Praktyka opodatkowania wyrobisk górniczych po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 września 2011 roku (P 33/09)

Abstrakt

Od dłuższego czasu, kwestią rodzącą liczne rozbieżności w orzecznictwie organów podatkowych i sądów administracyjnych jest zagadnienie opodatkowania podatkiem od nieruchomości podziemnych wyrobisk górniczych i znajdujących się w nich urządzeń. Wątpliwości wynikają przede wszystkim z niejasności definicji legalnych dotyczących wspomnianej problematyki. Stan taki w sposób bezpośredni wpływał na chwiejność rozstrzygnięć organów podatkowych i sądów administracyjnych.

Wobec stale narastających wątpliwości Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie konstytucyjności przepisów ustawy o podatkach i opłatach lokalnych w zakresie, w jakim definiują budowlę jako przedmiot opodatkowania. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok interpretacyjny, który ma przełomowe znaczenie dla praktyki opodatkowania wyrobisk górniczych. Przede wszystkim rozstrzygnął zasadniczy dylemat dotyczący wyrobiska górniczego zarówno w znaczeniu fizycznym, jak i kompleksowym, przesądzając, iż jako takie nie stanowi przedmiotu opodatkowania. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że podziemne wyrobiska górnicze nie są bowiem obiektami budowlanymi (urządzeniami budowlanymi) w ujęciu Prawa budowlanego, lecz przestrzenią powstałą w wyniku prac górniczych, a w konsekwencji nie mogą być kwalifikowane jako budowle na gruncie przepisów Prawa budowlanego. Tym samym nie stanowią one przedmiotu opodatkowania podatkiem od nieruchomości ani samodzielnie (jako wyrobiska w znaczeniu fizycznym), ani razem ze znajdującą się w nich infrastrukturą (jako wyrobiska w znaczeniu kompleksowym). Odmiennie natomiast jest w przypadku infrastruktury usytuowanej w podziemnych wyrobiskach górniczych. Poszczególne jej elementy mogą być zakwalifikowane jako obiekty budowlane (urządzenia budowlane) w ujęciu Prawa budowlanego, a tym samym jako budowle na gruncie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych.

O ile kwestia wyłączenia z opodatkowania podziemnych wyrobisk górniczych (w znaczeniu fizycznym i kompleksowym) nie budzi już kontrowersji w orzecznictwie sądowym, o tyle opodatkowanie „wyrobiska w sensie technicznym” nadal – pomimo upływu kilku lat od wyroku TK z 2011 r. – prowokuje liczne trudności. Wskazuje na to analiza najnowszych orzeczeń sądowych odnoszących się do tego samego podmiotu w zakresie sporu trwającego od dłuższego już czasu – w swej genezie sięgającej okresu na długo sprzed daty wydania wspomnianego wyroku TK.

W opracowaniu dokonano wnikliwej analizy najnowszych orzeczeń sądów administracyjnych przez pryzmat tezy i argumentacji zawartej w wyroku TK. Zaprezentowano szereg wniosków szczegółowych. Autorzy przyjęli też tezę główną, iż uzasadniona wydaje się konieczność przeprowadzenia właściwej nowelizacji, która w sposób klarowny, niewieloznaczny, przesądzi wolę ustawodawcy w zakresie opodatkowania (bądź nieopodatkowania) wyrobisk górniczych. Wyrażono przy tym przekonanie, że istnieje możliwość ustalenia przy pomocy specjalistów zamkniętego ustawowego katalogu obiektów typowych i niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania wyrobiska górniczego (z punktu widzenia realizowanych tam celów), które ustawodawca uzna w sposób świadomy i niewątpliwy za budowle podlegające opodatkowaniu.