Nieważność matrimonium per procura w prawie Kościoła łacińskiego

Abstrakt

Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika w obowiązującym powszechnym prawie kanonicznym reguluje expressis verbis głównie kan. 1105 KPK/83. Stanowi on, że do ważnego matrimonium per procura wymaga się, aby było specjalne upoważnienie zawarcia go z określoną osobą oraz aby pełnomocnik był wyznaczony przez samego zleceniodawcę i osobiście wypełniał swoje zadanie. Pełnomocnictwo, by było ważne, powinno być podpisane przez zleceniodawcę i ponadto przez proboszcza lub ordynariusza miejsca, w którym wystawia się pełnomocnictwo, albo przez kapłana delegowanego przez jednego z nich, albo przynajmniej przez dwóch świadków, lub też winno być sporządzone w formie autentycznego dokumentu, zgodnie z wymogami prawa państwowego (kan. 1105 § 2 KPK/83). Jeżeli zleceniodawca nie może pisać, należy to zaznaczyć w samym pełnomocnictwie i dodać jeszcze jednego świadka, który również podpisuje dokument. W przeciwnym razie pełnomocnictwo jest nieważne (kan. 1105 § 3 KPK/83). Jeżeli zleceniodawca, przed zawarciem w jego imieniu małżeństwa, odwołał upoważnienie lub popadł w chorobę umysłową, małżeństwo jest nieważne, chociaż pełnomocnik lub druga strona o tym nie wiedzieli (kan. 1105 § 4 KPK/83). Sytuacja w której konsens małżeński nie jest wyrażany osobiście przez nupturientów lecz przez pełnomocnika (lub pełnomocników) skłania do refleksji, jak w tego rodzaju przypadku przedstawia się kwestia nieważności tak zawartego małżeństwa? Czy specyfika, która towarzyszy zawarciu matrimonium per procura przekłada się również na aspekt jego nieważności? A inaczej mówiąc: czy w przypadku zawierania małżeństwa przez pełnomocnika zachowują swoją aktualność wszystkie przesłanki nieważności, które generalnie odnoszą się do małżeństw, ewentualnie, czy przesłanki te, w przypadku małżeństwa zawieranego per procura, nie nabierają rysu właściwego sobie? A może, w matrimonium per procura występują takie elementy nieważności, które są charakterystyczne tylko dla tej formuły, a jeśli są, to czy nie budzą żadnych wątpliwości?

Artykuł poprzez analizę rozwiązań obowiązujących we współczesnym prawie wewnętrznym Kościoła Rzymskokatolickiego oraz poglądów doktryny kanonicznej zawiera próbę odpowiedzi na te pytania; próbę, która w odniesieniu do Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r. jak dotychczas nie była podejmowana w literaturze przedmiotu.