Komisja Edukacji Narodowej. Perspektywy badawcze w kręgu kultury intelektualnej
Abstrakt
This paper discusses the trends in researches indispensable for an integral approach to the Commission of National Education, an essential cultural and social phenomenon. As it is universally agreed, the Commission was the first European ministry of education. It is necessary to go beyond the circle of studies typical of school structure in its history, i.e. such that concentrates on the presentation how a school structure functions in its formative and didactic aspects, especially the network of schools, population of teachers and pupils, and also didactic aids that were used. Education should be analysed also within the overall cultural formation, a concrete school system, especially that its social role in the Enlightenment went considerably beyond the scope of contemporary education. Accordingly, we are obliged to show, among other things, the European context of the Enlightenment school reforms, commonly linked with the French reforms, and the school standards that preceded the reforms. One should also make a more thorough analysis of textbooks used in this system of education, taking into consideration the then level of learned and philosophical culture, or even traces that the intellectual tendencies that affected formation and education proper of this learned institution.
Bibliografia
Aleksandrowska E.: Pijarzy w środowisku pijarskim polskiego Oświecenia. W: I. Stasiewicz-Jasiukowa (red.) Wkład pijarów do nauki i kultury w Polsce XVII-XIX w. Warszawa 1993 s. 37-50.
Anhang zum Lesebuch für Landschulen. Pflichten der Unterthaten gegen ihre Monarchen. Zum Gebrauche der deutschen Schulen. Wien 1782.
Bartnicka K.: Reformy uniwersyteckie w okresie Oświecenia w Niemczech. Religie, edukacja, kultura. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Stanisławowi Litakowi. Lublin 2002 s. 373-393.
Beer M.: An Inquiry into Physiocracy. London 1939.
Brockliss L.W.B.: French Higher Education in the Seventeenth and Eighteenth Centuries. A Cultural History. Oxford 1987.
Burke R.: Overture. The New History, Its Past and Its Future. W: R. Burke (ed.). New Perspectives on Historical Writing. Cambridge 1991 s. 1-23.
Condillac É.B. de: La Logique ou les premiers développements de l’art de penser. Paris 1780.
Czyż A.: Kilka słów o badaniach nad historią mentalności. „Przegląd Powszechny” 1985 nr 12 s. 355-366.
Dalton J.: A New System of Chemical Philosophy. T. 1-2. London 1808-1810, 1827; repr. London 1953.
De viro honesto et bono cive ab ineunte aetate formando oratio. Varsaviae 1754.
Dülmen R.: Historia kultury dzisiaj. Problemy i zadania. W: K. Matwijowski, B. Rok (red.). Studia z dziejów kultury i mentalności czasów nowożytnych. Wrocław 1993 s. 7-18.
Fischman M.: Le concept quesnayen l’ordre naturel. „Cahiers d’économie politique” 32: 1998 s. 67-97.
Geremek B.: Umysłowość i psychologia zbiorowa w historii. „Przegląd Historyczny” 53:1962 s. 629-644.
Grandière M.: L’Idéal pédagogique en France au dix-huitième siècle. Oxford 1998.
Hammerstein N.: Aufklärung und katholischen Reich. Untersuchungen zur Universitätsreform und Politik katholischer Territorien des Heiligen Römischen Reichs Deutscher Nation im 18. Jahrhundert. Berlin 1977.
„Historische Anthropologie. Kultur – Gesellschaft – Alltag” 1:1993 (trzy zeszyty).
Janeczek S.: „Świecki” charakter Komisji Edukacji Narodowej? Uwagi na marginesie lektur z historii szkolnictwa. W: A. Dębiński, W. Bar, P. Stanisz (red.). Divina et Humana. Księga jubileuszowa w 65. rocznicę urodzin Księdza Profesora Henryka Misztala. Lublin 2001 s. 745-769.
Janeczek S.: Dydaktyka logiki w szkołach KEN a koncepcja logiki w „Wielkiej Encyklopedii Francuskiej”. „Rocznik Historii Filozofii Polskiej” (w druku 2010).
