Reformy organizacji Kościoła rzymskokatolickiego we Francji w latach 1789-1791
Abstrakt
Przedmiotem niniejszej analizy jest proces reform w zakresie organizacji Kościoła rzymskokatolickiego we Francji, jakie przeprowadzono w pierwszym okresie Rewolucji, kiedy to Zgromadzenie Narodowe podjęło się próby etatyzacji Kościoła. W okresie tym nie występują jeszcze oznaki jawnej dechrystianizacji i ateizacji. Reformy parlamentarne dotyczą spraw organizacyjnych, majątkowych i osobowych Kościoła, których zwieńczeniem było uchwalenie konstytucji cywilnej duchowieństwa w dniu 12 lipca 1790 r., co pociągnęło jednakże za sobą wzrost niezadowolenia duchowieństwa, które popierało do tego czasu dotychczasowe przemiany, oraz doprowadziło do rozłamu i podziału wewnątrz łona organizacji kościelnej. Ustawodawstwo w sprawach kościelnych spotkało się z potępieniem ze strony papieża Piusa VI i spowodowało wzrost nastrojów antyrewolucyjnych szczególnie na prowincji. W trakcie analizy autor nieraz korzysta dla celów poznawczych z metody porównawczej, przywołując rozwiązania w zakresie stosunków wyznaniowych wprowadzone w kolejnych latach Rewolucji i rządów Napoleona, które modyfikowały omówione rozwiązania będące właściwym przedmiotem badań.
Bibliografia
Baczko, Bronisław. 2009. Rousseau: samotność i wspólnota. Gdańsk: Wydawnictwo „słowo/obraz terytoria”.
Bainville, Jacques. 1946. Dzieje Francji. Tłumaczenie Tadeusz Stryjeński. Warszawa: Wydawnictwo J. Przeworskiego.
Banaszak, Marian. 1991. Historia Kościoła Katolickiego. T. 3, Czasy nowożytne 1758-1914. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej.
Barruel, Augustin. 1815. Historia duchowieństwa w czasie rewolucji francuskiej. T. I-II. Kraków: [s.n.].
Baszkiewicz, Jan. 1989a. Francuzi 1789-1794. Studium świadomości rewolucyjnej. Warszawa: Książka i Wiedza.
Baszkiewicz, Jan. 1989b. Maksymilian Robespierre. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Baszkiewicz, Jan. 1993. Nowy człowiek, nowy naród, nowy świat. Mitologia i rzeczywistość rewolucji francuskiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Baszkiewicz, Jan. 1999. Historia Francji. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Beik, Paul Harold. 1970. The French Revolution. The Documentary History of Western Civilization. London: Palgrave Macmillan.
Belloc, Hillaire. 1911. The French Revolution. London: Williams & Norgate.
Blos, Wilhelm. 1909. Rewolucja francuska. Tłumaczenie Bolesław Limanowski. Kraków: Spółka Nakładowa „Książka”.
Burleigh, Michael. 2011. Ziemska władza. Polityka jako religia. Tłumaczenie Jerzy Korpanty. Warszawa: Świat Książki.
Carroll, Warren. 2011. Historia chrześcijaństwa. T. 5. Rewolta przeciw chrześcijaństwu. Tłumaczenie Jan Przybył. Wrocław: Wydawnictwo „Wektory”.
Chłopecki, Jerzy. 1981. Rewolucja i postęp. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Desan, Suzanne. 1990. Recaliming the Second. Lay Religion and Popular Politics in Revolutionary France. New York: Cornell University Press.
Dmochowski, Tadeusz. 2016. „Rewolucja francuska wobec Kościoła katolickiego w okresie Konwencji (1792-1795).” Cywilizacja i Polityka 14:308-26.
Duby, Georges, i Robert Mandrou. 1965. Historia kultury francuskiej. Wiek X-XX. Tłumaczenie Hanna Szumańska-Grossowa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Dudziak, Jan. 1974. Dziesięcina papieska w Polsce średniowiecznej. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Duguit, Léon, Henry Monnier, and Roger Bonnard. 1952. Les constitutiones et les principales lois politiques de la France depuis 1789. Ed. 7. Paris: R. Pichon & R. Durand-Auzias.
Faral, Edmond. 1969. Życie codzienne we Francji w czasach Ludwika Świętego. Tłumaczenie Eligia Bąkowska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Furet, François, and Mona Ozouf. 1989. A Critical Dictionary of the French Revolution. Harvard: The Harvard University Press.
