Comments on Literary Patronage in Poland and in Exile until 1989
Abstract
This article briefly presents the history of literary patronage in Poland since the earliest times until the political turn in 1989. The activities of patrons both in the motherland and in exile, beginning from the 19th century, have been discussed here. Literary patronage was present as early as in the Middle Ages; however, its greatest flowering was observed in the times of the Renaissance. Especially ecclesiastical and secular rulers were patrons at that time. With the decline of royal power, the magnates (both Catholic and Protestant) took the role of patron more and more frequently. After a period of crisis, literary patronage was regenerated for a short time during the reign of Stanisław August Poniatowski. During the era of the partitions it was private patronage which made it possible for many authors, writing both on Polish territory and in exile, to become established. Literary salons played an important para-patronage role, especially until the mid-19th century. After the restoration of Poland’s independence the role of private patrons decreased as the state began to replace them. Patronage was extraordinarily important during the Second World War, when it rendered assistance to many writers and made a considerable contribution to the preservation of literary achievements. In the post-war period it was—the state which was dominant as the only provider of support for literary work. Good literature was frequently published and popularised; however, the literary market was ideological control and censorship. At the same time, in the largest Polish exile communities, new centres, promoting authors writing outside Poland, were being created. Since 1989 literary patronage has often been the domain of private institutions; however in the new social and economical circumstances advanced mechanisms for supporting literary output have not yet been developed. Despite many obstacles, Poland’s traditions are on a par with those of great civilised nations as far as literary patronage is concerned.
References
Bąbiak G.P.: ‘Sobie, ojczyźnie czy potomności…’. Wybrane problemy mecenatu kulturalnego elit na ziemiach polskich w XIX wieku, Warszawa: Wydawnictwo Neriton 2010.
Bieniarzówna J.: Mieszczaństwo krakowskie XVII w. W: Z badań nad strukturą społeczną miasta, Kraków: Wydawnictwo Literackie 1969.
Bieńkowska B.: Staropolski świat książek, Wrocław: Ossolineum 1976.
Buchwald-Pelcowa P.: Mecenat nad piśmiennictwem i książką w dawnej Polsce. W: J. Kostecki (red.). Z dziejów mecenatu kulturalnego w Polsce. Warszawa: Biblioteka Narodowa 1999 s. 33-90.
Czarnik O.S.: Kultura literacka. W: Literatura polska 1918-1975. T. 3. Cz. 1: 1945-1975. Warszawa: Wiedza Powszechna 1996, s. 7-206.
Czarnik O.S.: Między dwoma Sierpniami. Polska kultura literacka w latach 1944-1980. Warszawa: Wiedza Powszechna 1993.
Czarnik O.S.: Opieka, wsparcie czy samopomoc. Z problemów mecenatu kulturalnego na obczyźnie. W: J. Kostecki (red.). Z dziejów mecenatu kulturalnego w Polsce. Warszawa: Biblioteka Narodowa 1999 s. 249-298.
Deneka J.: Mecenat literacki Firlejów w XVI i XVII w. W: Mecenat kulturalny Firlejów. Firlejowie w tradycji lokalnej Lubelszczyzny. III Janowieckie Spotkania Historyczne. Materiały sesji naukowej 2 czerwca 2001. Janowiec nad Wisłą: Towarzystwo Przyjaciół Janowca 2001 s. 29-69.
Długosz J.: Mecenat kulturalny i dwór Stanisława Lubomirskiego wojewody krakowskiego. Wrocław: Ossolineum 1972, s. 265-290.
Dmitruk K.M.: Wokół historii i teorii mecenatu. W: J. Kostecki (red.). Z dziejów mecenatu kulturalnego w Polsce. Warszawa: Biblioteka Narodowa 1999 s. 11-31.
Fundusz Kultury Narodowej (1928-1937). Zarys działalności. Warszawa: Wydawnictwo Funduszu Kultury Narodowej 1937.
Giedroyć J.: Autobiografia na cztery ręce. Oprac. K. Pomian. Warszawa: Czytelnik 1994.
Grzybowski M.M.: Mecenat biskupów płockich epoki renesansu. „Studia Płockie” 35:2007 s.229-240.
Hajdukiewicz L.: Księgozbiór i zainteresowania bibliofilskie Piotra Tomickiego na tle jego działalności kulturalnej. Wrocław: Ossolineum 1961.
Hartleb K.: Biblioteka Zygmunta Augusta. Studium z dziejów kultury dworu królewskiego w Polsce. Lwów: Towarzystwo Miłośników Książki 1927.
Ilczuk D., Wieczorek A.: Finansowanie kultury w III Rzeczpospolitej. W: J. Kostecki (red.). Z dziejów mecenatu kulturalnego w Polsce. Warszawa: Biblioteka Narodowa 1999 s. 355-387.