Janeczek S.: Ideały wychowawcze i dydaktyczne w szkolnictwie pijarskim a „oświecenie chrześcijańskie”. Próba syntezy. „Nasza Przeszłość” 49:1994 nr 82 s. 115-161.
Janeczek S.: Ideały wychowawcze w szkołach Komisji Edukacji Narodowej – między „nauką moralną” a „nauką chrześcijańską”. W: M. Hanusiewicz-Lavallee (red.). Humanitas i christianitas w kulturze polskiej. Warszawa 2009 s. 293-318.
Janeczek S.: Jeszcze raz o dydaktyce logiki w oświacie Komisji Edukacji Narodowej. Ujęcie É.B. de Condillaca a przepisy i praktyka szkolna. W: J. Krokos, K. Świętorzecka, R. Tomanek (red.). W kierunku filozofii klasycznej inspiracje i kontynuacje. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Edwardowi Nieznańskiemu. Warszawa 2008 s. 471-483.
Janeczek S.: Logika a teoria poznania. Podręczniki logiki w Polsce w dobie reform oświeceniowych na tle europejskim. „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” 41:1996 s.75-104.
Janeczek S.: Między filozoficzną historią filozofii a historią kultury. Z rozważań nad metodą historii filozofii w Polsce. „Roczniki Filozoficzne” 60:2007 nr 1 s. 89-108.
Janeczek S.: Oświecenie chrześcijańskie. Z dziejów polskiej kultury filozoficznej. Lublin 1994.
Janeczek S.: Przyrodoznawstwo w polskim szkolnictwie kościelnym okresu oświecenia. „Roczniki Filozoficzne” 41:1993 z. 3 s. 87-109.
Janeczek S.: Teoria nauki w ujęciu J. le Ronda d’Alemberta. Między empiryzmem, racjonalizmem i intuicjonizmem. W: S. Ziemiński (red.). Philosophia vitam alere. Prace dedykowane Profesorowi Romanowi Darowskiemu SJ. Kraków 2005 (właściwe 2006) s. 199-212.
Janeczek S.: Z dziejów nowożytnej koncepcji logiki. Od F. Bacona do É. Condillaca. „Zeszyty Naukowe KUL” 52:2009 nr 3(207) s. 21-33.
Janeczek S.: Epistemologia w dydaktyce fizyki Komisji Edukacji Narodowej. „Roczniki Filozoficzne” 50:2002 z. 1 s. 203-262.
Janeczek S.: Witalistyczno-mechanistyczna koncepcja życia w podręcznikach Komisji Edukacji Narodowej. W: Z. Krzyszowski, M. Nowak, S. Sieczka (red.). Z potrzeby serca. Lublin 2004 s. 98-116.
Janeczek S.: Z badań nad przyrodoznawstwem w szkołach Komisji Edukacji Narodowej. W: Z.J. Zdybicka, A. Maryniarczyk, P. Jaroszyński i in. (red.).Wierność rzeczywistości. Księga Pamiątkowa z okazji jubileuszu 50-lecia pracy naukowej na KUL O. prof. Mieczysława A. Krąpca. Lublin 2001 s. 699-712.
Jobert A.: La Commission d’Education Nationale en Pologne (1773-1794). Paris 1941.
Kamińska J.. Universitas Vilnensis. Akademia Wileńska i Szkoła Główna Wielkiego Księstwa Litewskiego 1773-1792. Pułtusk 2004.
Kink R.: Geschichte der kaiserlichen Universität. Wien 1854 (repr. Frankfurt am Main 1969.
Klueting H. (red.): Katholische Aufklärung. Aufklärung im katholischen Deutschland. Hamburg 1993.
Konarski S.: Ustawy szkolne. Przeł. W. Germain. Przypisy J. Czubek. Wstęp S. Kot. Kraków 1925.
Koncepcje pedagogiczne Oświecenia: Rolland d’Erceville – Denis Diderot – Komisja Edukacji Narodowej. Studium porównawcze. „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 19:1976 s. 3-47.