Gaxotte, Pierre. 2010. Wielka Rewolucja Francuska. Tłumaczenie Jan Furuhjelm. Komorów: Wydawnictwo „Antyk”.
Gazier, Augustin. 1887. Études sur l’histoire religieuse de la Révolution française d’après les documents originaux et inédits depuis la réunion des États généraux jusqu’au Directoire. Paris: A. Colin.
Grzybowski, Konstanty, i Barbara Sobolewska. 1971. Doktryna polityczna i społeczna papiestwa (1789-1968). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Hardman, John. 1999. Robespierre. Edinburgh: Longman.
Hazard, Paul. 1972. Myśl europejska w XVIII wieku. Od Monteskiusza do Lessinga. Tłumaczenie Halina Suwała. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Israel, Jonathan. 2014. An Intellectual History of the French Revolution from The Rights of Man to Robespierre. Princeton: Princeton University Press.
Jemielity, Witold. 1997. „Dziesięciny kościelne w Królestwie Polskim.” Prawo Kanoniczne 40, nr 3-4:239-62.
Kaczyńska, Elżbieta, i Kazimierz Piesowicz. 1977. Wykłady z powszechnej historii gospodarczej (od schyłku średniowiecza do I wojny światowej). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Karkocha, Małgorzata. 2011. Obraz Francji na łamach prasy warszawskiej z lat 1789-1794. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kautsky, Karol. 1905. Przeciwieństwa interesów klasowych roku 1789. Tłumaczenie Antoni Krasnowolski. Warszawa: „Biblioteka Narodowa”.
Konarski, Marcin. 2012. „Zarys ustroju Francji w latach 1789-1794.” Studia Prawnicze i Administracyjne 1:231-54.
Konarski, Marcin. 2016. „Prawo i rewolucja: Rozważania jurysty o rewolucji francuskiej 1789-1794.” Studia Prawnicze i Administracyjne 1:31-47.
Konarski, Marcin. 2017a. „Oblicza demokracji totalnej na przykładzie prawodawstwa Wielkiej Rewolucji Francuskiej.” W Bezpieczeństwo-Prawo-Gospodarka, red. Marcin Jurgilewicz, Tadeusz Leszczyński, i Norbert Malec, 89-116. Kraków: Polskie Towarzystwo Geopolityczne.
Konarski, Marcin. 2017b. „Zamach stanu w perspektywie prawno-historycznej na przykładzie Rewolucji Francuskiej 1789-1799.” W Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi publicznemu, red. Wojciech Lis, 19-64. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Kowalska, Halina. 1956. „Walka o dziesięciny na sejmach egzekucyjnych w latach 1562-1565.” W Odrodzenie i Reformacja w Polsce, red. Oskar Bartel i in., t. 1, 71-101. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kumor, Bolesław. 1985. Historia Kościoła. Cz. 6, Czasy nowożytne. Kościół w okresie absolutyzmu i Oświecenia. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Latreille, André, Jean-Rémy Palanque, Éienne Delaruelle, and René Rémond. 1962. Histoire du catholicisme en France. Vol. 3, La période contemporaine. Paris: Editions Spes.
Le Bon, Gustaw. 1899. Psychologia tłumu. Tłumaczenie Zygmunt Poznański. Lwów-Warszawa: Księgarnia H. Altenberga.
Lecomte, Maxime. 1906. La Séparation des Églises et de l’État, histoire, principes, discussions, commentaires des articles de la loi du 9 décembre 1905. Paris: F. Juven.
Machlejd, Jerzy Artur. 1934. Rewolucja francuska w świetle statystyki. Warszawa: Gebethner i Wolff .
Markow, Walter, i Albert Soboul. 1984. Wielka Rewolucja Francuzów 1789. Tłumaczenie Elke Morciniec. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Mathieu, François-Désiré. 1903. Le Concordat de 1801: ses origines, son histoire, d’après des documents inédits. Paris: Perrin.
Mathiez, Albert. 1956. Rewolucja francuska. Tłumaczenie Władysław Dzwonkowski, Witold Łukaszewicz, i Tadeusz Landecki. Warszawa: Książka i Wiedza.
Messlier, Jan. 1955. Testament. Tłumaczenie Zbigniew Bieńkowski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Mezzadri, Luigi. 2007. Rewolucja francuska a Kościół. Tłumaczenie Ewa Łukaszyk. Kraków: Wydawnictwo WAM. Księża Jezuici.
