Semiotics of Ritual Gestures: Some Observations on the Research Method
Abstract
The present paper proposes a semiotic description, analysis and interpretation of the (extra-liturgical) ritual gestures, attested in the traditional Polish family and year-cycle rituals. Basing on the principles outlined by the Tartu-Moscow school of semiotics, the author builds a framework for the description of a ritual gesture. The structure of such gestures is defined on three levels of semiotic description: syntactic, semantic and pragmatic. The research method applied in the study allows for building a comprehensive explication of individual gestures by extracting meaningful aspects of their structure, indicating relationships between them and putting them against the symbolic, cultural context.
References
Adamowski J.: Kategoria przestrzeni w folklorze. Studium etnolingwistyczne. Lublin: Wyd. UMCS 1999.
Bachtin M.: Estetyka twórczości słownej. Przeł. D. Ulicka. Warszawa: PIW 1986.
Brocki M.: Antropologia. Literatura – Dialog – Przekład. Wrocław: Wydawnictwo Katedry Etnologii 2008.
Brocki M.: Język ciała w ujęciu antropologicznym. Wrocław: Wyd. Astrum 2006.
Burszta W.J.: Antropologia kultury. Tematy, teorie, interpretacje. Poznań: Zysk i S-ka 1998.
Ciołek T., Olędzki J., Zadrożyńska A.: Wyrzeczysko: o świętowaniu w Polsce. Warszawa: LSW 1976.
Drabik W.: Cztery pory życia (o współzależności obrzędów dorocznych i rodzinnych). „Polska Sztuka Ludowa” 1990 nr 1 s. 15-30.
Drozdowicz J.: Problem systemowego charakteru zjawisk religijnych i kulturowych w ujęciu antropologii symbolicznej. „Przegląd Religioznawczy” 2006 nr 1 s. 83-114.
Hall E.: Poza kulturą. Przeł. E. Goździak. Warszawa: PWN 1984.
Janus E., Mayenowa M.R. (red.). Semiotyka kultury. Warszawa: PIW 1977.
Karczmarzewski A.: Symbolika niektórych atrybutów i działań weselnych. W: Wesele. Materiały z konferencji „Obrzędowość weselna w Rzeszowskiem – tradycja i współczesność”. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie 1999 s. 53-69.
Kościuk A.: Dom w wierzeniach i zwyczajach ludowych mieszkańców gminy Borki. Wybrane zagadnienia. W: J. Adamowski, M. Wójcicka (red.). Tam na Podlasiu III. Wierzenia i religijność. Wola Osowińska 2011 s. 147-163.
Kraczoń K.: Gest gestów – o znaku krzyża w kulturze ludowej. „Przegląd Religioznawczy” 2012 nr 4 (246) s. 187-196.
Kraczoń K.: Gesty i zachowania obrzędowe towarzyszące przygotowaniu i spożywaniu weselnego korowaja. W: J. Adamowski, M. Wójcicka (red.). Tam na Podlasiu IV. Lublin: 2013 (w druku).
Kraczoń K.: Zwyczajowe i obrzędowe gesty sakralne w krajobrazie kulturowym wsi. W: S. Bernat, M. Flaga (red.). Sacrum w krajobrazie. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego nr 17. Sosnowiec: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego 2012 s. 138-147.
Kubiak I. i K.: Chleb w tradycji ludowej. Warszawa: LSW 1981.
Łeńska-Bąk K.: Błogosławieństwo w tradycyjnym obrzędzie weselnym. „Literatura Ludowa” 1999 nr 2 s. 15-27.
Лотман Й.М.: О проблеме значений во вторичных моделирующих системах. „Труды по знаковым системам”. Т. 2. Тарту 1965.
Łotman J., Uspienski B.: O semiotycznym mechanizmie kultury. Przeł. J. Faryno. W: E. Janus, M.R. Mayenowa (red.). Semiotyka kultury. Warszawa: PIW 1977 s. 147-170.
Łotman J.: Uniwersum umysłu. Semiotyczna teoria kultury. Przeł. B. Żyłko. Gdańsk: WUG 2008.
Masłowska E.: Fantomy pamięci. Pamięć semantyczna pocałunku. W: J. Adamowski, M. Wójcicka (red.). Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej. T. 6. Lublin 2012 s. 129-141.
Ogrodowska B.: Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne. Warszawa: Muza 2005.
Piątkowski K.: Niewerbalne komunikowanie się w obrzędzie weselnym w polskiej kulturze ludowej XIX w. Podstawy analizy pragmatycznej. „Lud” T. 65: 1981 s. 33-53.
Piątkowski K.: Semiotyczne badania nad kulturą w etnologii. Studium metodologiczne. Toruń: UMK 1993.
Staszczak Z. (red.): Słownik etnologiczny. Terminy ogólne. Warszawa–Poznań: PWN 1987.
Толстой Н.И.: Язык и народная культура. Очерки по славянской мифологии и етнолингвистике. Москва: Индрик 1995
Uspienski B., Religia i semiotyka. Przeł. B. Żyłko. Gdańsk: Słowo/Obraz/Terytoria 2001.
Wójcicka M:. Tekst kultury jako struktura i proces. W: J. Szadura, A. Kowalska (red.). Tekst – kontekst – intertekst. Lublin (w druku).
Zimoń H.: Rytuał. W: Encyklopedia katolicka. T. 17. Lublin: TN KUL 2012 k. 713.
Żółkiewski S.: Przedmowa. W: E. Janus, M.R. Mayenowa (red.). Semiotyka kultury. Warszawa: PIW 1977 s. 5-64.
Żółkiewski S.: Teksty kultury. Studia. Warszawa: PWN 1988.
Żyłko B.: Semiotyka kultury. Szkoła tartusko-moskiewska. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2009.
