Charakter prawa unijnego w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości i sądów konstytucyjnych państw członkowskich

Abstrakt

Niniejszy artykuł podejmuje próbę wykazania zależności pomiędzy stanowiskami Trybunałów Konstytucyjnych państw członkowskich i Trybunału Sprawiedliwości w kwestii definiowania pod-stawowych zasad prawa unijnego. Przedmiot rozważań ograniczono do najbardziej problematycznego zagadnienia, jakim bezsprzecznie jest zasada pierwszeństwa prawa unijnego. Natomiast ich zakres odnosi się do orzeczeń sądów konstytucyjnych najbardziej reprezentatywnych dla oma-wianego zagadnienia. Konsekwentnie pracę podzielono na trzy części.

Pierwsza odnosi się do początku istnienia UE gdzie współpraca między państwami założycielskimi koncentrowała się wokół kwestii gospodarczych. W tej części odwołano się do orzecznictwa Federalnego Trybunału Konstytucyjnego oraz Włoskiego Sądu Konstytucyjnego.

Druga dotyczy nadal współpracy w obrębie kwestii gospodarczych, ale dialog między Trybunałem Sprawiedliwości i trybunałami konstytucyjnymi nabiera odrębnego charakteru. Pojawia się pierwszy punkt różnicujący poglądy obydwu wskazanych podmiotów. Wspólnoty europejskie wykonując swoje kompetencje ocierają się o sferę praw i wolności jednostki, praw fundamentalnych chronionych przez konstytucje państw członkowskich. Ten okres charakteryzuje się przyjęciem kompromisu pomiędzy Trybunałem Sprawiedliwości i trybunałami konstytucyjnymi.

Trzeci okres związany jest już z powstaniem UE, a tym samym rozszerzeniem jej kompetencji na nowe obszary, które do 1992 r. stanowiły domenę państwa narodowego. W tym kontekście pojawia się problem zakresu kompetencji oraz relacji konstytucja – prawo unijne. W tej części omówiono również orzeczenia polskiego Trybunału Konstytucyjnego dotyczące zasady pierwszeństwa, aby ukazać podejście państw nowo przyjętych do UE. Tym samym konsekwentnie odwołano się do orzecznictwa Federalnego Trybunału Konstytucyjnego oraz polskiego Trybunału Konstytucyjnego.

Rozważania zawarte w niniejszym artykule dowodzą, iż mimo rozbieżności w pojmowaniu i źródle zasady pierwszeństwa, trybunały konstytucyjne i Trybunał Sprawiedliwości dążą do odnalezienia płaszczyzny wzajemnej współpracy. Trybunały konstytucyjne nie wyłączają kompetencji Trybunału Sprawiedliwości, a jedynie wskazują granice jego swobody jurydycznej. Trybunał Sprawiedliwości natomiast akceptuje różnorodność kulturową i systemową państw członkowskich, dokonując wykładni prawa unijnego przy jej poszanowaniu.