Troska o stan zdrowia podopiecznego jako element pieczy nad osobą w stosunku prawnym opieki nad pełnoletnim ubezwłasnowolnionym całkowicie

Abstrakt

Zapewnienie ochrony prawnej osobie wykazującej zaburzenia psychiczne tak, aby jej sytuacja prawna nie uległa pogorszeniu wskutek ubezwłasnowolnienia, jest możliwe dzięki obligatoryjnemu „zastosowaniu” wobec osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie instytucji opieki. Na treść stosunku opieki nad osobą pełnoletnią całkowicie ubezwłasnowolnioną składają się: piecza nad osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie, zarząd jej majątkiem oraz jej reprezentacja. Obowiązkiem opiekuna w zakresie sprawowania pieczy nad osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie jest przede wszystkim troska o zapewnienie odpowiedniego leczenia, dbanie o zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych podopiecznego w zakresie wyżywienia, ubrania, czystości, a także innych potrzeb wynikających z fizjologii człowieka oraz zapewnienie odpowiednich warunków egzystencji. W stosunku opieki nad osobą pełnoletnią na plan pierwszy wysuwają się starania o poprawę jej stanu zdrowia, zapewnienie odpowiedniego leczenia. Ze względu na przesłanki ubezwłasnowolnienia szczególne znaczenie ma określenie roli przedstawiciela ustawowego w przypadku potrzeby czy też konieczności umieszczenia osoby ubezwłasnowolnionej w szpitalu psychiatrycznym lub „jedynie” poddania jej badaniu psychiatrycznemu. Zasady wykonywania funkcji opiekuna w tym zakresie regulują przepisy ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego. Obowiązek troski o stan zdrowia podopiecznego nie ogranicza się, co oczywiste, do zdrowia psychicznego. Przedstawiciel ustawowy jest także uprawniony do decydowania o wykonaniu innych (niż objęte psychiatryczną opieką zdrowotną) świadczeń. Zasady udzielania zgody na przeprowadzenie badania lub udzielenie innych świadczeń zdrowotnych zostały zawarte w przepisach ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Analiza unormowań ustaw o ochronie zdrowia psychicznego oraz o zawodach lekarza i lekarza dentysty uprawnia do stwierdzenia, że ustawodawca konsekwentnie realizuje postulat znacznego współdziałania pacjentów ubezwłasnowolnionych w podejmowaniu decyzji dotyczących ich stanu zdrowia. Zgodzić się należy, że tego rodzaju rozwiązania nie pozostają bez wpływu na sytuację prawną i sprawowanie opieki przez przedstawiciela ustawowego osoby ubezwłasnowolnionej, którego uprawnienia co do wyłącznego decydowania o udzielaniu podopiecznemu świadczeń zdrowotnych ulegają ograniczeniu. Ze względu na to, że pacjent ubezwłasnowolniony całkowicie dysponuje prawną kompetencją do wyrażenia zgody, jedynie wówczas, gdy jest „niezdolny do świadomego wyrażenia zgody”, decyzje co do interwencji medycznych podejmuje wyłącznie jego przedstawiciel ustawowy. Czynności przedstawiciela ustawowego, sposób sprawowania opieki podlegają nadzorowi sądu opiekuńczego.