Error qualitatis (kan. 1097 § 2 KPK) w orzecznictwie Roty Rzymskiej

Wojciech Góralski

doi:10.18290/rnp21311-8

Wojciech Góralski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Polska https://orcid.org/0000-0001-6548-4120

DOI: https://doi.org/10.18290/rnp21311-8

Słowa kluczowe: błąd, przymiot osoby, zamierzenie przymiotu bezpośrednio i zasadniczo

Abstrakt

W kan. 1097 § 2 KPK („Błąd co do przymiotu osoby, chociażby był przyczyną zawarcia umowy, nie powoduje nieważności małżeństwa, chyba że przymiot ten jest zamierzony bezpośrednio i zasadniczo”) error qualitatis, pozbawiony od stuleci skuteczności prawnej w stosunku do zgody małżeńskiej, uzyskał ją na podstawie intencji kontrahenta (zamierzenie bezpośrednie i zasadnicze przymiotu); przymiot obiektywnie przypadłościowy staje się więc przymiotem subiektywnie istotnym.

W analizie wymienionego kanonu podjętej w świetle orzecznictwa Roty Rzymskiej autor uwzględnia poszczególne elementy tej figury prawnej, a więc: błąd, przymiot osoby (jako przedmiot błędu), brak skuteczności unieważniającej error causam dans, skuteczność unieważniająca błędu co do przymiotu zamierzonego bezpośrednio i zasadniczo.

W dowodzeniu error qualitatis directe et principaliter intentae, niewątpliwie szczególnie trudnym, sędzia winien przede wszystkim rozpoznać właściwą intencję domniemanej ofiary błędu. Służy temu dowód zarówno bezpośredni (zeznanie tegoż kontrahenta potwierdzone zeznaniami świadków oraz ew. dokumentami), jak i pośredni (kryterium oceny przymiotu przez domniemaną ofiarę błędu i kryterium reakcji po odkryciu przezeń prawdy).

Bibliografia

Bañares Juan I.: Error ,,causam dans” y error en cualidad directa y principalmente pretendida, ,,Ius Canonicum” 33 (1993), s. 103-115.

Bañares Juan I.: La relación intelecto-voluntad en el consentimiento matrimonial: notas sobre los cc. 1096-1102 del CIC de 1983, ,,Ius Canonicum” 33 (1993), s. 589-612.

Bonnet Piero Antonio: Il consenso, [w:] Matrimonio canonico fra tradizione e rinnovamento, Bologna: Edizioni Dehoniane Bologna 1985.

Erlebach Grzegorz: L’errore sulla persona e sulle qualità personali (can. 1097), [w:] La giurisprudenza della Rota Romana sul consenso matrimoniale (1908-2008), Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana 2009, s. 61-84.

Erlebach Grzegorz: L’interpretazione del can. 1097 § 2 a parte della giurisprudenza della Rota Romana: rilievi sostantivi, [w:] Errore e dolo nella giurisprudenza della Rota Romana, Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana 2001, s. 61-84.

Funghini Rafaele: Errore sulla qualità della persona direttamente e principalmente intesa, [w:] Errore e dolo nel consenso matrimoniale canonico, Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana 1995, s. 39-51.

Giacchi Orio: Il consenso nel matrimonio canonico, Milano: Giuffré Editore 1968.

Góralski Wojciech: Błąd co do przymiotu osoby a ważność małżeństwa kanonicznego (kan. 1097 § 2 KPK), Płock: Płockie Wydawnictwo Diecezjalne 2012.

Góralski Wojciech: Błąd co do przymiotu osoby (kan. 1097 § 2 KPK), ,,Ius Matrimoniale” 4 (1999), s. 45-59.

Góralski Wojciech: Błąd co do przymiotu osoby (kan. 1097 § 2) w świetle wyroku Roty Rzymskiej z 22 V 1991 r. c. Palestro, [w:] tenże, „Matrimonium facit consensus”. Z orzecznictwa Roty Rzymskiej w sprawach o nieważność małżeństwa z tytułów dotyczących zgody małżeńskiej (1984-1997), Warszawa: Wydawnictwo UKSW 2000, s. 207-223.

Góralski Wojciech: Matrimonium facit consensus. Z najnowszego orzecznictwa Roty Rzymskiej w sprawach o nieważność małżeństwa w obszarze zgody małżeńskiej (2014-2018), Pelplin: Bernardinum 2020.

Góralski Wojciech: „Qualitas personae” jako przedmiot błędu w kann. 1097 § 2 oraz 1098 KPK, „Prawo Kanoniczne” 45 (2002), nr 3-4, s. 23-52.

Hilbert Michael: Error in qualitate personae (can. 1097 § 2), ,,Periodica” 87 (1998), s. 403-442.

Lopez Alacron Mariano: El error de cualidad en el consentimiento matrimonial. Comentario al nuevo canon 1097 § 2, [w:] La nueva codificacion canonica, t. I: Temas fundamentales en el nuevo Codigo, Salamanca: Pretor 1984, s. 290-308.

Mussinghoff Heinrich: Adnotationes de errore. Ad usum privatum, Roma 1996.

Pree Helmuth: Kirchenrecht. Algemeine Normen und Eherecht, Wien–New York: Springer 1983.

Serrano Ruiz José M.: L’errore sulla qualità “directe et principaliter intenta”, [w:] Diritto matrimoniale canonico, t. II: Il consenso, red. Piero A. Bonnet, C. Gullo, Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana 2003, s. 163-175.

Siwek Paweł: Psychologia metaphisica, Romae: Universitas Gregoriana 1962.

Teti Domenico: La nullità del matrimonio per errore sulle qualità della persona. Aspetti sostanziali e processuali, Roma: Libreria Editrice Vaticana 2006.

Vanzetto Tiziano: L’errore sulla qualità della persona nella giurisprudenza del Tribunale Ecclesiastico Regionale Triveneto, con riferimento alle sentenze rotali recenti e alla dottrina di alcuni autori, ,,Quaderni di Diritto Ecclesiale” 5 (1992), nr 1, s. 227-244.

Viladrich Pedro Juan: Konsens małżeński. Sposoby prawnej oceny i interpretacji w kanonicznych procesach o stwierdzenie nieważności małżeństwa (kanony 1095-1107 Kodeksu Prawa Kanonicznego), tłumacz. z jęz. hiszpańskiego S. Świaczny, Warszawa: Wydawnictwo UKSW 2002.

Zubert Bronisław Wenanty: Error in persona et in qualitate personae (can. 1097 § 1-2 CIC 1983), [w:] Kościół i prawo, t. XIII, red. Józef Krukowski, Florian Lempa, Franciszek J. Mazurek, Lublin: RW KUL 1998, s. 261-281.

Żurowski Marian Al.: Kanoniczne prawo małżeńskie Kościoła katolickiego, Katowice: Księgarnia św. Jacka 1987.