Teaching of Religion in the System of Public Education and Equality of Religious Organizations
Abstract
In Poland, the right to organise lessons of religion in public kindergartens and schools belongs to religious organisations that have a definite legal status. This right stems from the right of parents to raise their children in accordance with their world view that may happen to be of religious character. Evidently, the exercise of the said right must be compliant with the constitutional principle of equality of religious organisations.
The some proponents of the doctrine of law on religion call into question the compliance of particular legal solutions with the principle of equality with regard to teaching of religion in public schools. These solutions will include: description of qualifications of religion teachers, the development of curricula for religious instruction, limits as to the number of students for religion lessons to take place, and the right to exempt students from regular classes to take part in a retreat.
Our analysis of the legal solutions relating to the right to arrange teaching of religion at public schools by religious organisations permits a conclusion that they are in conformity with the constitutional principle of equality of such entities.
References
Balodis Ringolds: Państwo i kościół w Łotwie, [in:] Gerhard Robbers (ed.), Państwo i Kościół w krajach Unii Europejskiej, transl. J. Łopatowska-Rynkowska, M. Rynkowski, Kolonia Limited, Wrocław 2007, pp. 243-261.
Bar Wiesław: Edukacja katolicka w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach, [in:] Artur Mezglewski (ed.), Funkcje publiczne związków wyznaniowych. Materiały III Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 16-18 maja 2006), Wydawnictwo KUL, Lublin 2007, pp. 319-330.
Barzycka-Banaszczyk Małgorzata: Kodeks pracy. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2004.
Bielecki Marek: Prawa rodziców w systemie oświaty, „Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL” 3(2007), z. 1, pp. 281-303.
Borecki Paweł: Dylematy konstytucyjności prawnych zasad nauczania religii i etyki w szkole, PiP 2008, No. 7, pp. 63-72.
Borecki Paweł: Konstytucyjność regulacji szkolnej nauki religii (głos w dyskusji), „Studia Prawnicze” 2008, z. 2, pp. 31-40.
Borecki Paweł: Konstytucyjność wliczania stopnia z religii do średniej ocen szkolnych, PiP 2007, No. 9, pp. 35-42.
Borecki Paweł: Zasada równouprawnienia wyznań w prawie polskim, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 10 (2007), pp. 115-160.
Borecki Paweł, Pietrzak Michał: Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 kwietnia 2003 r. (sygn. Akt K 13/02), „Przegląd Sejmowy” 2003, No. 5, pp. 96-113.
Brenner Michael: Wolność religijna i wychowanie w Europie Zachodniej, [in:] Józef Krukowski, Otto Theisen (eds.), Kultura i prawo, t. III: Materiały II Międzynarodowej Konferencji na temat „Religia i wolność religijna w Unii Europejskiej”, Warszawa 2-4 kwietnia 2002,TN KUL, Lublin 2003, pp. 75-97.
Canas Vitalino: Państwo i kościół w Portugalii, [in:] Gerhard Robbers (ed.), Państwo i Kościół w krajach Unii Europejskiej, transl. J. Łopatowska-Rynkowska, M. Rynkowski, Wrocław 2007, pp. 303-322.
Czohara Andrzej: Stosunki państwo–kościół. Belgia, Francja, Hiszpania, Włochy, ISP PAN, Warszawa 1994.
Czuryk Małgorzata: Dobro wspólne a wspieranie przez kościoły i inne związki wyznaniowe prawa rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami, [in:] Wacław Uruszczak, Katarzyna Krzysztofek, Maciej Mikuła (eds.), Kościoły i inne związki wyznaniowe w służbie dobru wspólnemu, Wydawnictwo UJ, Kraków 2014, pp. 271-286.
Czuryk Małgorzata: Prawa rodziców i uczniów dotyczące nauczania religii w szkole publicznej w prawie polskim, [in:] Józef Krukowski, Paweł Sobczyk, Michał Poniatowski (eds.), Religia i etyka w edukacji publicznej, Wydawnictwo UKSW, Warszawa 2014, pp. 211-229.