Kotarbiński T.: Wstęp. W: E.B. de Condillac. Logika czyli pierwsze zasady sztuki myślenia. Przekł. S. Rohmanowa, Warszawa 1958.
Kovács E. (red.). Katholische Aufklärung und Josephinismus. München 1979.
Kwiatkowski T.: Logika w programie szkół Komisji Edukacji Narodowej. W: Ze studiów nad Komisją Edukacji Narodowej i szkolnictwem na Lubelszczyźnie. Rozprawy i artykuły. Lublin 1973 s. 167-223.
Lewicki J. (wyd.): Przepis Komisji Edukacji Narodowej na szkoły wojewódzkie – cyt. za: Ustawodawstwo szkolne za czasów Komisji Edukacji Narodowej. Kraków 1925.
Lüdtke A. (Hrsg.): Alltagsgeschichte. Zur Rekonstruktion historischer Erfahrungen und Lebensweisen. Frankfurt am Main 1989.
Meister R.: Entwicklung und Reformen des österreichischen Studienwesens. Wien 1963.
Morange J., Chassaing J.F.: Le Mouvement de réforme de l’enseignement en France 1760-1798. Paris 1974.
Mrozowska K.: By Polaków zrobić obywatelami. Kraków 1993.
Mrozowska K.: Funkcjonowanie systemu szkolnego KEN na terenie Korony w latach 1783-1793. Wrocław 1985.
Mrozowska K.: Z problematyki badań działalności Komisji Edukacji Narodowej. „Przegląd Historyczno- Oświatowy” 1979 z. 1 s. 7-18.
Mrozowska K., Dutkowa R.: W kręgu wielkiej reformy. Sesja naukowa w Uniwersytecie Jagiellońskim w dwusetną rocznicę powstania Komisji Edukacji narodowej 24-26 października 1973. Kraków 1977.
Rapport et projet de décret sur l’organisation de l’instruction publique. Paris 1792 (przekład polski: Projekt organizacji wychowania publicznego. Przeł. Cz. Jastrzębiec-Kozłowski. Warszawa 1948).
Rousseau J.J.: Emil, ou de l’éducation. La Haye 1762 (przekład polski: Emil czyli o wychowaniu. Przeł. W. Husarski. Wrocław 1955).
Schulze W. (Hrsg.): Sozialgeschichte, Alltagsgeschichte, Mikro-Historie. Eine Diskussion. Göttingen 1994.
Süssmuth H. (Hrsg.): Historische Anthropologie. Der Mensch in der Geschichte. Göttingen 1984.
Szkoły wojewódzkie krakowskie. Raport półroczny do prześwietnej Komisji Edukacji Narodowej o naukach klasy VI, 28 lutego roku 1778 – cyt za: J. Śniadecki. Pisma pedagogiczne. Wyd. J. Hulewicz. Wrocław 1961 s. 35-41.
Szkoły wojewódzkie krakowskie. Raport półroczny do prześwietnej Komisji Edukacji Narodowej o naukach klasy VI od dnia 1 marca do dnia 25 lipca roku 1778 – cyt za: J. Śniadecki. Pisma pedagogiczne. Wyd. J. Hulewicz. Wrocław 1961 s. 49-51.
Topolski J.: Od Achillesa do Béatrice de Planissolle. Zarys historiografii. Warszawa 1998.
Tync S.: Nauka moralna w szkołach KEN. Kraków 1922.
Vierhaus R., Chartier R.: Wege zu einer neuen Kulturgeschichte. Göttingen 1995.
Weulersse G.: Le mouvement physiocratique en France (De 1756 à 1770). Paris 1910 (repr. 1968).
Wierzbowski T.: Protokoły posiedzeń Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych 1775-1792. (Komisja Edukacji Narodowej i jej szkoły w Koronie z. 36). Warszawa 1908.
Wundre H.: Kulturgeschichte, Mentalitätsgeschichte, Historische Anthropologie. W: R. van Dülmen. Geschichte. Frankfurt am Main 1990 s. 65-86.
