Sposób kreacji Prezesa Narodowego Banku Polskiego w ujęciu historyczno prawnym

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu było zbadanie sposobu kreacji (powoływania i odwoływania) Prezesa Narodowego Banku Polskiego w kontekście pozycji ustrojowej polskiego banku centralnego – jako okoliczności mającej istotne znaczenie dla funkcjonowania Banku i jego Prezesa. W prowadzonych badaniach zastosowana została metoda historyczno-prawna oraz językowa. Zbadane zostały polskie akty normatywne różnej rangi, akty prawa międzynarodowego, polskie orzecznictwo sądowe oraz literatura w zakresie wyznaczonym tytułem artykułu.

Narodowy Bank Polski został powołany na podstawie dekretu z 1945 r. Jednak idea jego utworzenia pojawiła się w 1944 r., mimo to ustrojodawca nie uwzględnił go w przepisach małej konstytucji z 1947 r. Stan pominięcia NBP przez akt normatywny o najwyższej randze ustrojowej trwał stosunkowo długo. Sposób kreowania Prezesa NBP przechodził ewolucję, która wynikała z częstych zmian prawa odnośnie do tej materii.

W podsumowaniu wypada zaakcentować najważniejsze konkluzje. Moim zdaniem, nieopublikowanie przez rząd w Monitorze Polskim statutu NBP z listopada 1959 r. spowodowane było świadomością przyjęcia na poziomie uchwały regulacji contra legem wynikających z art. 6 ust. 4 ustawy o NBP z 1958 r. odnoszących się do sposobu kreacji Prezesa NBP. Ustawy z 1982 r. zrywały z długoletnią praktyką podporządkowania NBP organom wykonawczym na rzecz kreowania go przez Sejm. Mała Konstytucja z 1992 r. była pierwszym aktem tej rangi, który regulował elementy funkcjonowania banku centralnego. Jednak pełniejsze postanowienia w tej materii zawiera Konstytucja RP z 1997 r. Współcześnie, tryb powoływania i kadencja Prezesa NBP zyskały rangę konstytucyjną, co utrudnia możliwość dokonywania zmian w tej materii. De lege ferenda, rozważenia wymaga postulat konstytucjonalizacji także trybu odwołania Prezesa NBP.