprawach, w których istnieją ewidentne przesłanki nieważności.

Na końcu sformułowane zostały uwagi o perspektywie rozwoju praktyki sądowej w tych procesach. Czas pokaże, czy zamierzenia papieża Franciszka stawiane procesom o nieważność małżeństwa dadzą się w pełni zrealizować.