Dudek Dariusz: Prawo konstytucyjne w zarysie. Wybór źródeł, Lubelskie Wydawnictwo Prawnicze, Lublin 2002.
Dudek Dariusz: Równouprawnienie kościołów i związków wyznaniowych na tle konstytucyjnych zasad prawa wyznaniowego, [in:] Artur Mezglewski (ed.) Prawo wyznaniowe w systemie prawa polskiego. Materiały I Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 14-16 stycznia 2003), Wydawnictwo KUL, Lublin 2004, pp. 199-225.
Falski Jacek: Dyskryminacja na tle wyznaniowym w praktyce Rzecznika Praw Obywatelskich, „Studia Prawnicze” 2001, z. 3-4, pp. 91-98.
Garlicki Leszek: Religia a szkoła publiczna (na tle aktualnego orzecznictwa strasburskiego), [in:] Paweł Borecki, Andrzej Czohara, Tadeusz J. Zieliński (eds.), Pro bono Reipublicae. Księga jubileuszowa Profesora Michała Pietrzaka, LexisNexis Polska, Warszawa 2009, pp. 244-254.
Garlicki Leszek: Wolność sumienia i wyznania w orzecznictwie konstytucyjnym-status wspólnot religijnych, „Biuletyn TK” (numer specjalny) 1999, pp. 30-47.
Góralski Wojciech: Wstęp do prawa wyznaniowego, Płocki Instytut Wydawniczy, Płock 2003.
Górowska Beata: Dziesięciolecie obowiązywania konkordatu polskiego z 1993 r., PiP 2008, No. 4, pp. 18-32.
Górowska Beata: Specyfika procesu stosowania konkordatu polskiego z 1993 r., [in:] Paweł Borecki, Andrzej Czohara, Tadeusz J. Zieliński (eds.), Pro bono Reipublicae. Księga jubileuszowa Profesora Michała Pietrzaka, LexisNexisPolska, Warszawa 2009, pp. 266-278.
Ibán Iván C.: Państwo i kościół w Hiszpanii, [in:] Gerhard Robbers (ed.), Państwo i Kościół w krajach Unii Europejskiej, transl. J. Łopatowska-Rynkowska, M. Rynkowski, Kolonia Limited, Wrocław 2007, pp. 165-177.
Ignatowicz Jerzy, Pasecki Kazimierz, Pietrzykowski Janusz, Winiarz Jan: Kodeks rodzinny i opiekuńczy z komentarzem, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1993, pp. 136-143.
Janiga Waldemar: Awans zawodowy katechety. Postępowanie kwalifikacyjne na stopień nauczyciela dyplomowanego, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 6 (2003), pp. 123-142.
Janiga Waldemar, Mezglewski Artur: Nauczanie religii w szkołach publicznych, „Roczniki Nauk Prawnych” 11 (2001), z. 1, pp. 131-160.
Kiviorg Merilin: Państwo i kościół w Estonii, [in:] Gerhard Robbers (ed.), Państwo i Kościół w krajach Unii Europejskiej, transl. J. Łopatowska-Rynkowska, M. Rynkowski, Kolonia Limited, Wrocław 2007, pp. 97-110.
Krukowski Józef: Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską podpisany 28 lipca 1993 r. – zagadnienia prawnoustrojowe, [in:] Józef Krukowski (ed.), Nowy Konkordat a prawo polskie, Civitas Christiana, Warszawa 1994, pp. 7 61.
Krukowski Józef: Konkordat polski. Znaczenie i realizacja, Verba, Lublin 1999.
Krukowski Józef: Kościół i państwo. Podstawy relacji prawnych, TN KUL, Lublin 2000.
Krukowski Józef: Podmiotowość rodziców w zakresie religijnego i moralnego wychowania dzieci w ramach edukacji szkolnej, „Roczniki Nauk Prawnych” 4 (1994), pp. 129-147.
Krukowski Józef: Polskie prawo wyznaniowe, Warszawa 2005.
