Historical Overview of Pastoral Care in Prison in Poland (1550-1956)

Michał Czelny

doi:10.18290/rnp.2019.29.4-2

Michał Czelny Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji https://orcid.org/0000-0003-1420-4090

DOI: https://doi.org/10.18290/rnp.2019.29.4-2

Słowa kluczowe: kapelan więzienny; pomoc religijna; opieka duchowa; przepisy więzienne

Abstrakt

Przegląd historyczny opieki duszpasterskiej w więzieniu

W Polsce (1550-1956)Historia opieki duszpasterskiej w więzieniu przedstawiona w niniejszym artykule dotyczy dwóch wymiarów: sytuacji prawnej więźnia (jego prawa i obowiązki) oraz sytuacji prawnej kapelana więziennego. Do 1918 r. kapelan więzienny koncentrował swoje wysiłki na pomocy religijnej i budowie nowych kaplic więziennych. Następnie w drugim okresie (1918-1939) na podstawie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 marca 1928 r. w sprawie organizacji więziennictwa, polscy więźniowie uzyskali prawo do uczestnictwa w nabożeństwach. Na mocy kolejnego aktu normatywnego wydanego w 1931 r. rozstrzygnięte zostały kwestie dostępu więźniów różnych wyznań do posługi religijnej w kaplicy więziennej. Istotną rolę odegrała ustawa z 26 lipca 1939 r. o organizacji więziennictwa. W artykule przedstawiona została również ewolucja kapelaństwa więziennego w czasie okupacji sowieckiej i niemieckiej. Wreszcie uwagę zwrócono także na porozumienie z dnia 14 kwietnia 1950 r. zawarte między rządem komunistycznym a Episkopatem Polski.

Bibliografia

Ajnenkiel, Andrzej. 2001. Konstytucje polski w rozwoju dziejowym 1791-1997. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm.

Bedyński, Krystian. 1994. Duszpasterstwo więzienne w Polsce – zarys historyczny. Warszawa: First Business College.

Czacki, Tadeusz. 1800. O litewskich i polskich prawach. Warszawa [s.n.].

Janik, Piotr. 2016. „Działalność ewangelickiego duszpasterstwa więziennego w Polsce.” W Wolność sumienia i religii osób pozbawionych wolności. Aspekty prawne i praktyczne, red. Jerzy Nikołajew, i Konrad Walczuk, 476. Siedlce: Wydawnictwo. Diecezji Siedleckiej Unitas.

Kaczyńska, Elżbieta. 1989. Ludzie ukazani. Więzienia i system kar w Królestwie Polskim 1815-1914. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Lasocik, Zbigniew. 1993. Praktyki religijne więźniów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Maleszyk, Ryszard. 2016. „Historyczne aspekty kształtowania się prawa więźniów do wolności religijnej.” W Wolność sumienia i religii osób pozbawionych wolności. Aspekty prawne i praktyczne, red. Jerzy Nikołajew, i Konrad Walczuk, 21. Siedlce: Wydawnictwo. Diecezji Siedleckiej Unitas.

Migdał, Jerzy, i Janusz Raglewski. 2005. Kara pozbawienia wolności. Zarys dziejów polskiej doktryny, prawa i polityki penitencjarnej. Gdańsk: Arche.

Migdał, Jerzy. 2007. Polski system penitencjarny lat 1944-1956. Gdańsk: Arche.

Migdał, Jerzy. 2008. Polski system penitencjarny w latach 1956-2008 w ujęciu doktrynalnym, normatywnym i funkcjonalnym. Kontynuacja czy zmiana?. Gdańsk: Arche.

Migdał, Jerzy. 2011. Polski system penitencjarny w latach 1918-1928. Gdańsk: Arche.

Migdał, Jerzy. 2012. Polski system penitencjarny w latach 1928-1939. Gdańsk: Arche.

Misztal, Henryk. 1997. Polskie prawo wyznaniowe. Zagadnienia wstępne. Rys historyczny. T. I. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.

Nikołajew, Jerzy. 2006. „Opieka religijna realizowana w więzieniu w ujęciu historycznym.” W Nauczanie papieża Jana Pawła II do więźniów i służb penitencjarnych, red. Józef Świtka, i Monika Kuć, 18. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Nikołajew, Jerzy. 2009. Duszpasterstwo więzienne. Tradycje, teraźniejszość, perspektywy. Lublin: Polihymnia.

Nikołajew, Jerzy. 2012. Wolność sumienia i religii skazanych i tymczasowo skazanych. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Plisiecki, Marek. 2016. „Opieka duchowa w założeniach więziennictwa II Rzeczypospolitej.” W Wolność sumienia i religii osób pozbawionych wolności. Aspekty prawne i praktyczne, red. Jerzy Nikołajew, i Konrad Walczuk, 52-54. Siedlce: Wydawnictwo. Diecezji Siedleckiej Unitas.

Potocki, Xawery. 1929. „Uwagi do ogólnego i szczegółowego ulepszania administracji i stanu więzień publicznych w Królestwie Polskim.” W Księga Jubileuszowa więziennictwa polskiego 1918-1928, red. Zygmunt Bugajski, 22-44. Warszawa: Związek Pracowników Więziennych Rzeczypospolitej Polskiej.

Rafacz, Józef. 1932. Więzienie marszałkowskie w Warszawie w latach 1767-1795. Lwów: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego pod zarządem J. Filipkowskiego.

Raina, Peter. 1994. Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945-1989. I: Lata 1945-59. Poznań: Wydawnictwo W drodze.

Senkowska, Monika. 1961. Kara więzienia w Królestwie Polskim w pierwszej połowie XIX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Szymański, Andrzej. 2016. „Kapelani więzienni w II Rzeczypospolitej – zarys problematyki.” W Wolność sumienia i religii osób pozbawionych wolności. Aspekty prawne i praktyczne, red. Jerzy Nikołajew, i Konrad Walczuk, 64-65. Siedlce: Wydawnictwo. Diecezji Siedleckiej Unitas.