Grocjuszowska systematyka prawa

Dariusz Makiłła

doi:10.18290/rnp20302-3

Dariusz Makiłła Akademia Ekonomiczno-Humanistyczna w Warszawie, Polska https://orcid.org/0000-0003-0775-4617

DOI: https://doi.org/10.18290/rnp20302-3

Słowa kluczowe: Hugo Grocjusz, koncepcja prawa, system prawa, prawo natury, prawo pozytywne

Abstrakt

Przedmiotem artykułu jest odtworzenie koncepcji prawa przedstawionej w nauce Hugo Grocjusza (1583-1545), zawartej w jego głównym dziele Ius belli ac pacis libri tres (1625). Koncepcja prawa Grocjusza mająca swoją systematykę, nie była jednak oparta na ujęciach normatywnych bądź zestawieniach przepisów prawa, służących praktyce jurydycznej czy też dydaktyce; była natomiast konstrukcją wynikającą z przesłanek ideowych, zawierającą zasady i reguły prawne stanowiące wyraz filozoficznego i teleologicznego podejścia Grocjusza do prawa. Systematyka prawa Grocjusza, zbudowana na hierarchicznym porządku praw, występujących w poziomach od najwyżej ustanowionego i najszerszego zasięgiem prawa natury do rozbudowanego prawa pozytywnego, miała jednak w rozumieniu Grocjusza także znaczenie praktyczne. Była ona bowiem konstrukcją istniejącego i funkcjonującego w stosunkach społecznych ładu prawnego, stanowiącego istotny element świadomości ludzi stosujących się do niego. W takim też podejściu do prawa i porządku prawnego Grocjusz upatrywał zasadnicze przeznaczenie swojego przedsięwzięcia.

Bibliografia

Besselink Leonard: ‘The Impious Hypothesis Revisited’, “Grotiana” 9 (1988), s. 3-63.

Chroust Anton-Hermann: Hugo Grotius andtheScholastic Natural Law Tradition, “The New Scholasticism. A Quaterly Review of Philosophy” 17(1943), nr 2, s. 101-133.

Eikema Hommes Hendrik J. van: Naturrecht und positives Recht bei Johannes Althusius, [w:] Politische Theorie des Johannes Althusius, Hrsg. Karl-Wilhelm Dahm, Werner Krawietz, Dieter Wyduckel, Berlin: Duncker& Humblot 1988, s. 371-390.

Feenstra Robert: Quelquesremarques sur le sources utilisées par Grotius danssestravaux de droit naturel, [w:] The world of Hugo Grotius (1583-1645), Proceedings of the International Colloquium Organized by the Grotius Committee of the Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences, Rotterdam 6-9 April 1983, Amsterdam: Holland University Press 1984, s. 65-81.

Finnis John: Natural Law and Natural Rights, Oxford: Oxford Clarendon Press 1980.

Gierke Otto: Johannes Althusius und die Entwicklung der naturrechtlichen Staatstheorien, Breslau: Verlag M. und H. Marens 1902.

Grotius Hugo: De iure belli ac pacis libri tres. In quibus ius naturae & Gentium, item juris publici praecipua explicantur, Amsterdam 1646, Liber I, Caput 1.10.

Grunert Frank: Normbegründung und politische Legimität. Zur Rechts- und Staatsphilosophie der deutschen Frühaufklärung, Tübingen: Max Niemeyer Verlag 2000.

Haakonssen Knud: Natural Law and Moral Philosophy: From Grotius to the Scottish Enlightenment, Cambridge: Cambridge University Press 1996.

Haakonssen Knud: The Moral Conservatism of Natural Rights, [w:] Natural Law and Civil Sovereignty. Moral Right and State Authority in Early Modern Political Thought, ed. Ian Hunter, David Saunders, Houndmills: Palgrave Macmillan 2002, s. 28-33.

Haggenmacher Paul: Genèse et signfication du koncept de „iusgentium” chez Grotius‘, “Grotiana” 2 (1981), s. 44-102, appendices s. 631-643.