Krukowski Józef: Realizacja Konkordatu z 1993 r. w prawie polskim, „Studia Prawnicze” 1999, z. 3, pp. 5-33.
Krukowski Józef: Relacje między państwem i kościołem w konstytucjach współczesnych państw europejskich. Aspekt prawno-porównawczy, „Kościół i Prawo” 1994, vol. 12, pp. 25-42.
Krukowski Józef: Religia w edukacji publicznej w Państwach Unii Europejskiej. Panorama systemów, [in:] Józef Krukowski, Paweł Sobczyk, Michał Poniatowski (eds.), Religia i etyka w edukacji publicznej, Wydawnictwo UKSW, Warszawa 2014, pp. 27-54.
Krukowski Józef, Warchałowski Krzysztof: Polskie prawo wyznaniowe, Wydawnictwo Prawnicze PWN, Warszawa 2000.
Kuglarz Paweł: Konkordat polski z 28 lipca 1993 roku. Zarys analizy systemowej, [in:] Stanisław Grodziski, Dorota Malec, Anna Karabowicz, Marek Stus (eds.), Vetera novis augere. Studia i prace dedykowane Profesorowi Wacławowi Uruszczakowi, Wydawnictwo UJ, Kraków 2010, vol. I, pp. 547-560.
Kuznecoviene Jolanta: Państwo i kościół na Litwie, [in:] Gerhard Robbers (ed.), Państwo i Kościół w krajach Unii Europejskiej, trans. J. Łopatowska-Rynkowska, M. Rynkowski, Kolonia Limited, Wrocław 2007, pp. 215-229.
Mezglewski Artur: Funkcje publiczne związków wyznaniowych, [in:] Artur Mezglewski, Henryk Misztal, Piotr Stanisz, Prawo wyznaniowe, C.H Beck, Warszawa 2011, pp. 158-202.
Mezglewski Artur: Kwalifikacje ogólne do nauczania religii w przedszkolach i szkołach publicznych, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 11 (2008), pp. 87-97.
Mezglewski Artur: Misja kanoniczna do nauczania religii – przepisy prawa polskiego i kanonicznego, [in:] Waldemar Janiga, Artur Mezglewski (eds.), Katecheza dzisiaj. Problemy prawne i teologiczne, Wojewózki Ośrodek Metodyczny; Wydawnictwo Diecezjalne, Krosno–Sandomierz 2000, pp. 117-127.
Mezglewski Artur: Nadzór nad edukacją religijną w szkołach publicznych, [in:] Tadeusz J. Zieliński (ed.), Obecność religii w publicznym systemie oświaty w aspekcie prawnym, Wydwnictwo Naukowe ChAT, Warszawa 2012, pp. 105-120.
Mezglewski Artur: Polski model edukacji religijnej w szkołach publicznych. Aspekty prawne, Wydawistwo KUL, Lublin 2009.
Mezglewski Artur: Przepisy kształtujące rozwiązania systemowe w zakresie nauczania religii w szkołach publicznych w Polsce na tle standardów międzynarodowych, [in:] Waldemar Janiga, Artur Mezglewski (eds.), Katecheza dzisiaj. Problemy prawne i teologiczne, Wojewódzki Ośrodek Metodyczny; Wydawnictwo Diecezjalne, Krosno–Sandomierz 2000, pp. 109-116.
Misztal Henryk: Gwarancje prawa międzynarodowego i polskiego w zakresie uprawnień rodziców do religijnego wychowania dzieci, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 1 (2000), pp. 5-20.
Misztal Henryk: Historia relacji państwa do kościołów i innych związków wyznaniowych w Polsce, [in:] Henryk Misztal, Piotr Stanisz (eds.), Prawo wyznaniowe, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu, Lublin 2003, pp. 75-172.
Misztal Henryk: Konstytucyjne podstawy polskiego prawa, [in:] Henryk Misztal, Piotr Stanisz (eds.), Prawo wyznaniowe, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu, Lublin 2003, pp. 188-206.
