Imiona chrzestne dzieci chłopskich okolic Fajsławic w drugiej połowie XVIII wieku
Abstrakt
First names given to children depend on many factors: ethnic background, religion, geographic location, societal status or time period. This article deals with the name-giving pattern and its evolution in peasant families during the period 1757-1809 in four villages within the realm of the parish of Fajsławice in the Lublin Region. The four villages in question were: Fajsławice, Siedliska, Suchodoły and Wola Idzikowska. At the beginning of the period under analysis, the pool of baptismal names was rather small: only 33 different male and 26 female names were used. The distribution of these names was hardly homogenous: 8.3% of all boys were named Wojciech, 19.8% of girls – Marianna, while some other names were used only once. A similar pattern was also observed in the other regions of Poland at that time. In order to identify what motivated parents as regards name selection, a few factors have been investigated: birth near the patron saint day, name inheritance from parents, and inspiration from the local cult of saints. The statistical analysis of the annual distribution of given names over the first 13 years of the parish’s existence proved to be most strongly affected by the date of birth: 95.8% of all boys were given the name of a saint, whose patron date was in the period of 4 weeks before or 4 weeks after the boy’s birth date; 81.6% for those who were born two weeks before or one week after the patron date. In most cases, the name was selected after a patron whose day was after the birth date. For girls’ names, the effect of the birth date on the baptismal name was slightly weaker, but still dominant: 86.9% of all girls born during the period between 4 weeks before and 4 weeks after the saint day received the name of the patroness. The analysis has also shown that the children’s names were practically not affected by the parents’ names or the names of a parish patron saint. The same name was given to siblings only if the previous one had died. In the period of 50 years under analysis, the naming pattern underwent a significant change: 76 new names were introduced (44 for boys and 32 for girls). Practically all of them followed the calendar rule, but the crucial role in their selection was played by the parish priests: some of them were more conservative and introduced practically no new names; some others were very creative, although some of the names they suggested did not stay in the pool of active names for a long time. The tradition of giving two names was not very significant, but, some parish priests tended to give double names more often than others. Many new names, both single and double ones, were inspired by new saints canonized in the 17th and the 18th century, especially those, who were Jesuits.
Bibliografia
Borek H.: Socjolingwistyczne aspekty imiennictwa, „Onomastica” 23(1978), s. 163-175.
Bubak J.: Księga naszych imion, Wrocław 1993.
Bystroń J.S.: Księga imion w Polsce używanych, Warszawa 1938.
Czop A.: Ruch naturalny ludności w parafii juncewskiej w latach 1801-1870 (na podstawie ksiąg metrykalnych), „Przeszłość Demograficzna Polski” 29(2010), s. 99-139.
Daszkiewicz-Ordyłowska C.: Rodzina w parafii toszeckiej w latach 1789-1877, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2237, Historia 115(2001), s. 75-109.
Dąbska I.: Z filozofii imion własnych, „Kwartalnik Filozoficzny" 18(1949), z. 3-4, s. 241-261.
Doroszewicz K., Stanisławiak E.: Imiona „pożyczone” od mężczyzn, „Psychologia Wychowawcza” 1999, nr 5, s. 423-427.
Dunkling L.A.: First names first, Detroit 1977.
Dziadkowiec S.: Imiona mieszkańców wsi Pcim i motywacje ich nadawania w latach 1617-1899 oraz współcześnie, „Onomastica” 45(2000), s. 165-190.
Gajda S.: Socjologia imion na przykładzie Opola i okolic, „Studia Śląskie”, Seria Nowa 23(1973), s. 276-296.
Gawrysiakowa J.: Praktyki religijne w XIX wieku, „Roczniki Humanistyczne” 18(1970), z. 2, s. 85-99.
Gieysztorowa I.: Niebezpieczeństwa metodyczne polskich badań metrykalnych XVII-XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 19(1971), z. 4, s. 557-603.
Gieysztorowa I.: Wstęp do demografii staropolskiej, Warszawa 1976.
Golub S.: Burzliwe dzieje św. Jana Nepomucena z Chełma, „Rocznik Chełmski” 2(1996), s. 417-424.
