Humanist Tendencies in Polish Philosophy in the 15th and 16th Centuries

Abstract

[Abstrakt tylko w j. polskim / Abstract only in Polish]

Tendencje humanistyczne w filozofii polskiej XV i XVI wieku

Narodzinom humanizmu w kulturze polskiej poświęcono wiele studiów. W artykule skoncentrowano się na ukazaniu zmian w nauczaniu filozofii na Uniwersytecie Krakowskim od końca wieku XV do połowy wieku XVI. W wieku XV oraz w pierwszym dwudziestoleciu XVI wieku można mówić o pokojowej koegzystencji scholastyki i humanizmu na krakowskiej uczelni. Domeną ówczesnych scholastyków była logika i filozofia przyrody. Uniwersyteccy zwolennicy litterae humaniores interesowali się głównie gramatyką, retoryką, epistolografią i poezją. Studia literackie i scholastyczne nie były traktowane jako konkurencyjne systemy nauczania. Dopiero od połowy lat dwudziestych XVI w. zaczynają pojawiać się oznaki wyraźnych konfliktów między zwolennikami wykształcenia scholastycznego i humanistycznego. Humanizm stopniowo przybierał postać określonej doktryny z własną, różną od scholastycznej, koncepcją uprawiania filozofii. Tej znaczącej ewolucji humanizmu towarzyszył proces stagnacji scholastyki. Postępujący proces recepcji literatury starożytnej oraz wpływ twórczości zagranicznych humanistów – przede wszystkim Erazma z Rotterdamu – powodował zmianę poglądów na temat tego, co jest w kulturze ważne. Skutki owego przewartościowania nie były dla filozofii jednoznacznie korzystne. Filozoficzny praktycyzm humanistów łatwo skłaniał do lekceważenia ściśle poznawczych zadań filozofii.