The Principle of Salus Animarum as the Essence of the Adversarial System Under Canon Law

Marta Greszata-Telusiewicz

doi:10.18290/rnp20301-10

Marta Greszata-Telusiewicz Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji https://orcid.org/0000-0003-0304-3500

DOI: https://doi.org/10.18290/rnp20301-10

Słowa kluczowe: reforma Papieża Franciszka, proces kanoniczny, proces o nieważność małżeństwa, Mitis Iudex Dominus Iesus, prawo kanoniczne, kontradyktoryjność

Abstrakt

Zasada salus animarum jako istota kontradyktoryjności w systemie prawa kanonicznego

Zasada kontradyktoryjności jest warunkiem zaistnienia iudicium. Do powstania każdego proce- su, w tym również kanonicznego procesu o nieważność małżeństwa, potrzebne jest bowiem czyjeś twierdzenie wyrażające wolę realizacji swojego uprawnienia z jednoczesnym zaistnieniem twierdzenia przeciwnego, które również w swej treści wyraża wolę realizacji tego samego uprawnienia. W tym czasie, gdy te dwa sprzeczne ze sobą twierdzenia zaistnieją jednocześnie przed sędzią kościelnym, powstaje spór, który następnie może przekształcić się w iudicium.

Taką wolę rozumienia procesu kanonicznego jako kontradyktoryjnego, wyraża również Papież Franciszek w MIDI, przypominając dotychczasowe unormowania i reformując jedynie te procedury, które tego wymagały zgodnie z duchem czasu. Wprowadzenie tych zmian ma na celu pozbycie się z treści iudicium jedynie tego, co się zdewaluowało, przy czym trzon kontradyktoryjności pozostaje niewzruszony. Papież Franciszek pisze w MIDI: „…troska o zbawienie dusz, która – zarówno dzisiaj, tak jak w przeszłości – pozostaje najwyższym celem instytucji, ustaw i prawa, skłania Biskupa Rzymu do przedstawienia biskupom niniejszego aktu reformy”. Takie właśnie uzasadnienie staje u podstaw reformy Franciszkowej procesu kanonicznego opartego na zasadach procesowych.

Biogram autora

Marta Greszata-Telusiewicz, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji

Dr hab. Marta Greszata-Telusiewicz, prof. KUL – kierownik Katedry Kościelnego Prawa Procesowego, Małżeńskiego i Karnego oraz Katolickich Kościołów Wschodnich, Instytut Prawa Kanonicznego, Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Bibliografia

Adamowicz, Leszek. 1999. Wprowadzenie do prawa o sakramentach świętych według Kodeksu Prawa Kanonicznego oraz Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich. Lublin: Polihymnia.

Dzięga, Andrzej. 1992. “Udział stron procesowych w ustaleniu formuły sporu w kanonicznym procesie o nieważność małżeństwa.” Ius Matrimoniale 3:58–63.

Dzięga, Andrzej. 1994. Strony sporu w kanonicznym procesie o nieważność małżeństwa. Warszawa: Oficyna Kalamus.

Dzięga, Andrzej. 1997. “Alkoholizm jako podstawa orzeczenia nieważności małżeństwa.” Roczniki Nauk Prawnych 7:85–97.

Dzięga, Andrzej. 1999. “Zadania procesowe obrońcy węzła małżeńskiego.” In Kościelne Prawo Procesowe. Materiały i Studia. T. 5. 1, ed. Andrzej Dzięga, 23–40. Lublin: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu.

Fąka, Marian. 1978. Normy ogólne kanonicznego procesu sądowego. Part. 2. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej.

Fąka, Marian. 1982. “Niezdolność do przyjęcia istotnych obowiązków małżeńskich jako tytuł nieważności małżeństwa.” Prawo Kanoniczne 25:245–69.

Góralski, Wojciech. 1987. Kościelne prawo małżeńskie. Płock: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

Góralski, Wojciech. 2000. Kanoniczne prawo małżeńskie. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

Greszata, Marta. 2001. “Z dyskusji nad zadaniem obrońcy węzła.” Prawo – Administracja – Kościół 1(5):158–61.

