Analiza art. 196 Kodeksu karnego z perspektywy 15 lat jego obowiązywania

Michał Poniatowski

Michał Poniatowski Uniwersytet Kardynała Stefama Wyszyńskiego w Warszawie, Wydziału Prawa Kanonicznego

Słowa kluczowe: religia; wolność religijna; dyskryminacja religijna; odpowiedzialność karna; przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania; Kościół i państwo; granice sztuki

Abstrakt

The article offers an analysis of Article 196 of the Polish Criminal Code of 1997. It provides that anyone who offends the religious feelings of others by publicly blaspheming an object of religious worship or a place dedicated to public celebration of religious rites is subject to a fine, a restriction of freedom or imprisonment for up to two years. Initially, the article presents historical regulations of this issue in the periods 1918-1939 and 1945-1989. Next, some elements of the crime along with current legal opinions are presented. The study also contains statistical data resulting from 15 years of Article 196 being in force. The last part presents a negative view of the draft amendment of 20 April 2012. Finally, conclusions are provided.

Bibliografia

Andrejew I., [w:] I. Andrejew, W. Świda, W. Wolter: Kodeks karny z komentarzem, Warszawa 1973.

Andrejew I., Polskie prawo karne. W zarysie, Warszawa 1986.

Bieczyński M. M., Prawne granice wolności twórczości artystycznej w zakresie sztuk wizualnych, Warszawa 2011.

Bieczyński M. M., Wolność twórczości artystycznej a granice wolności sumienia i wyznania, [w:] Prawne granice wolności sumienia i wyznania, red. R. Wieruszewski, M. Wyrzykowski, L. Kondratiewa-Bryzik, Warszawa 2012.

Bojarski M., Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania, [w:] Prawo karne materialne. Cześć ogólna i szczególna, red. Bojarski, Warszawa 2012.

Budyń-Kulik M., Komentarz do art. 7, [w:] Kodeks karny. Praktyczny komentarz, red. Mozgawa, Warszawa 2010.

Cienkowski W., Słownik szkolny. Synonimy, Warszawa 1990.

Czepita S., Pohl Ł., Obraza uczuć religijnych; kiedy mówimy o przestępstwie, „Rzeczpospolita” z dn. 12 września 2012, C7.

Derlatka M., Bóg nie potrzebuje ochrony, „Rzeczpospolita” z dn. 3 lipca 2012.

Derlatka M., Granice w sztuce też istnieją, „Rzeczpospolita” z dn. 25 sierpnia 2011, s. A12.

Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzecznictwa, oprac. M. A. Nowicki, Warszawa 1998.

Fedorszczak T., Przestępstwa przeciwko religii na ziemiach polskich w latach 1918-1998, [w:] Prawo wyznaniowe. Przeszłość i teraźniejszość.

Filar M., Komentarz do art. 196, [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2010.

Fumagalli Carulli O., La libertà religiosa. Magistro della Chiesa cattolica, normativa internazionale, violazioni della prassi, dialogo interreligioso, „Ius Ecclesiae” 22 (2010), nr 2.

Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2003.

Goryczko E., Autonomia i samorządność związków wyznaniowych w Polce Ludowej, Tarnów 2005.

Góral R., Kodeks karny. Praktyczny komentarz, Warszawa 2007.

Gutekunst W., [w:] W. Świda [red.]: Prawo karne. Część szczególna, Warszawa 1975.

Hypś S., Przestępstwa przeciwko wolności, wolności sumienia i wyznania, [w:] Prawo karne, red. A. Grześkowiak, Warszawa 2012.

Janyga W., Przestępstwo obrazy uczuć religijnych w polskim prawie karnym w świetle współczesnego pojmowania wolności sumienia i wyznania, Warszawa 2010.

Karczmarska D., Czy Nergal obraził wierzących, „Rzeczpospolita” z dn. 22 września 2011, s. C11.

Kłączyńska N., Dyskryminacja religijna a prawnokarna ochrona wolności sumienia i wyznania, Wrocław 2005.

Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz do art. 117-221, red. A. Wąsek, R. Zawłocki, t. I, Warszawa 2010.

Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2010.

Kodeks karny. Komentarz, red. T. Bojarski, Warszawa 2009.

Kodeks karny. Praktyczny komentarz, red. M. Mazgawa, Warszawa 2010.

Kozłowska-Kalisz P., Komentarz do art. 1, [w:] Kodeks karny. Praktyczny komentarz, red. Mozgawa, Warszawa 2010.

Kozłowska-Kalisz P., Komentarz do art. 196, [w:] Kodeks karny. Praktyczny komentarz, red. M. Mozgawa, Warszawa 2010.

Kruczoń E., Przestępstwo obrazy uczuć religijnych, „Prokuratura i Prawo” 2011, nr 2, s. 38-59.

