Opodatkowanie tytoniu w dawnej Polsce

Abstrakt

Artykuł dotyczy opodatkowania tytoniu i jego wyrobów w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Po sprowadzenie tytoniu do Polski, jego używanie rozpowszechniło się wyjątkowo szybko; początkowo stosowano go w postaci tabaki, a od XVIII w. przewagę zyskało palenie tytoniu w fajkach. Co ważne, tytoń i jego wyroby uchodziły wówczas za swoiste lekarstwo zapobiegające i leczące niemal wszystkie choroby.

Cła na tytoń/tabakę nałożono po raz pierwszy w 1643 r. w Wielkim Księstwie Litewskim; w Koronie monopol tabaczny został wprowadzony w 1659 r. Od tego czasu na tytoń/tabakę nakładano regularnie cło na Litwie; w Koronie natomiast cło na te wyroby nałożono raz jeszcze w 1677 r., po czym w latach 90-tych XVII w. monopol tabaczny w całej Rzeczypospolitej wygasł. Do sprawy wrócono dopiero w czasach stanisławowskich wprowadzając monopol tabaczny zarządzany początkowo przez prywatną spółkę zwaną Kompanią Tabaczną, a następnie – w latach 90-tych – przez państwową Manipulację Tabaczną.

I tak jednak w całym badanym okresie wpływy z opodatkowania tytoniu/tabaki były relatywnie niewielkie.