Kryteria oceny dowodu z opinii biegłego w orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego

Joanna Dzierżanowska; Joanna Studzińska

doi:10.18290/rnp.2015.25.2-2

Joanna Dzierżanowska Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji
Joanna Studzińska Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji

DOI: https://doi.org/10.18290/rnp.2015.25.2-2

Słowa kluczowe: dowód naukowy; ekspertyza; judykatura; dowody w postępowaniu cywilnym i karnym

Abstrakt

Dowód z opinii biegłego znajduje zastosowanie zarówno w postępowaniu cywilnym, jak i karnym. Służy poznaniu prawdy, ale tworzy też realne trudności zarówno z dopuszczeniem, jak i oceną dowodów dostarczanych przez biegłych, którzy w oparciu o posiadaną specjalistyczną wiedzę i skomplikowane, nowe metody badawcze, wydają opinie. Organy wymiaru sprawiedliwości powinny posiadać umiejętność analizy wskazanych opinii, a w szczególności dysponować „narzędziami” do oceny ich wartości. Nadal wyzwaniem pozostają opinie biegłych oparte na nowych technikach badawczych. Stąd istnieje konieczność stworzenia, wzorem prawa amerykańskiego, przejrzystych kryteriów oceny takiej opinii biegłego i ujednolicenia standardów, aby ułatwić skorzystanie z niej w procesie orzekania i postuluje się doprecyzowanych i spójnych kryteriów, które musiałaby spełnić nowa, wcześniej nie stosowana metoda badawcza. Umożliwi to zabezpieczenie wymiaru sprawiedliwości przed pseudonaukowymi dowodami i wymusi wypracowanie właściwego systemu doboru biegłych, gwarantującego rzetelność i wysoki poziom wykonanych badań i sporządzonej na tej podstawie opinii.

Bibliografia

Bednarek Tomasz: Akredytacja laboratoriów wydających opinie kryminalistyczne, Prokuratura i Prawo 2012, nr 1, s. 137-153

Berutowicz Włodzimierz: Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa: PWN 1984.

Biederman Jerzy, Wójcikiewicz Józef: Glosa do wyroku SN z dnia 5 listopada 1999 r. (V KKN 440/99), Państwo i Prawo 2000, nr 4, s. 109-114.

Błaszczak Łukasz, Markiewicz Krystian, Rudkowska-Ząbczyk Ewa: Dowody w postępowaniu cywilnym, Warszawa: C.H. Beck 2010.

Błaszczak Łukasz, Markiewicz Krystian: Dowody i postępowanie dowodowe w sprawach cywilnych. Komentarz praktyczny z orzecznictwem. Wzory czynności sądowych i pism procesowych, Warszawa: C.H. Beck 2015.

Dalka Sławomir: Opinia biegłego oraz opinia instytutu naukowego lub naukowo-badawczego w procesie cywilnym, Nowe Prawo 1987, nr 10, s. 71-83.

Demendecki Tomasz: Komentarz do art. 278 k.p.c., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Jakubecki, Warszawa: Wolters Kluwer 2013, s. 328-330.

Edmond Gary, Mercer David: Daubert and the Exclusionary Ethos: The Convergence of Corporate and Judicial Attitudes towards the Admissibility of Expert Evidence in Tort Litigation, Law & Policy 2004, v. 26, nr 2, s. 231-257.

Ereciński Tadeusz: Komentarz do art. 233 k.p.c., [w:]: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, t. I, wyd. IV, Warszawa: LexisNexis 2012, s. 1097-1103.

Ereciński Tadeusz: Komentarz do art. 278 k.p.c., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Postępowanie rozpoznawcze, red. T. Ereciński, t. I, wyd. IV, Warszawa: LexisNexis 2012, s. 1177-1187.

Gaberle Andrzej: Dowody w sądowym procesie karnym. Teoria i praktyka, Kraków: Oficyna a Wolters Kluwer business 2010.

Girdwoyń Piotr: Nowe metody identyfikacji w praktyce sądowej, Jurisprudencija 2005, nr 66 (58), s. 90-98.

Girdwoyń Piotr: Opinia biegłego w sprawach karnych w europejskim systemie prawnym. Perspektywy harmonizacji, Warszawa: Stowarzyszenie Absolwentów Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego 2011.

