Ograniczenia systemowe i czynnikowe eksportu wyrobów przemysłu przetwórczego Polski w latach 70. i na początku lat 80. XX wieku. (Część I)
Abstrakt
W strategii gospodarczej lat 70. handel zagraniczny był traktowany jako podstawowy czynnik intensyfikacji gospodarki i źródło zwiększenia jej efektywności. Chodziło o szybszy rozwój gałęzi specjalizujących się w eksporcie i ich produkcji niż całej gospodarki, co miało zapewnić dynamikę eksportu przewyższającą globalne tempo produkcji i dochodu narodowego. Od tego zależała możliwość importu technologii, modernizacja całego krajowego aparatu wytwórczego, a także wzbogacenie rynku wewnętrznego. Były to przyczyny zerwania w latach 70. z poprzednią polityką lat 60. gospodarki zamkniętej i wejścia na drogę szerokiego jej otwierania wobec zagranicy. Następował systematyczny wzrost udziału handlu zagranicznego we wzroście dochodu narodowego. Podjęte na początku lat 70. próby przestawienia polskiej gospodarki na tory proeksportowego rozwoju nie dały jednak pozytywnych rezultatów. Przemysł nadal produkował głównie na potrzeby rynku wewnętrznego, a ponieważ wielkość tego rynku była ograniczona, to w konsekwencji seryjność produkcji była zbyt mała, zaś asortyment wyrobów bardzo duży. Taka sytuacja nie sprzyjała rozwojowi eksportu. Również struktura polskiego przemysłu nie była najkorzystniejsza, o czym świadczył wysoki jego stopień materiało- i importochłonności oraz transportochłonności. W pierwszej połowie lat 70. przyjęto koncepcję pełnego otwarcia gospodarki narodowej. Należy jednak dodać, że było to w istocie pełne otwarcie na import, zwłaszcza na import zagranicznej myśli technicznej, która uzależniła w konsekwencji polską gospodarkę od importu zagranicznego. Udział Polski w światowym eksporcie zmalał w 1979 r. do 1,01% (wobec 1,14% w 1970 r.) i pozostawał znacznie w tyle za udziałem Polski w produkcie światowym. Tempo wzrostu eksportu, które w latach 1958-1970 wynosiło średnio 12,1% rocznie, zmniejszyło się w dziesięcioleciu 1971-1980 do 8,6% rocznie. Załamanie nastąpiło w 1975 r., a więc wówczas, gdy należało spodziewać się poważnych efektów przyspieszenia inwestycyjnego. Oczekiwane efekty nie nadeszły. W latach 1975-1980 wielkość eksportu Polski wzrastała w tempie zaledwie 6,6%, a więc prawie dwa razy wolniej niż w poprzednim okresie lat 60.
Bibliografia
Baka W., Polska reforma gospodarcza, PWE, Warszawa 1982.
Białecki K., Elementy marketingu eksportowego, PWE, Warszawa 1977.
Białecki K., Borowski J., Krzymiński A.H., Marketing w handlu zagranicznym, PWN, Warszawa 1980.
Bogus A., Kasperkiewicz W., Zaopatrzenie qui pro quo, „Przegląd Techniczny” 1983, nr 7.
Bożyk P., Czy producenci preferują rynek krajowy?, „Handel Zagraniczny” 1972, nr 8.
Cholewicka-Goździk K., Jakość wyrobów a reforma gospodarcza, „Gospodarka Planowa” 1982, nr 2-3.
Dmowski Z., Foltyński Z., Ekonomika handlu zagranicznego Polski, PWN, Warszawa 1982.
Grużewski S., Eksport wciąż najsłabszym ogniwem – refleksje nad specjalizacją, „Handel Zagraniczny” 1982, nr 9.
Grużewski S., Problemy specjalizacji eksportowej, „Handel Zagraniczny” 1980, nr 4.
Handel zagraniczny Polski w latach osiemdziesiątych, PWN, Warszawa 1982.
Huebner D., Strategia rozwoju przez eksport: czy wystarczy niewidzialna ręka rynku, IRiSS, Warszawa 1992.
Huebner D., Zmiany gałęziowej struktury przemysłu przetwórczego w wysoko rozwiniętych krajach kapitalistycznych w latach 1955-1975: analiza empiryczna, SGPiS, Warszawa 1980.
Huebner W., Rosati D., Wyjść z szoku zadłużenia, „Życie Gospodarcze” 1983, nr 2.
Jung A., Niektóre czynniki ograniczające rozwój eksportu, „Handel Zagraniczny” 1981, nr 9.
Kleer J., Eliminować antybodźce, Polityka – Eksport – Import, nr 4, „Polityka” 1982, nr 12.
Krzymiński A., Czy producenci preferują rynek krajowy?, „Handel Zagraniczny” 1982, nr 8.
Którędy do eksportu, „Życie Gospodarcze” 1982, nr 18.
Maciejewicz J., Usługi w wymianie handlowej Polski z zagranicą, CINTiE, Warszawa 1989.
Markusz J., Bariery jakości. Kiedy polskie wyroby będą lepsze, „Trybuna Ludu” 1983, nr 20.
Odpisy dewizowe w praktyce, „Rynki Zagraniczne” 1982, nr 29.
Orłowski L., Aktualne problemy systemu kierowania handlem zagranicznym w Polsce, PTE, Katowice 1980.
Parkoła A., Rapacki R., Reforma w handlu zagranicznym. Próba oceny regulacji i wdrożeń, „Handel Zagraniczny” 1982, nr 9.
Płowiec U., Funkcjonowanie handlu zagranicznego a wzrost intensywny, PWE, Warszawa 1981.
Płowiec U., Polska reforma gospodarcza. Handel Zagraniczny, PTE, Warszawa 1982.
Polski handel zagraniczny. Reforma h.z., „Dziennik Ludowy” 1982, nr 99 (28 IV).
Polski Handel Zagraniczny w 1970 roku: raport roczny, IKC HZ, Warszawa 1971.
Polski handel zagraniczny w 1982 r. Wkładka do: „Rynki Zagraniczne” 1983, nr 34 (19 III).
Rosati D.K., East-West Economic Relations in the 1980’s: Problems and Perspectives, Foreign Trade Research Institut, Warsaw 1989.
Rydygier W., Handel zagraniczny jako czynnik rozwoju gospodarczego, PWE, Warszawa 1973.
Rządowy Raport o stanie gospodarki, nakładem „Trybuny Ludu” (Warszawa) 1981 (lipiec).
„Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju”, Ministerstwo Rozwoju 2016.
Tekielski M., Jak poprawić jakość w eksporcie, „Rynki Zagraniczne” 1983, nr 24.
Uchwała RM nr 134 z dn. 28.02.1982 r. w sprawie dysponowania przez przedsiębiorstwa państwowe częścią wpływów dewizowych ze zrealizowanej sprzedaży towarów i usług w eksporcie, „Monitor Polski” 1982, nr 18, poz. 157.
Vademecum reformy handlu zagranicznego, „Rynki Zagraniczne” 1982, nr 27-28.
Wojciechowski B., Importochłonność a jakość produkcji, „Handel Zagraniczny” 1979, nr 7.
Wojciechowski B., Importochłonność gospodarki Polski. Problemy ogólne i gałęziowe, „Handel Zagraniczny” 1982, nr 4.
Wojciechowski B., Importochłonność produkcji w Polsce, IKC HZ, Warszawa 1982.
Copyright (c) 2017 Roczniki Ekonomii i Zarządzania
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
