Problematyka niezdolności konsensualnej do zawarcia małżeństwa w pracach Papieskiej Komisji do Rewizji KPK w fazie wypracowywania nowych kanonów (1966-1973)

Wojciech Góralski

doi:10.18290/rnp22321.6

Wojciech Góralski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Polska https://orcid.org/0000-0001-6548-4120

DOI: https://doi.org/10.18290/rnp22321.6

Słowa kluczowe: małżeństwo, zgoda małżeńska, konsultorzy, projekty kanonów

Abstrakt

Rozpoczęta po zakończeniu Soboru Watykańskiego II reforma prawa kanonicznego objęła m.in. prawo małżeńskie. Szczególnie istotnym obszarem kodyfikacji w tym zakresie była zgoda małżeńska, która jest przyczyną małżeństwa. Brak regulacji o zdolności konsensualnej w KPK 1917 oraz rozwój nauk psychologicznych i psychiatrycznych skłoniły doktrynę i orzecznictwo do wypełnienia tej luki. Nic dziwnego, że w procesie reformy i kodyfikacji prawa kanonicznego Papieska Komisja ds. Rewizji KPK, wspierana przez konsultorów, podjęła próbę dokładniejszego określenia niezdolności konsensualnej.

Intensywna praca konsultorów zespołu De matrimonio Papieskiej Komisji w tym zakresie (w pierwszej fazie kodyfikacji: 1966-1973) zaowocowała przygotowaniem projektu nowych kanonów, który stał się podstawą do dalszych prac.

W procesie rewizji i kodyfikacji niemałą rolę odgrywało orzecznictwo Trybunału Roty Rzymskiej.

Przedmiotem niniejszego studium jest proces kształtowania się przyszłego kan. 1095, nn. 1-3 KPK w pierwszej z wymienionych faz (1966-1973), złożonego procesu posoborowej rewizji i kodyfikacji prawa kanonicznego. W pierwszej części autor omawia prace trwające w latach 1966-1970, w drugiej zaś prace trwające w latach 1970-1973.

Metoda pracy wszystkich Zespołów Konsultorów przewidywała dwie fazy. Pierwsza polegała na przygotowaniu materiałów na sesje. Znając materię wskazaną na obrady Zespołu, każdy konsultor wysyłał, na miesiąc przed rozpoczęciem sesji, własne votum do przewodniczącego Papieskiej Komisji. Otrzymywane vota były przekazywane relatorowi, który sporządzał relację lub wstępny schemat, w którym dokonywał reasumpcji kwestii i propozycji poszczególnych konsultorów, a następnie, na ich podstawie, formułował propozycje kanonów do kolegialnej dyskusji i poprawek. Podczas sesji, która stanowiła drugą fazę pracy Zespołu, jego relator przedstawiał syntetycznie wynik prac, referując materiał zawarty w votach poszczególnych członków Zespołu. Każdy z nich mógł w dyskusji bliżej wyjaśniać swoje racje dotyczące sformułowania danego kanonu. Owocem sesji stawała się relacja sporządzona przez referenta i zaproponowany (w końcowym głosowaniu) schemat kanonów. Intensywne prace konsultorów Zespołu De matrimonio Papieskiej Komisji ds. Rewizji KPK w tym zakresie, podjęte w 1966 roku, w pierwszej fazie prac (do 1973 roku) zaowocowały wypracowaniem projektu nowych kanonów: 1081 bis (usus rationis i discretio iudicii) i 1081 ter (incapacitas asumendi), które stały się podstawą do dalszych prac, kontynuowanych w kolejnych etapach złożonego procesu kodyfikacyjnego.

Bibliografia

Amati Angelo, Maturità psico-affettiva e matrimonio (can. 1095, 2-3 del Codice di Diritto cano¬nico, Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana 2001.

Bensch Teodor, Wpływ chorób umysłowych na ważność umowy małżeńskiej w prawie kano¬nicznym, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 1936.

Canonico Marco, L’incapacità naturale al matrimonio nel diritto civile e nel diritto canonico, Napoli: Edizioni Scientifiche Italiane 1994.

Di Felice Andrea, La „disrcetio iudicii matrimonio proportionata” nella giuridprudenza rotale, [w:] Perturbazioni psichiche e consenso nel matrimonio Canonico, red. A. Di Felice, Roma: Officium Libri Catholici – Catholic Book Agensy 1976.

D’ostillo Francesco, La storia del nuovo Codice di diritto canonico: revisione, promulgazione, presentazione, Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana 1983.

Dzierżon Ginter, Geneza kan. 1095, nn. 1-3 KPK, [w:] W. Góralski, G. Dzierżon, Niezdolność konsensualna do zawarcia małżeństwa kanonicznego (kan. 1095, nn. 1-3 KPK), Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego 2001, s. 59-102.

Dzierżon Ginter, Niezdolność do zawarcia małżeństwa jako kategoria kanoniczna, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego 2002.

Felici Pericle, A che punto è la preparazione del Codice? ,,Communicationes” 1(1969), s. 74-77.

Fumagalli Carulli Omberta, Il matrimonio dopo il Concilio. Capacità e consenso, Milano: Giuffré Editore 1978.

Góralski Wojciech., Kodyfikacja prawa w Kościele Łacińskim po Soborze Watykańskim II, Płock: Płockie Wydawnictwo Diecezjalne 1983.

Leszczyński Grzegorz, Proces kształtowania się kanonu 1095 Kodeksu Prawa Kanonicznego, ,,Łódzkie Studia Teologiczne” 9 (2000), s. 337-345.

Martinelli Enrica, Il ,,defectus discetionis iudicii” in sistema matrimoniale canonico, ,,Stato, Chiesa e pluralismo confessionale” 35(2017), s. 1-27.

Navarrete Urbano, Problemi sull’autonomia dei capi di nullità del matrimonio per difetto di consenso causato da perturbazioni della personalità, [w:] Perturbazioni psichiche e consenso nel matrimonio canonico, red. A. Di Felice, Roma: Officium Libri Catholici – Catholic Book Agensy 1976, s. 113-136.

Pompedda Mario F., Il can. 1095, nn. 1-2 nell’ economia della disciplina del matrimonio, [w:] Diritto matrimoniale canonico, t. 2: Il consenso, red. P.A. Bonnet, C. Gullo, Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana 2003, s. 19-33.

Serrano Ruiz Jose M., La novità normativa e la collocazione sistematica del can. 1095 n. 3, [w:] Diritto matrimoniale canonico, t. 2: Il consenso, red. P.A. Bonnet, C. Gullo, Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana 2003, s. 91-119.

Stankiewicz Antoni, L’incapacità psichica nel matrimonio: terminologia, criteri, ,,Ephemerides Iuris Canonici” 36(1980), s. 234-261.

Villeggiante Sebastiano, La capacità psicologica come causa di nullità del matrimonio in diritto canonico, Roma: Pliniana 1974.