Haggenmacher Paul: Droits subjectifs et systèmejuridique chez Grotius, [w:] Politique, droit et théologie chez Bodin, Grotius et Hobbes, Préface de Yves Charles Zarka, Paris: Éditions Kimé 1997, s. 73-78.

Hervada Javier: The Old and the New in the Hypothesis “Etiamsidaremus” of Grotius, “Grotiana” 4 (1983), s. 3-20.

Holthöfer Ernst: Die Literatur zum gemeinen und partikularen Recht in Italien, Frankreich, Spanien und Portugal, [w:] Handbuch der Quellen und Literatur der neueren europäischen Privatrechtsgeschichte, Bd. 2, Tlbd. 3, Hrsg. Helmut Coing, München: C.H. Beck 1977, s. 103-500.

Hölzel Christian: Grundlagen des Rechts – und Staatsdenkens bei Hugo Grotius, München 1970.

Knieper Barbara: Die Naturrechtslehre des Hugo Grotius als Einigungsprinzip der Christenheit, dargestellt an seiner Stellung zum Calvinismus, Frankfurt / Main: Johann-Wolfgang Universität zu Frankfurt am Main 1971.

Leger James St.: The “etiamsidaremus” of Hugo Grotius. Study in the Origins of International Law, Romae: Pontificum Athaeneum Internationale 1962.

Link Christoph: Herrschaftsordnung und bürgerliche Freiheit. Grenzen und Staatsgewalt in der älteren deutschen Staatslehre, Wien: Böhlau 1979.

Ottenwälder Paul: Zur Naturrechtslehre des Hugo Grotius, Tübingen: J. C. B. Mohr 1950.

Pound Roscoe: Grotius in the Science of Law, “American Journal of International Law” 19 (1925) 4, s. 685-688.

Sauter Johannes: Die philosophischen Grundlagen des Naturrechts. Untersuchungen zur Geschichte des Rechts – und Staatslehre, Frankfurt/Main: Verlag Sauer und Auermann 1966 [unveränd. Aufl. Wien 1932].

Scattola Merio: Das Naturrecht vor dem Naturrecht. Zur Geschichte des „iusnaturae” im 16. Jahrhundert, Tübingen: Max Niemeyer Verlag 1999.

Schnepf Robert: Naturrecht und Geschichte bei Hugo Grotius. Ein methodologischer Problem rechtsphilosophischer Begründung, „Zeitschrift für Neuere Rechtsgeschichte” 20 (1998), nr 1-2, s. 1-14.

Söllner Alfred: Die Literatur zum gemeinen und partikularen Recht in Deutschland, Österreich, Niederlanden und der Schweiz, [w:] Handbuch der Quellen und Literaturder neueren europäischen Privatrechtsgeschichte, Bd. 2, Tlbd. 3, Hrsg. Helmut Coing, München: C.H. Beck 1977, s. 501-614.

Strömholm Stig: Grotius och den tidigarenaturrätten, [w:] Den svenskajuridikensuppblomstring i 1600-talets politiska, kulturella och religiösastormaktssamhälle, red. Göran Inger, Stockholm: A.B. NordiskaBokhandeln 1984, s. 94-95.

Tierney B.: The Idea of Natural Rights. Studies on Natural Rights, Natural Law and Church Law 1150-1625, Atlanta: Scholars Press 1997;

Tuck Richard: Grotius, Carneades and Hobbes, “Grotiana” 4 (1983), s. 43-62.

Tuck Richard: Philosophy and Government 1572–1651, Cambridge: Cambridge University Press 1993.

Wieacker Franz: Privatrechtsgeschichte der Neuzeit unter besonderer Berücksichtigung der deutschen Entwicklung, Göttingen: Vandenhoeck& Ruprecht 1952.

Winters Paul J.: Die „Politik“ des Johannes Althusius und ihre zeitgenössischen Quellen. Zur Grundlegung der politischen Wissenschaft im 16. und im beginnenden 17. Jahrhundert, Freiburg im Breisgau: Verlag Rombach 1963.

Zajadło Jerzy: Hugo Grocjusz i hipoteza etiamsi daremus, non esse Deum, „Czasopismo Prawno- Historyczne” 58 (2006), z. 1, s. 208-209.