Misztal Henryk: Prawa rodziny w zakresie wychowania dzieci, [in:] Waldemar Janiga, Artur Mezglewski (eds.), Katecheza dzisiaj. Problemy prawne i teologiczne, Wojewódzki Ośrodek Metodyczny; Wydawnictwo Diecezjalne, Krosno–Sandomierz 2000, pp. 13-31.
Misztal Henryk: Prawo rodziców do wychowania dzieci, [in:] Henryk Cioch, Antoni Dębiński, Jacek Chaciński (eds.), Iustitia civitatis fundamentum. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Wiesława Chrzanowskiego, TN KUL, Lublin 2003, pp. 555 571.
Moravčiková Michaela: Państwo i kościół w Republice Słowacji, [in:] Gerhard Robbers, Państwo i Kościół w krajach Unii Europejskiej, transl. J. Łopatowska-Rynkowska, M. Rynkowski, Kolonia Limited, Wrocław 2007, pp. 323-343.
Napierała Jacek: Zasada równego traktowania wspólników i akcjonariuszy, [in:] Andrzej Koch, Jacek Napierała (eds.), Prawo handlowe. Spółki handlowe. Umowy gospodarcze, Zakamycze, Kraków 2002, pp. 120-121.
Oniszczuk Jerzy: Równość – najpierwsza z zasad i orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, WSPiZ, Warszawa 2004.
Pietrzak Michał: Nierzymskokatolickie kościoły i związki wyznaniowe w Rzeczypospolitej Polskiej (1989-2000), [in:] Beata Górowska (ed.), Przestrzeń polityki i spraw wyznaniowych. Szkice dedykowane Profesorowi Januszowi Osuchowskiemu z okazji 75-lecia urodzin, Aspra, Warszawa 2004, pp. 393-414.
Pietrzak Michał: Prawo wyznaniowe, LesisNexis, Warszawa 2003.
Pietrzak Michał: Stosunki państwo–kościół w nowej Konstytucji, PiP 1997, No. 11-12, pp. 173-184.
Pilich Mateusz: Prawne aspekty nauczania religii i krzewienia religijności w szkołach publicznych, [in:] T.J. Zieliński (ed.), Obecność religii w publicznym systemie oświaty w aspekcie prawnym, Wydawnictwo Naukowe ChAT, Warszawa 2012, pp. 17-61.
Potz Richard: Państwo i kościół w Austrii, [in:] Gerhard Robbers (ed.), Państwo i Kościół w krajach Unii Europejskiej, transl. J. Łopatowska-Rynkowska, M. Rynkowski, Kolonia Limited, Wrocław 2007, pp. 11-30.
Robbers Gerhard: Państwo i kościół w Niemczech, [in:] Gerhard Robbers (ed.), Państwo i Kościół w krajach Unii Europejskiej, transl. J. Łopatowska-Rynkowska, M. Rynkowski, Kolonia Limited, Wrocław 2007, pp. 277-288.
Ryguła Piotr: Podstawowe pryncypia hiszpańskiego prawa wyznaniowego, [in:] Artur Mezglewski (ed.), Prawo wyznaniowe w systemie prawa polskiego. Materiały I Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 14-16 stycznia 2003), Wydawnictwo KUL, Lublin 2004, pp. 115-141.
Sitarz Mirosław: Zasada równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych, „Kościół i Prawo” 2015, No. 1, pp. 141-168.
Sobczyk Paweł: Kształtowanie pozycji prawnej religii jako przedmiotu w edukacji publicznej, [in:] Józef Krukowski, Paweł Sobczyk, Michał Poniatowski (eds.), Religia i etyka w edukacji publicznej, Wydawnictwo UKSW, Warszawa 2014, pp. 121-141.
Stanisz Piotr: Naczelne zasady instytucjonalnych relacji państwo-kościół, [in:] Artur Mezglewski, Henryk Misztal, Piotr Stanisz, Prawo wyznaniowe, C.H. Beck, Warszawa 2011, pp. 74-88.
