Bolesław Miciński and Stanisław Ignacy Witkiewicz: From the History of an Intellectual and Artistic Journey

Keywords: psychoanalysis, aesthetics, Pure Form, Lvov–Warsaw school, philosophical essay

Abstract

This article describes mutual contacts and shared ideas of two outstanding writers and philosophers, Bolesław Miciński and Ignacy Witkiewicz (Witkacy), who despite a significant age difference were close friends. The philosophical problems they raised relate to the interwar intellectual atmosphere in Poland and Europe as well as lively discussions among literary critics and avantgarde writers. Witkiewicz was the first Pole to become acquainted with psychoanalysis; he made it significantly more familiar to Miciński, although their interpretations of Freud’s theory clearly diverged. Miciński was also a strong supporter of the Pure Form theory and realized its propositions in his works. He was also an advocate of a scientific approach to literary criticism through its firm grounding in philosophy. Witkacy was also a patron of his aesthetic views which were most fully set forth in an unpublished thesis, Reality and its Deformation in Art (1937), written under Władysław Tatarkiewicz’s supervision. They were both strongly opposed to any reductionism in philosophy; they were opponents of Vienna Circle physicalism and the anti-metaphysical approach of the Lvov–Warsaw school. In particular, Miciński saw the weakness of analytical thought and sought a more capacious form for philosophy. The final period of Miciński’s work shows a strong objection to totalitarianism and a mechanization of life which was also characteristic of Witkacy. For the author of A Portrait of Kant, Witkiewicz was surely a master of philosophy, but the question of how much was borrowed from the younger colleague by Witkacy, the author of The Shoemakers, remains open.

References

Błoński, Jan. 1970. Przedmowa. W: Bolesław Miciński. Pisma. Eseje, artykuły, listy. Kraków: Znak.

Borzym, Stanisław. 1995. Tło filozoficzne nauki polskiej. Od odzyskania niepodległości do stalinowskiego pierwszego kongresu nauki polskiej. Przegląd stanowisk. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.

Borzym, Stanisław. 2003. „«Główniak» Witkacego”. W: Przeszłość dla przyszłości. Z dziejów myśli polskiej, 257–61. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.

Burek, Tomasz. 1973. Dalej aktualne. Warszawa: Czytelnik.

Degler, Janusz. 1976. „Witkacy nieznany”. W: Stanisław Ignacy Witkiewicz. Bez kompromisu. Pisma krytyczne i publicystyczne, zebrał i opracował Janusz Degler, 5–22. Warszawa. Państwowy Instytut Wydawniczy.

Dybel, Paweł. 2020. Nieświadome na scenie. Witkacy i psychoanaliza. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS.

Irzykowski, Karol. 1998. „Freudyzm i freudyści”. W: Tenże, Pisma rozproszone 1897–1922, t. 1, opracowała Janina Bahr, 170–98. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Hostowiec, Paweł [Jerzy Stempowski]. 1968. Kultura, nr 4.

Kazimierowicz, Henryk. 2017. Powiernik Witkacego. Pisma rozproszone ks. Henryka Kazimierowicza. Zebrał i wstępem opatrzył Przemysław Pawlak, przypisy Marta Łowejko i Przemysław Pawlak. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Kwiecień, Roma. 1998. „Bolesław Miciński i psychoanaliza”. Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja, nr 1–2: 85–108.

Lipop-Krance, Felicja. 2013. Powroty. Warszawa: Więź.

Łukasiewicz, Jan. 2009. Pamiętnik (fragmenty), red. Piotr Surma. Rocznik Historii Filozofii Polskiej 2–3:313–80.

Michalski, Bohdan. 1977. „Jeszcze raz o znaczeniu filozofii w twórczości S.I. Witkiewicza”. W: Stanisław I. Witkiewicz, Pisma filozoficzne i estetyczne, t. 3, O idealizmie i realizmie. Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie Istnienia i inne prace filozoficzne, zebrał, opracował i przypisami opatrzył Bohdan Michalski, 121–38. Warszawa: PWN.

Michalski, Bohdan.1979. Polemiki filozoficzne Stanisława Ignacego Witkiewicza. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Micińska, Anna. 2008. Wędrówki bez powrotu. Przedmowa A. Dobosz. Warszawa: Towarzystwo „Więź”.

Micińska-Kenarowa, Halina. 2003. Długi wdzięczności. Słowo wstępne: Czesław Miłosz. Warszawa: Więź.

Miciński, Bolesław. 1928. „Religia grecka w świetle mitów”. Echa szkolne, nr 1: 2–5.

Miciński, Bolesław. 1932. „Krytyka a intelekt”. Gazeta Polska, nr 57: 3,12.

Miciński, Bolesław. 1934. „Na marginesie «Ludzi genialnych»”. ABC Literacko-Artystyczne, nr 44: 1.

Miciński, Bolesław. 1935. „Metafizyka czy metoda leczenia histerii?”. Prosto z mostu, nr 36–38: 2.

Miciński, Bolesław. 1936a. „Trzy prace o psychoanalizie: Z. Freud, Wizerunek własny; J. de La Vaissére, Teoria psychoanalityczna Freuda; dr K. Golonka, Psychoanaliza Steckla”. Prosto z mostu, nr 41: 7.