Krukowski J., Kościelne prawo publiczne w Europie i w Polsce, [w:] Kościół w życiu publicznym. Teologia polska i europejska wobec nowych wyzwań, t. I: Wykłady i wprowadzenia do dyskusji grupowych, red. K. Góźdź, K. Klauza, C. Rychlicki, H. Słotwińska, P. Szczur, Lublin 2004.

Krukowski J., Kościół i państwo. Podstawy relacji prawnych, Lublin 2000.

Krukowski J., Polskie prawo wyznaniowe, Warszawa 2008.

Łukaszewicz A., Nie trzeba chcieć, żeby obrazić uczucia religijne, „Rzeczpospolita” z dnia 30 października 2012, s. C3.

Makarska M., Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania w Kodeksie karnym z 1997 roku, Lublin 2005.

Marek A., Prawo karne, Warszawa 2011.

Misztal H., Konstytucyjne gwarancje wolności sumienia i religii, [w:] A. Mezglewski, H. Misztal, P. Stanisz, Prawo wyznaniowe, Warszawa 2008.

Nowińska E., Wolność wypowiedzi prasowej, Warszawa 2007.

Paprzycki R., Czy bluźnierca jest przestępcą? Rozważania na temat znamienia „przedmiotu czci religijnej” przestępstwa obrazy uczuć religijnych - art. 196 k.k., „Palestra” 53 (2008), nr 5-6.

Paprzycki R., Graj szatanie, „Rzeczpospolita” z dnia 21 września 2000 (5691), s. C3.

Paprzycki R., Prawnokarna analiza zjawiska satanizmu w Polsce, Kraków 2002.

Pasek A., Ochrona uczuć religijnych w polskim kodeksie karnym z 1932 r., [w:] Prawo wyznaniowe. Przeszłość i teraźniejszość. Materiały XI Konferencji historyków państwa i prawa. Kowary, 6-8 września 2007 r., red. J. Koredczuk, Wrocław 2008.

Piórkowska-Flieger J., Komentarz do art. 196 k.k., [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. T. Bojarski, Warszawa 2009.

Poniatowski M., Przestępstwo obrazy uczuć religijnych, mps UKSW, Warszawa 2012.

Robbers G., Religious Freedom in Germany, „Brigham Young University Law Review” (2001) 2.

Schwierskott E., Gwarancja wolności sumienia w systemach prawnych Polski i Niemiec, „Przegląd Sejmowy” 11 (2003), nr 6.

Sobczyk P., Kościół a wspólnoty polityczne, Warszawa 2005.

Spinelli L., Il diritto publico ecclesiastico dopo il Concilio Vaticano II. Problemi e prospettive, Milano 1982, s. 68;

Stanisz P., Środki ochrony wolności sumienia i wyznania, [w:] A. Mezglewski, H. Misztal, P. Stanisz, Prawo wyznaniowe, Warszawa 2008.

Stawecki T., Winczorek P., Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 2003.

Stefański R. A., Prawo karne materialne. Część szczególna, Warszawa 2009.

Szymański T., Jędrejek G., Ochrona uczuć religijnych w prawie polskim, Warszawa 2002.

Śliwowski J., Prawo karne, Warszawa 1979.

Warchałowski K., Ochrona karna i cywilna wolności sumienia i wyznania, [w:] J. Krukowski, K. Warchałowski, Polskie prawo wyznaniowe, Warszawa 2000.

Warchałowski K., Prawnokarna ochrona wolności religijnej w Polsce w latach 1932-1997, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 4 (2002).

Warylewski J., Pasja czy obraza uczuć religijnych? Spór wokół art. 196 kodeksu karnego, [w:] W kręgu teorii i praktyki prawa karnego. Księga poświecona pamięci Profesora Andrzeja Wąska, red. L. Leszczyński, E. Skrętowicz, Z. Hołda, Lublin 2005.

Wąsek A., Ochrona uczuć religijnych w prawie karnym, [w:] Prawo wyznaniowe III Rzeczypospolitej, red. H. Misztal, Lublin-Sandomierz 1999, s. 77-102.

Wąsek A., Przestępstwa przeciwko przekonaniom religijnym de lege lata i de lege ferenda, „Państwo i Prawo” 50 (1995), nr 5, s. 27-41.

Wielki słownik języka polskiego, red. B. Dunaj, Warszawa 2009, s. 384.

Wielki słownik wyrazów bliskoznacznych PWN, red. M. Banko, Warszawa 2007.

Wojciechowska J., Komentarz do art. 196, [w:] Kodeks karny. Część szczególna, red. A. Wąsek, R. Zawłocki, t. I, Warszawa 2010.

Wojciechowski J., Kodeks karny. Komentarz. Orzecznictwo, Warszawa 1998.

Wróbel W., Komentarz do art. 196, [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, red. A. Zoll, t. II: Komentarz do art. 117-277 k.k., Warszawa 2008.

Ziętkiewicz M., Na koszulce można wszystko, „Rzeczpospolita” z dn. 6 marca 2000, s. E2.