Greszata, Marta. 2003a. Litispendencja w procesie kanonicznym. Lublin: Wydawnictwo Diecezjalne w Sandomierzu.

Greszata, Marta. 2003b. “Problem kontradyktoryjności w kanonicznym postępowaniu o nieważność małżeństwa.” In Kościelne Prawo Procesowe. Materiały i Studia. T. 3, ed. Andrzej Dzięga, and Mirosław Wróbel, 239–58. Lublin: Wydawnictwo Diecezjalne w Sandomierzu.

Greszata, Marta. 2004. “Istota litis contestatio w procesie kanonicznym.” Roczniki Nauk Prawnych 14(2)137–59.

Greszata, Marta. 2005. “Litispendencja i jej skutki w kanonicznym procesie o nieważność małżeństwa.” Roczniki Nauk Prawnych 15(2):254–57.

Greszata, Marta. 2008. Iudicium cum principiis. Kodeksowa weryfikacja wybranych zasad procesowych w kanonicznych sprawach o nieważność małżeństwa. Lublin: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu.

Gręźlikowski, Janusz. 2002. Przed nami małżeństwo. Informator dla pragnących zawrzeć małżeństwo. Włocławek: Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników.

Grzywacz, Jerzy. 1974. Promotor sprawiedliwości i jego udział w sprawach małżeńskich. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.

Kasprzyk, Piotr. 2003. Separacja prawna małżonków. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Kumaniecki, Kazimierz. 1979. Słownik łacińsko-polski. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN. Ludwikowska, Anna. 1999. System prawa Stanów Zjednoczonych. Toruń: TNOiK Dom Organizatora. Majer, Piotr. 2002. “Niestawiennictwo strony pozwanej w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa.” Ius Matrimoniale 7(13):167–90.

Pastwa, Andrzej. 2007. Istotne elementy małżeństwa. W nurcie odnowy personalistycznej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Paździor, Stanisław. 1999. Przyczyny psychiczne niezdolności osoby do zawarcia małżeństwa w świetle kan. 1095. Lublin: Wydawnictwo Diecezjalne w Sandomierzu.

Pikus, Szymon. 2002. “Sędzia kościelny w świetle zadań i uprawnień procesowych.” Prawo Ka- noniczne 45(3–4):279–80.

Ramos, Francisco J. 2000. I tribunali ecclesiastici. Costituzione, organizazzione, norme processuali. Roma: Millennium Romae.

Rozkrut, Tomasz. 2000. “Separacja małżeńska w prawie kanonicznym oraz w prawie polskim.” Polonia Sacra 4(6):209–24.

Rozkrut, Tomasz. 2001. “Naturalny charakter instytucji małżeństwa i rodziny – Address of John Paul II to the Prelate Auditors, Officials And Advocates of the Tribunal of the Roman Rota, 1 February 2001.” Polonia Sacra 5(8):347–61.

Sobański, Remigiusz. 1991. “Czy od dekretu kolegium zatwierdzającego dekret przewodniczącego odrzucający skargę powodową przysługuje prawo rekursu do drugiej instancji?.” Prawo Kanoniczne 34(3–4):211–13.

Sobański, Remigiusz. 1996. “Przyjęcie skargi o orzeczenie nieważności małżeństwa.” Ius Matrimoniale 1(6–7):143–52.

Stasiak, Marian. 2002. “Prawnik rzecznikiem prawdy o małżeństwie.” In Problemy prawnicze i kanoniczne, ed. Sylwester Kasprzak, 9–22. Lublin: Wydawnictwo Diecezjalne.

Sztychmiler, Ryszard. 1993. Doktryna Soboru Watykańskiego II o celach małżeństwa i jej recepcja w Kodeksie Prawa Kanonicznego z roku 1983. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Sztychmiler, Ryszard. 2001. “Zawiązanie sporu w procesie kanonicznym.” Ius Matrimoniale 6(12):101–25.

Sztychmiler, Ryszard. 2007. “Część II. Proces sporny.” In Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego. Księga VII. Procesy. Tom V, ed. Józef Krukowski, 123–315. Poznań: Pallotinum 2007. Żurowski, Marian A. 1987. Kanoniczne prawo małżeńskie Kościoła katolickiego. Katowice: Księgarnia Św. Jacka.