Górny M.: Co wiemy o imionach otrzymywanych przez dzieci w parafii Łask w XVI-XVII wieku, „Przegląd Historyczny” 74(1988), z. 3, s. 581-587.
Górny M.: W sprawie analizy nazw osobowych mieszkańców wsi podkieleckich z lat 1593-1698, „Przegląd Historyczny” 81(1990), z. 1-2, s. 221-239.
Górny M.: Rejestracja metrykalna parafii Szaradowo z XVIII wieku, „Przeszłość Demograficzna Polski” 18(1990), s. 117-137.
Górny M.: Wybór imion chrzestnych dla dzieci szlacheckich w powiecie kcyńskim w XVII wieku, „Genealogia” 5(1995).
Hanks P., Hodges F.: A dictionary of first names, Oxford 1990.
Jaroszuk J.: Imiona chrzestne w parafii Białystok (XVIII w.), w: Warsztat współczesnego onomasty, red. D. Kopertowska, Kielce 1983, s. 62-75.
Kamińska M.: Nazwy osobowe w najstarszych księgach metrykalnych parafii Łask, „Onomastica” 30(1986), s. 159-179.
Karaś M.: Nazwy własne i ich klasyfikacje, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 1972, z. 30, s. 103-150.
Karplukówna M.: Z badań nad polskim nazewnictwem osobowym XV i początku XVI wieku, cz. 1, „Onomastica” 3(1957), z. 1, s. 179-187.
Karplukówna M.: O staropolskim przejmowaniu imion wczesnochrześcijańskich (typu Bartłomiej, Maciej), „Onomastica” 18(1973), s. 153-172.
Klisiewicz E.: Wartość metryk kościelnych dla badań onomastycznych, w: Warsztat współczesnego onomasty, s. 30-34.
Klisiewicz E.: Męskie imiona chrzestne w parafii Rudawa koło Krakowa z lat 1570-1897 (na podstawie ksiąg metrykalnych), „Onomastica” 33(1989), s. 167-181.
Klisiewicz E.: Żeńskie imiona chrzestne w podkrakowskiei parafii Rudawa z lat 1570-1897 (na podstawie ksiąg metrykalnych), „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, Prace Językoznawcze” 8(1994), z. 168, s. 77-82.
Kopertowska D.: Nazwy osobowe mieszkańców podkieleckich wsi (1565-1694), Wrocław 1988.
Kopiec J.: Księga chrztów w Wysokiej z XVIII w. jako źródło historyczne, „Głos Oleśna” 10(1978), s. 49-58.
Krawczyk-Tyrpa A.: Imiona zakazane i unikane, w: Nazwy mówią, red. M. Pająkowska-Kęsik, M. Czachorowska, Bydgoszcz 2004, s. 80-94.
Kukło B.: Demografia Rzeczpospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2009.
Kumor B.: Przepisy prawne w sprawie chrztu dzieci w XVI-XVIII w., „Przeszłość Demograficzna Polski” 9(1976), s. 41-56.
Kwaśny Z.: Rodzina chłopska w parafii Dobra w latach 1727-1758, w: Wesela, chrzciny i pogrzeby w XVI-XVIII wieku, red. H. Suchojad, Warszawa 2001, s. 23-31.
Magda-Czekaj M.: Imiona mieszkańców Oleśna na Śląsku Opolskim i ich socjologiczne uwarunkowanie od XVI do 1. polowy XX wieku, „Onomastica” 45(2000), s. 191-210.
Malec M.: Kształtowanie się kategorii imienia w polskim systemie antroponimicznym (zarys problematyki), w: Antroponimia słowiańska, red. E. Wolnicz-Pawlowska, J. Duma, Warszawa 1996, s. 215-221.
Malec M.: Imię w kulturze polskiej, Krąków 2001.
Malec M.: Wkład krakowskiego językoznawstwa polonistycznego do nauki o imionach osobowych, „LingVaria” 1(2006), nr 1, s. 127-137.
Milewski T.: Indoeuropejskie imiona osobowe, Wrocław 1969.