Góra-Błaszczykowska Agnieszka: Opinia biegłego w postępowaniu cywilnym, Edukacja Prawnicza 2005, nr 1, s. 3-8.

Grabowska Barbara, Pietryka Artur, Wolny Marcin: Biegli sądowi w Polsce, Warszawa 2014, http://www.hfhr.pl/wp-content/uploads/2014/04/HFPC_PRB_biegli-sa%CC%A8 dowi_w_polsce.pdf [dostęp: 21.01.2015].

Gurgul Józef: O swobodnej ocenie opinii biegłego, Prokuratura i Prawo 2013, nr 10, s. 34-56.

Hofmański Piotr, Sadzik Elżbieta., Zgryzek Kazimierz: Kodeks postępowania karnego, t. I: Komentarz do artykułów 1-296, wyd. IV, Warszawa: C.H. Beck 2011.

Kaczor Robert: Etapy i kryteria oceny opinii biegłego w postępowaniu karnym, Prokurator 2010, nr 1-2, s. 41-55.

Kalinowski Stefan: Biegły i jego opinia, Warszawa: Wydawnictwo Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego 1994.

Karczmarska Dorota: Dowód naukowy, [w:] Prawo dowodowe. Zarys wykładu, red. R. Kmiecik, Warszawa: Oficyna a Wolters Kluwer business 2008, s. 204-208.

Kłak Czesław P.: „Pełność”, „jasność” i „niesprzeczność” jako kryteria oceny dowodu z opinii biegłego w polskim procesie karnym (art. 201 k.p.k.), Studia Prawnicze KUL 2012, nr 4 (52), s. 45-67.

Kwiatkowska-Wójcikiewicz Violetta, Wójcikiewicz Józef: Sędziowie wobec dowodu naukowego, [w:] Kryminalistyka i inne nauki pomostowe w postępowaniu karnym, red. J. Kasprzak, B. Młodziejowski, Olsztyn: Print Group 2009, s. 43-57.

Locard Edmond: Dochodzenie przestępstw według metod naukowych, Łódź: „Drukarnia Polska” Ludomira Mazurkiewicza 1937.

Maruczyński Włodzimierz: Dowód z biegłych, Biuletyn Ministerstwa Sprawiedliwości 1965, nr 4, s. 39-48.

Ossowski Władysław: Uwagi o korzystaniu z biegłych w sprawach cywilnych, Nowe Prawo 1960, nr 10, s. 1346-1351.

Piasecki Kazimierz: Komentarz do art. 233 k.p.c., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. K. Piasecki, A. Marciniak, t. I, wyd. VI, Warszawa: C.H. Beck 2014, s. 951-960.

Piasecki Kazimierz: System dowodów i postępowanie dowodowe w sprawach cywilnych, Warszawa: LexisNexis 2010.

Pieter Józef: Z zagadnień pracy naukowej, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1974.

Pieter Józef: Zarys metodologii pracy naukowej, Warszawa: PWN 1975.

Rudkowska-Ząbczyk Ewa: Komentarz do art. 278 k.p.c., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. E. Marszałkowska-Krześ, BeckOn 2014, https://sip.legalis.pl [dostęp: 20.01.2015].

Siedlecki Władysław: Zasada swobodnej oceny dowodów, [w:] Jerzy Jodłowski, Władysław Siedlecki, Postępowanie cywilne. Część ogólna, Warszawa: PWN 1958, s. 172-177.

Siedlecki Władysław: Realizacja zasady swobodnej oceny dowodów w polskim procesie cywilnym, Nowe Prawo 1956, nr 4, s. 15-33.

Skorupka Jerzy: Zasada swobodnej oceny dowodów i zasada legalnej oceny dowodów, [w:] System Prawa Karnego Procesowego. Zasady procesu karnego, red. P. Wiliński, t. III, cz. 2, Warszawa: LexisNexis Polska 2014, s. 1120-1200.

Strojanowska Wanda, Miścicka-Śliwka Danuta: Dowód z badań DNA a inne dowody w procesach o ustalenie ojcostwa, Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze 2000.

