„Kultura” i „cywilizacja” - próba korelacji
Abstrakt
The article aims at elucidating relations between culture and civilization. Its structure is twofold and contains the history of these two ideas before their meeting, as well as the typology of their correlation. The mutual relations between culture and civilization depend on an attitude toward the idea of human progress. While the unidirectional development of the mankind is assumed, it is possible to distinguish both positions of the actual or potential identity of culture and civilization in the respect of their content and extent (Pope John Paul II, Fukuyama), and positions of the separation, subordination or complementation of them (Kant, Weber, Maritain, Toffler, Tatarkiewicz). When the multidirectional growth of the mankind is presupposed, then there come into sight positions where civilizations integrate or accomplish cultures (Koneczny, Huntington, Braudel, Toynbee, Spengler). As the notions of culture and civilization can be used by scholars at will, the given typology inspires a respect for some traditional interpretations.
Bibliografia
Adamski F.: Cywilizacja. W: Encyklopedia Katolicka. T. III. Red. R. Łukaszyk i in. Lublin: TN KUL 1979 kol. 741-743;
Alexander Ch.: The Concept of Civilization. „The Midwest Sociologist” 1951 nr 2 s. 16;
Bagby Ph.: Kultura i historia. Prolegomena do porównawczego badania cywilizacji. Tłum. J. Jedlicki. Warszawa: PIW 1975;
Blaut J. M.: Eight Eurocentric Historians. New York: Guilford Press 2000;
Brataniec K.: Zachód i Islam. Dylematy relacji. Kraków: Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne 2009;
Braudel F.: The History of Civilizations. Tłum. R. Mayne. New York: Penguin 1993;
Cahnman W. J.: Culture, Civilization, and Social Change. „The Sociological Quarterly” 1962 nr 2 s. 93-106;
Czarny J.: Cywilizacja miłości – jako kulturotwórcza propozycja Jana Pawła II. W: Ku cywilizacji miłości. Red. W. Wenz, Wrocław: PWT 2006 s. 202-210;
Fukuyama F.: Koniec historii. Tłum. T. Bieroń, M. Wichrowski. Poznań: Zysk i S-ka 1996;
Górecki C.: Filozoficzna idea historii powszechnej. Francisa Fukuyamy liberalno-demokratyczny koniec historii. „Dialogi Polityczne” 2004 nr 2 s. 25-42;
Hilckman A.: Feliks Koneczny i porównawcza nauka o cywilizacjach. W: F. Koneczny. O ład historii. Wrocław: Wyd. NORTOM 2004 s. 72-100;
Huntington S. P.: Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego. Tłum. H. Jankowska. Warszawa: Muza 1998;
Jan Paweł II. Kształtowanie sumienia. Kraków: Wyd. M 1998;
Jaroszyński P.: Kultura i cywilizacja. Od Cycerona do Konecznego. „Człowiek w Kulturze” 1998 nr 10 s. 13-29;
Krąpiec M. A.: Kultura. W: Powszechna Encyklopedia Filozofii. T. 6. Red. A. Maryniarczyk. Lublin: PTTA 2005 s. 132-138;
Kłoskowska A.: Kultura masowa. Krytyka i obrona. Warszawa: PWN 2005;
Koneczny F.: O wielości cywilizacji. Kraków: Geberthner i Wolf 1935;
Koneczny F.: Prawa dziejowe. Komorów: Wyd. ANTYK 1997;
Krzysztofek K.: Cywilizacja: dwie optyki. Warszawa: Instytut Kultury 1991;
Lottick K. V.: Some Distinctions between Culture and Civilization as Displayed in Sociological Literature. „Social Forces” 1950 nr 3 s. 240-250;
M. Tulli Ciceronis Disputationes Tusculanae. Red. B. Klotz. Lipsk 1835;
Mickiewicz A.: Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 2004;
Modrzejewski A.: Cywilizacja jako system społeczny. „Cywilizacja i polityka” 2009 nr 7 s. 11-27;
Newman J.: Two Theories of Civilization. „Philosophy” 1979 nr 210 s. 473-483;
Piskozub A.: Cywilizacje w czasie i przestrzeni. Gdańsk: Wyd. UG 1996;
Przybyła I.: Czy cywilizacja zabija kulturę? Inowrocław: WSP TWP w Warszawie 2010;
Skrzydlewski P.: Cywilizacja. W: Powszechna Encyklopedia Filozofii. T. 2. Red. A. Maryniarczyk. Lublin: PTTA 2001 s. 339-348;
Skoczyński J.: Cywilizacja. W: Encyklopedia Socjologii. T. 1. Red. W. Kwaśniewicz. Warszawa: Oficyna Naukowa 1998, s. 101-103;
Spengler O.: Zmierzch Zachodu. Zarys morfologii historii uniwersalnej. Tłum. J. Marzęcki. Warszawa: Wyd. KR 2001;
Szacki J.: Historia myśli socjologicznej. Warszawa: PWN 2002;
Szczepański J.: Elementarne pojęcia socjologii. Warszawa: PWN 1970;
Szumera G.: Cywilizacja w myśli polskiej. Poglądy filozoficzno-społeczne Erazma Majewskiego. Katowice: Wyd. UŚ 2007;
Tatarkiewicz W.: Cywilizacja i kultura. W: Tenże. Parerga. Warszawa: PWN 1978 s. 74-92;
Toffler A. i H.: Budowa nowej cywilizacji. Polityka trzeciej fali. Tłum. J. Łoziński. Poznań: Zysk i S-ka 1996;
Toynbee A.: Studium historii. Tłum. J. Marzęcki. Warszawa: PIW 2000;
The Turgot Collection: Writings, Speeches, and Letters of Anne Robert Jacques Turgot, Baron de Laune. Red. D. Gordon. Aubern: Mises Institute 2011;
Weinberger J.: Progress. W: New Dictionary of the History of Ideas. T. 5. Red. M. C. Horowitz, Detroit i in.: Thompson Gale 2005 s. 1912-1916;
Zabieglik S.: Historia filozofii na tle cywilizacji europejskiej (do końca XVIII wieku). Sopot: Fundacja na rzecz Polskich Związków Kredytowych 2003.