Miller N.: Some aspects of the name in culture-history, “American Journal of Sociology” 32(1927), no. 4, s. 585-600.
Mruk A.: Ludność parafii Rożnowice w latach 1918-1939, Rzeszów 2009, praca magisterska, Instytut Historii, Uniwersytet Rzeszowski.
Piasecki E.: Ludność parafii bejskiej (woj. kieleckie) w świetle ksiąg metrykalnych z XVIII-XX wieku, Warszawa 1990.
Polski J., Wójtowicz W.: Zarys dziejów parafii Fajsławice, Lublin 2007.
Rejman S.: Imiona chrzestne nadawane dzieciom w wybranych miejscowościach dekanatu rzeszowskiego w okresie przedautonomicznym, „Prace Historyczno-Archiwalne” 5(1997), s. 41-56.
Rossi A.S.: Naming children in middle-class families, “American Sociological Review” 30(1965), no. 4, s. 499-513.
Rozwałka A.: Sieć osadnicza w archidiakonacie lubelskim w średniowieczu, Lublin 1999.
Salij J.: Wiara wcześniejsza niż sakramenty, „W drodze” 2011), z. 11/459, s. 129.
Skulina T.: Imiona kobiet w Wielkopolsce w XVII-XVIII wieku, „Slavia Occidentalis” 45(1989), s. 47-60.
Smith D.S.: Child-naming practices, kinship ties and change in family attitudes in Hingham, Massachusetts, 1641-1880, “Journal of Social History” 18(1985), no. 4, s. 541-566.
Spychała J.: Rodzina w parafii Strzelce Opolskie w latach 1766-1870, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2237, Historia, 145(2001), s. 7-74.
Spyt A.: O imionach podwójnych typu Stanisław-Marian we wsiach zachodniej części powiatu chrzanowskiego, „Onomastica” 18(1973), s. 243-255.
Stachurska M.: Wieloimienność na podstawie metryk parafialnych Miechowa (1826-1829), „Onomastica” 39(1994), s. 179-184.
Sułowski Z.: Imiona chrzestne w parafii Piotrawin w XVII-XIX wieku, „Roczniki Humanistyczne” 20(1972), z. 2, s. 99-116.
Surma G.: Imiona w Opoczyńskim, „Onomastica” 40(1995), s. 101-116.
Szafran P.: Rozwój średniowiecznej sieci parafialnej w Lubelskiem, Lublin 1958.
Szewczyk Ł.: Onomastyczne i kulturowo-kultowe znaczenie imienia Wojciech, w: Antroponimia słowiańska, red. E. Wolnicz-Pawłowska, J. Duma, Warszawa 1996, s. 315-321.
Tichoniuk B.: Imiona i ich formy na pograniczu polsko-białoruskim od XVI wieku do roku 1839, Zielona Góra 2000.
Tomecka A.: Imiona chrzestne w księgach metrykalnych Nowej Brzeźnicy k. Częstochowy w XVII i XVIII wieku, „Onomastica” 39(1994), s. 157-178.
Umińska E.: Imiona metrykalne mieszkańców okolic Działoszyna, „Onomastica” 28(1983), s. 133-163.
Umińska-Tytoń E.: Imiona w Polsce używane na tle tradycji kulturowych, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” 45(2000), s. 129-201.
Walczak M.: Imiona chrzestne w parafii Włostowice w Puławach w wiekach XVIII-XX, „Język Polski” 60(1980), s. 163-169.
Wiesiołowski J.: Socjotopografia późnośredniowiecznego Poznania, Warszawa–Poznań 1982.
Wolnicz-Pawłowska E., Szulowska W.: Antoponimia polska na kresach poludniowo-wschodnich, Warszawa 1998.
Wolnik F.: Kult świętych u śląskich cystersów, w: Kościół w Polsce. Dzieje i Kultura, red. J. Walkusz, t. VIII, Lublin 2009, s. 79-127.
Wroniszewski J.: Nazwiska, przezwiska i imiona mieszkańców wsi Szarbska w powiecie koneckim, „Onomastica” 6(1960), s. 201-230.
Copyright (c) 2013 Roczniki Historii Kościoła
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.