Szczerkowska Zofia: Badania biologiczne w sądowym ustalaniu ojcostwa, Kraków: Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych 1998.

Świda-Łagiewska Zofia: Zasada swobodnej oceny dowodów w postępowaniu karnym, Państwo i Prawo 1977, nr 8-9, s. 55-70.

Świda- Łagiewska Zofia: Zasada swobodnej oceny dowodów w polskim procesie karnym, [w:] Zasady procesu karnego wobec wyzwań współczesności. Księga ku czci profesora Stanisława Waltosia, red. J. Czapska, A. Gaberle, A. Światłowski [i in.], Warszawa: Wydawnictwa Prawnicze PWN 2000, s. 559-569.

Świeboda Zdzisław: Koncentracja i wykorzystanie dowodów w postępowaniu cywilnym (rozpoznawczym), Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa Sądowego 1979, nr 11, s. 3-18.

Tomaszewski Tadeusz: Wartość niekategorycznych opinii biegłych, Nowe Prawo 1981, nr 9, s. 64-77.

Tomaszewski Tadeusz: Dowód z opinii biegłego w procesie karnym, Kraków: Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych 1998.

Tomaszewski Tadeusz: Kompetencje firm prywatnych do wydawania opinii w postępowaniu karnym lub cywilnym, [w:] Doctrina multiplex veritas una. Księga Jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Mariuszowi Kulickiemu twórcy Katedry Kryminalistyki z okazji 35-lecia powołania Katedry na Wydziale Prawa i Administracji UMK, red. A. Bulsiewicz, A. Marek, V. Kwiatkowska-Darul, Toruń: Wydawnictwo UMK 2004, s. 171-178.

Turek Jan: Biegły sądowy i jego czynności, Monitor Prawniczy 2007, nr 24, s. 1358-1364.

Waltoś Stanisław, Hofmański Piotr: Proces karny. Zarys systemu, wyd. XI, Warszawa: LexisNexis 2013.

Waśkowski Eugeniusz: Podręcznik procesu cywilnego: ustrój sądów cywilnych, postępowanie sporne, Wilno: Drukarnia „Zorza” 1932.

Widacki Jan: Instytucja naukowa lub specjalistyczna w rozumieniu art. 193 § 2 k.p.k., Państwo i Prawo 2013, nr 9, s. 45-53.

Widła Tadeusz: Kontrola dowodu z opinii biegłego, [w:] Iure et facto. Księga jubileuszowa ofiarowana Doktorowi Józefowi Gurgulowi, red. J. Wójcikiewicz, Kraków: Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych 2006, s. 103-112.

Widła Tadeusz: Ocena dowodu z opinii biegłego, Katowice: Uniwersytet Śląski 1992.

Widła Tadeusz: Uwagi o przeprowadzaniu dowodu z opinii biegłego, Palestra 2002, nr 3-4, s. 66-73.

Wiśniewski Tadeusz: Przebieg procesu cywilnego, wyd. II, Warszawa: Wolters Kluwer Polska 2013.

Wójcikiewicz Józef: Zasada „naukowej oceny dowodów” w polskim procesie sądowym, [w]: Zasady procesu karnego wobec wyzwań współczesności. Księga ku czci profesora Stanisława Waltosia, red. J. Czapska, A. Gaberle, A. Światłowski [i in.], Warszawa: Wydawnictwa Prawnicze PWN 2000, s. 570-576.

Wójcikiewicz Józef: Scientia auxilium iustitiae (Edmonda Locarda L'enquete criminelle et les methodes scientifiques 85 lat później), [w:] Nauka wobec prawdy sądowej. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Zdzisława Kegla, red. R. Jaworski, M. Szostak, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2005, s. 621-626.

Wójcikiewicz Józef: Dowód naukowy w procesie sądowym, Kraków: Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych 2000.

Wójcikiewicz Józef: Glosa do postanowienia Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 21 czerwca 2012 r., II AKz 386/12, Państwo i Prawo 2013, nr 10, s. 139-143.

Wójcikiewicz Józef: Wstęp, [w:] Ekspertyza sądowa. Zagadnienia wybrane, red. J. Wójcikiewicz, wyd. II, Warszawa: Oficyna a Wolters Kluwer business 2007, s. 19-23.