Jarczykowa M.: „Papierowe materie” Piotra Kochlewskiego. O działalności pisarskiej sekretarza Radziwiłłów birżańskich w pierwszej połowie XVII wieku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2006.
Jarczykowa M.: Książka i literatura w kręgu Radziwiłłów birżańskich w pierwszej połowie XVII wieku, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 1995.
Jarosiński Z.: Mecenat nad literaturą w PRL (na przykładzie lat sześćdziesiątych). W: J. Kostecki (red.). Z dziejów mecenatu kulturalnego w Polsce. Warszawa: Biblioteka Narodowa 1999 s. 335-354.
Kawecka-Gryczowa A.: Biblioteka ostatniego Jagiellona. Pomnik kultury renesansowej. Wrocław: Ossolineum 1988.
Kosmanowa B.: Edward Raczyński. Człowiek i dzieło, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane WSP 1997.
Kowalczykowa A.: Mecenat literacki i artystyczny w XIX i XX wieku. W: J. Kostecki (red.). Z dziejów mecenatu kulturalnego w Polsce. Warszawa: Biblioteka Narodowa 1999 s. 171- 221.
Kurdybacha Ł.: Działalność kulturalna Piotra Myszkowskiego biskupa krakowskiego. Lwów: Księgarnia Gubrynowicza 1935.
Lechicki C.: Mecenat Zygmunta III i życie umysłowe na jego dworze. Warszawa: Kasa im. Mianowskiego 1932.
Łempicki S.: Mecenat kulturalny w Polsce (problemy i postulaty). Kraków: [F.Biesiadecki] 1928.
Łempicki S.: Medyceusz polski XVI wieku. W: tenże. Mecenat wielkiego kanclerza: studia o Janie Zamoyskim. Wyboru dokonał i wstępem poprzedził S. Grzybowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1980, s. 101-163.
Łempicki S.: Opiekunowie kultury w Polsce. Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych 1938
Łempicki S.: Wiek złoty i czasy romantyzmu w Polsce. Wybór i opracowanie J. Starnawski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1992.
Michałowska T.: Średniowiecze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1995
Mickiewicz W.: Pamiętniki. T. 2. Warszawa: Gebethner i Wolff 1927.
Morawski K.: Czasy Zygmuntowskie na tle prądów Odrodzenia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1965.
Morawski K.: Walka o język polski w czasach Odrodzenia. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1923.
Mortkowicz-Olczakowa H.: Pod znakiem kłoska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1962.
Mrocewicz K.: „Skamieniała langusta i suszony kameleon” – o panegirykach Daniela Naborowskiego. W: H. Dziechcińska (red.). Literatura i instytucje w dawnej Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper 1994 s. 142-152.
Od Herberta do Herberta. Nagroda ‘Wiadomości’ 1958-1990. Opracowanie i przedmowa S. Kossowska. Postscriptum T. Nowakowski. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1993.
Odrzywolska-Kidawa A.: Podkanclerzy Piotr Tomicki (1515-1535). Polityk i humanista. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper 2005.
Odrzywolska-Kidawa A.: Znaczenie związków rodzinnych w karierze (na przykładzie biskupa Piotra Tomickiego i jego siostrzeńca Andrzeja Krzyckiego). „Prace Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie”. Zeszyty Historyczne 2003. Zeszyt VII: Prace i materiały ofiarowane Prof. Andrzejowi J. Zakrzewskiemu w 60-tą rocznicę urodzin, pod red. M. Antoniewicza, M. Cetwińskiego.
Olkiewicz J.: Polscy Medyceusze. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1985.
Ostasz G.: Mecenat nad kulturą w czasie okupacji (1939-1945). W: J. Kostecki (red.). Z dziejów mecenatu kulturalnego w Polsce. Warszawa: Biblioteka Narodowa 1999 s. 299-334.
Parandowski J.: Alchemia słowa. Warszawa: Prószyński i S-ka 1998.
Pelc J., Tomkiewicz W.: Rola mecenatu w rozwoju kultury i literatury polskiej w czasach baroku. W: Problemy literatury staropolskiej. Seria 2. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1973.
Pelc J.: Wiersze Jana Kochanowskiego w rękopisie Osmolskiego, a wczesne wydania hymnu „Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary”. Warszawa: Ossolineum 1972.
Pomian G.: Czterdzieści lat Instytutu Literackiego. W: „Kultura” i jej krąg. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 1995.
Ptaśnik J.: Bonerowie. Kraków: Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa 1905.
Sajkowski A.: Od Sierotki do Rybeńki. W kręgu radziwiłłowskiego mecenatu. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1965.
Straszewska M.: Życie literackie Wielkiej Emigracji we Francji 1831-1840. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1970.
Święch J.: Literatura polska w latach II wojny światowej. Warszawa: PWN 1997.
Żółkiewski S.: Kultura literacka (1918-1932). Wrocław: Ossolineum 1973.