Miciński, Bolesław. 1936b. „Z. Freud, Wstęp do psychoanalizy [Warszawa 1935, tłum. S. Kempnerówna i W. Znaniewicki]”. Przegląd Filozoficzny, z. 2: 195–99.

Miciński, Bolesław.1937a. „Zagadnienia psychoanalizy – Felieton naukowy, «Polska Zbrojna w Kulturę»”, dodatek do: Polska Zbrojna, nr 7. Przedruk w: Psychoanaliza w Polsce 1909–1946, t. 1, Psychoanaliza i Polacy, psychoanaliza i literatura, psychoanaliza zbiorowości, psychoanaliza kobiet, oprac. Lena Magone. Warszawa: Fundacja Augusta hrabiego Cieszkowskiego.

Miciński, Bolesław.1937b. Rzeczywistość i jej deformacja w sztuce. Warszawa: Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego, mps.

Miciński, Bolesław. 1938. „O teoretycznych podstawach psychoanalizy. Verbum, z. 4: 715–42.

Miciński, Bolesław. 1939. „Psychologia indywidualna. Studium krytyczne”. Przegląd Filozoficzny, z. 1.

Miciński, Bolesław. 1970. Pisma. Eseje, artykuły, listy. Kraków: Znak.

Miciński, Bolesław, i Jerzy Stempowski. 1995. Listy. Red. Anna Micińska i Jarosław Klejnocki. Wstęp Constantin Régamey. Warszawa: LBN.

Nasierowski, Tadeusz J. 1992. „Witkacowszczyzna, czyli świat widziany oczami „wariata”. Związki Stanisława Ignacego Witkiewicza z psychiatrią i psychiatrami polskimi początku XX wieku”. Archiwum Historii i Filozofii Medycyny 55 (1): 13–29.

Pietrzak, Włodzimierz. 1972. „Alchemia St. I. Witkiewicza”. W: Tenże: Rachunek z dwudziestoleciem. Warszawa: PAX.

Płomieński, Jerzy E. 1957. „Polski «pontifex maximus» katastrofizmu”. W: Stanisław Ignacy Witkiewicz. Człowiek i twórca, red. Tadeusz Kotarbiński i Jerzy E. Płomieński, 177–266. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Rodowicz, Tomasz. 1976. „Dyskusja Stanisława Ignacego Witkiewicza ze współczesną mu filozofią”. Studia Philosophie Christianae 12 (2): 43–74.

Rutkowski, Krzysztof, i Edyta Dembińska. 2017. „Dr Karol de Beaurain – sylwetka psychiatry. Część 2”. Psychiatria Polska, online first, nr 64: 1–14.

Tatarkiewicz, Władysław. 1957. „Wspomnienie o St. I. Witkiewiczu”. W: Stanisław Ignacy Witkiewicz. Człowiek i twórca, red. Tadeusz Kotarbiński i Jerzy E. Płomieński, 285–93. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Truchlińska, Bogumiła. 1999. „O związkach filozofii i literatury”. W: Homininem Quero. Studia z etyki, estetyki, historii nauki i filozofii, historii myśli społecznej. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Stanisławowi Jedynakowi, red. Anna Drabarek i Stefan Symotiuk, 661–67. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Skoczyński, Jan, i Jan Woleński. 2010. Historia filozofii polskiej. Kraków: WAM.

Soin, Maciej. 1995. Filozofia Stanisława Ignacego Witkiewicza. Wrocław: Leopoldinum.

Stempowski, Jerzy, i Bolesław Miciński. 1996. Listy. Oprac. Anna Micińska, Jarosław Klejnocki i Andrzej S. Kowalczyk, wprowadzenie Halina Micińska-Kenarowa i Konstanty Régamey. Warszawa: LNB.

Truchlińska, Bogumiła. 1998. Antropologia i aksjologia kultury: koncepcje podmiotu kultury i hierarchie wartości w polskiej myśli filozoficzno-społecznej 1918-1939. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Witkiewicz, Stanisław I. 1936. „Et tu Zahorska contra me?” Zet, nr 4 (15.05.1936), 6.

Witkiewicz, Stanisław I. 1976. „O znaczeniu filozofii dla literatury”. W: Tenże, Bez kompromisu. Pisma krytyczne i publicystyczne, zebrał i opracował Janusz Degler, 248–52. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Witkiewicz, Stanisław I. 1977. „O artystycznym teatrze”. W: Czysta Forma w teatrze, wybór, wstęp i noty Janusz Degler, 185–204. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.

Witkiewicz, Stanisław I. 1978. Pisma filozoficzne i estetyczne. T. 4. Oprac. Bohdan Michalski. Warszawa: PWN.

Witkiewicz, Stanisław I. 1993a. Jedyne wyjście. Oprac. Anna Micińska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Witkiewicz, Stanisław I. 1993b. Narkotyki. Niemyte dusze. Oprac. Anna Micińska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Witkiewiczowa, Jadwiga. 2012. Wspomnienia o S.I. Witkiewiczu. W: Stanisław I. Witkiewicz, Listy do żony (1936-1939), t. 4. Opracował i przypisami opatrzył Janusz Degler. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Zawieyski, Jerzy. 1958. „Droga katechumena”. Znak, nr 43: 14–35.

Published
2022-06-30
Section
Articles