Misermont, Lucien. 1917. Le Serment la constitution civile du clerg? Le serment civique et quelques documents inédits des archives vaticanes. Paris: Libraire Victor Lecoffre.
Nowak, Jerzy Robert. 1999. Kościół a rewolucja francuska. Szczecinek: Fundacja Nasza Przyszłość.
Pelczar, Józef Sebastian. 1922. Rewolucja francuska wobec religii katolickiej i jej duchowieństwa. Przemyśl: Nakładem autora.
Plongeron, Bernard. 1969. Conscience religieuse en Révolution. Regards sur l’historiographie religieuse de la Revolution française. Paris: A. & J. Picard.
Potocki, Wacław. 1907. Ogród fraszek. T. 1. Lwów: Towarzystwo dla Popierania Nauki Polskiej.
Rogier, Luis J., Guillaume Bertier de Sauvigny, i Joseph Hajjar. 1987. Historia Kościoła. T. IV (1715-1858). Tłumaczenie Tadeusz Szafrański. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Rousseau, Jan Jakub. 1920. Umowa społeczna. Tłumaczenie Antoni Peretiatkowicz. Poznań: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
Rudé, George. 1966. Revolutionary Europe 1783-1815. New York: Harper & Row.
Sagnac, Philippe. 1906. “Etude statistique sur le clergé constitutionnel et le clergé réfractaire en 1791.” Revue d’Histoire Moderne & Contemporaine 2:97-115.
Sagnac, Philippe. 1921. ”La Révolution (1789-1792).” In Ernest Lavisse, Histoire de France contemporaine: depuis la Révolution jusqu’à la paix de 1919, vol. 1, 184-96. Paris: Hachette.
Sciout, Ludovic. 1872-1881. Histoire de la Constitution civile du clergé (1790-1801). Vol. 1. Paris: Firmin-Didot.
Scurr, Ruth. 2008. Robespierre. Terror w imię cnoty. Tłumaczenie Barbara Przybyłowska. Warszawa: Wydawnictwo „Amber”.
Seidler, Grzegorz Leopold. 1984. Z zagadnień filozofii prawa: prawa i idee. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
Sitarz, Mirosław, Michał Grochowina, Mariola Lewicka, Agnieszka Romanko, i Piotr Wierzbicki, red. 2012. Kościelne prawo publiczne. Wybór źródeł. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Leskiewicz, Janina, i Jerzy Michalski, wyd. 1954. Supliki chłopskie XVIII wieku z Archiwum Prymasa Michała Poniatowskiego. Warszawa: Książka i Wiedza.
Szelągowski, Adam. 1927. Rok 1789. Monarchia a rewolucja. Warszawa: Biblioteka Dzieł Wyborowych.
Szelągowski, Adam. 1934. Rewolucja francuska 1789-1793. Lwów: Wydawnictwo „Filomata”.
Tarle, Eugeniusz. 1946. Napoleon. Tłumaczenie Helena Winawerowa. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Wiedza”.
Thompson, James Matthew. 1937a. Robespierre. T. 1, Od urodzenia Robespierre’a do śmierci Ludwika XVI. Tłumaczenie Aleksander Dobrot. Warszawa: Wydawnictwo J. Przeworskiego.
Thompson, James Matthew. 1937b. Robespierre. T. 2, Od śmierci Ludwika XVI do śmierci Robespierre’a. Tłumaczenie Aleksander Dobrot. Warszawa: Wydawnictwo J. Przeworskiego.
Wasilewicz, Urszula. 2013. „Organizacja i funkcjonowanie Kościoła we francuskim porządku prawnym. Zarys problematyki.” Kościół i Prawo 2 (15): 197-208.
Wasilewicz, Urszula. 2017. Systemy relacji między Kościołem Katolickim i Francją. Studium historyczno-prawne. Lublin: Stowarzyszenie Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Wajs, Hubert. 1986. Powinności feudalne chłopów na Mazowszu od XIV do początku XVI wieku (w dobrach monarszych i kościelnych). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Weber, Max. 2002. Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej. Tłumaczenie Dorota Lachowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wolter. 1960. Księżniczka Babilonu. Tłumaczenie Julian Rogoziński. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Zieliński, Zygmunt. 1993. Epoka rewolucji i totalitaryzmów. Studia i szkice. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Żywczyński, Mieczysław. 1951. Kościół i rewolucja francuska. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Copyright (c) 2019 Kościół i Prawo
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