Stanisz Piotr: Źródła prawa wyznaniowego, [in:] Artur Mezglewski (ed.), Prawo wyznaniowe w systemie prawa polskiego. Materiały I Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 14-16 stycznia 2003 r.), Wydawnictwo KUL, Lublin 2004, pp. 303-333.
Szymanek Jarosław: Konstytucyjna regulacja stosunków państwo–kościół (ujęcie komparatystyczne), PiP 2006, No. 4, pp. 22-46.
Szymanek Jarosław: Nauczanie religii w szkole publicznej w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego (kwestie wybrane), [in:] Tadeusz J. Zieliński (ed.), Obecność religii w publicznym systemie oświaty w aspekcie prawnym, Wydawnictwo Naukowe ChAT, Warszawa 2012, pp. 65-104.
Szymanek Jarosław: Stosunki państwa ze związkami wyznaniowymi w świetle postanowień Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r., [in:] Beata Górowska (ed.), Przestrzeń polityki i spraw wyznaniowych. Szkice dedykowane Profesorowi Januszowi Osuchowskiemu z okazji 75-lecia urodzin, Aspra,Warszawa 2004, pp. 457-475.
Torfs Rik: Państwo i kościół w Belgii, [in:] Gerhard Robbers (ed.), Państwo i Kościół w krajach Unii Europejskiej, transl. J. Łopatowska-Rynkowska, M. Rynkowski, Kolonia Limited, Wrocław 2007, pp. 31-49.
Tretera Jiří R: Religia a edukacja w Europie Środkowo-Wschodniej, [in:] Józef Krukowski, Otto Theisen (eds.), Kultura i prawo, vol. III: Materiały III Międzynarodowej Konferencji na temat „Religia i wolność religijna w Unii Europejskiej”, Warszawa, 2-4 września 2002, TN KUL, Lublin 2003, pp. 99-106.
Warchałowski Krzysztof: Fakultatywna forma nauczania religii w konkordatach z państwami europejskimi, PiP 1998, No. 7, pp. 79-91.
Warchałowski Krzysztof: Prawo rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami, „Annales Canonici” 2010, No. 6, pp. 57-65.
Warchałowski Krzysztof: Szkolnictwo katolickie i nauczanie religii w szkołach publicznych w Konkordacie polskim z 1993 roku, [in:] Józef Wroceński, Helena Pietrzak (eds.), Konkordat Polski w 10 lat po ratyfikacji. Materiały z konferencji, Wydawnictwo UKSW, Warszawa 2008, pp. 151-176.
Warchałowski Krzysztof: Wymogi dotyczące przygotowania oraz prawa i obowiązki nauczycieli religii i etyki, [in:] Józef Krukowski, Paweł Sobczyk, Michał Poniatowski (eds.), Religia i etyka w edukacji publicznej, Wydawnictwo UKSW, Warszawa 2014, pp. 231-245.
Więcek Katarzyna: Nauczanie religii katolickiej w polskiej szkole publicznej w kontekście prawa rodziców do wychowania religijnego dzieci – aspekty historyczne i wybrane aktualne problemy, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 16 (2013), pp. 185-211.
Winiarczyk-Kossakowska Małgorzata: Państwowe prawo wyznaniowe w praktyce administracyjnej, LexisNexis Polska, Warszawa 1999.
Zieliński Tadeusz J.: Dobro wspólne a dobra partykularne w kontekście obecności religii w polskiej oświacie publicznej (ujęcie prawne), [in:] Wacław Uruszczak, Katarzyna Krzysztofek, Maciej Mikuła (eds.), Kościoły i inne związki wyznaniowe w służbie dobru wspólnemu, Wydawnictwo UJ, Kraków 2014, pp. 253-270.
Zieliński Tadeusz J.: Konstytucyjne granice obecności religii w polskiej szkole publicznej, [in:] Paweł Borecki, Andrzej Czohara, Tadeusz J. Zieliński (eds.), Pro bono Reipublicae. Księga jubileuszowa Profesora Michała Pietrzaka, LexisNexis Polska,Warszawa 2009, pp. 502-528.
Copyright (c) 2015 Roczniki Nauk Prawnych
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
