Symbole i stroje religijne w przestrzeni publicznej – uwagi na tle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
Słowa kluczowe:
wolność wyznania, symbole i stroje religijne, prawo europejskie
Abstrakt
Symbole i stroje religijne to istotny element realizacji wolności sumienia i wyznania. Zmiany społeczne, w tym pogłębiająca się laicyzacja oraz dyfuzja kulturowa, doprowadzają do pogłębiania się sekularyzacji. Religia jeszcze nie tak dawno spełniała w państwach istotną rolę, przenikając się z władzą publiczną i stanowiąc ważki element polityki państwowej. Obecność symboli i strojów religijnych w przestrzeni publicznej, w tym w przestrzeni związanej z administracją publiczną, w konsekwencji była czymś naturalnym. Efektem wspomnianych zmian społecznych jest również zakwestionowanie obecności tych symboli i poddanie pod weryfikację standardów ich występowania. W tym kontekście istotne jest znalezienie balansu pomiędzy neutralnością przestrzeni publicznej, a prawem do wyrażania swoich uczuć religijnych. Celem badawczym artykułu jest określenie standardów dopuszczalności strojów i symboli religijnych w sferze publicznej w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Bibliografia
Bartoszewicz, Jakub. 2011. „Zakaz zasłaniania twarzy a prawo do uzewnętrzniania wyznania.” Polski Rocznik Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego 2:7-18.
Borecki, Paweł. 2011. „Obecność krucyfiksów w salach szkolnych. Glosa do wyroku ETPC z dnia 18 marca 2011 r., 30814/06.” Przegląd Sądowy 11-12:195-201.
Buksiński, Tadeusz. 2017. „Moralność publiczna i jej wpływ na funkcjonowanie sfery publicznej.” Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Organizacja i Zarządzanie 74:29-46.
Cebula, Sławomir. 2011. Prawa i wolności religijne we współczesnej Polsce. Kraków: Zakład Wydawniczy „NOMOS”.
Czuryk, Małgorzata. 2018. „Bezpieczeństwo jako dobro wspólne.” Zeszyty Naukowe KUL 243, nr 3:15-24.
Falski, Jacek. 2016. „Współczesny obraz konstytucyjnej zasady laickości we Francji. Próba syntezy.” Przegląd Sejmowy 136, nr 5:9-31.
Falski, Jacek. 2018. „Ograniczenia w zakresie eksponowania symboliki religijnej (nowe restrykcje dotyczące ubioru) w przestrzeni publicznej współczesnej Francji.” Przegląd Sejmowy 146, nr 3:39-58.
Falski, Jacek. 2021. „Regulacje ograniczeń w zakresie noszenia symboli religijnych w ocenie Komitetu Praw Człowieka ONZ.” Przegląd Sejmowy 164, nr 3:243-60.
Garlicki, Leszek. 2009. „Religia a szkoła publiczna (na tle aktualnego orzecznictwa strasburskiego).” W Pro bono Reipublicae. Księga jubileuszowa Profesora Michała Pietrzaka, red. Paweł Borecki, Andrzej Czohara, i Tadeusz J. Zieliński, 244-54. Warszawa: LexisNexis.
Garlicki, Leszek. 2010. „Art. 9.” W Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. T. 1: Komentarz do artykułów 1-18, red. Leszek Garlicki, 550-83. Warszawa: C.H. Beck.
Grzelak, Katarzyna. 2009. „Sytuacja społeczności muzułmańskiej w Europie: aspekt społeczno-ekonomiczny na przykładzie państwa francuskiego.” Studia Prawnoustrojowe 9:361-70.
Herdegen, Matthias. 2006. Prawo europejskie. Wyd. 2. Warszawa: C.H. Beck.
Jellinek, Georg. 1895. Die Erklärung der Menschen- und Bürgerrechte: ein Beitrag zur modernen Verfassungsgeschichte. Lipsk: Duncker & Humblot.
Kamiński, Ireneusz C. 2013. „Islamska chusta i zasłony twarzy u kobiet w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.” Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego t. XI, 7-19.
Kamiński, Ireneusz C. 2010. „Nakaz obecności krzyża we włoskiej szkole. Glosa do wyroku ETPC z dnia 3 listopada 2009 r., 30814/06.” Europejski Przegląd Sądowy 3:40-47.
Killian, Catlin. 2007. „From a Community of Believers to an Islam of the Heart: «Conspicuous» Symbols, Muslim Practices, and the Privatization of Religion in France.” Sociology of Religion 68:305-20.
Korzeniewska-Lasota, Anna. 2011a. „Glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 18 marca 2011 r. w sprawie Soile Lautsi v. Italii (skarga nr 30814/06).” Studia Elbląskie 12:469-78.
Korzeniewska-Lasota, Anna. 2011b. „Zakres wolności sumienia i wyznania.” Studia Warmińskie 48:211-26.
Kuriata, Agnieszka. 2014. „Źródła prawa muzułmańskiego wobec stroju kobiety muzułmanki.” Acta Erasmiana 7:143-67.
Nowicki, Marek. 2010. „Wokół Konwencji Europejskiej; Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.” Warszawa: Wolters Kluwer.
Orzeszyna, Krzysztof. 2017. „Klauzula sumienia jako gwarancja realizacji prawa do wolności sumienia.” Medyczna Wokanda 9:17-29.
Perdek, Katarzyna. 2017. „Swoboda sumienia i wyznania dziecka.” W Dobro pojemne jak krzywda. Prawna ochrona dziecka. Deklaracje a rzeczywistość, red. Jacek Mazurkiewicz, i Piotr Mysiak, 216-25. Wrocław: Jacek Mazurkiewicz.
Piechowiak, Marek. 1994-1995. „Wolność religijna – aspekty filozoficznoprawne.” Toruński Rocznik Praw Człowieka i Pokoju 3:7-21.
Romanko, Agnieszka. 2013. „Symbol krzyża w sferze publicznej w kontekście wybranych orzeczeń.” Kościół i Prawo 2 (15), 207-26.
Romanko, Agnieszka. 2015. „Ekspozycja chusty islamskiej przedmiotem rozstrzygnięć Europejskiego Trybunał i Praw Człowieka.” Kościół i Prawo 4 (17), nr 2:195-214.
Rozner, Monika. 2002. „Prawo do wolności religijnej w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.” Studia z Prawa Wyznaniowego t. 5, 111-36.
Serzhanova, Viktoria, i Ewa Tuora-Schwierskott. 2018. „Wolność sumienia i wyznania w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.” Gdańskie Studia Prawnicze t. XL, 303-14.
Sobczak, Jacek, i Maria Gołda-Sobczak. 2012. „Wolność sumienia i wyznania jako prawo człowieka.” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin-Polonia vol. XIX, 1 Sectio K, 27-65.
Sobczak, Jacek, i Witold Sobczak. 2012. „Ograniczanie człowieka w jego prawach ze względu na przynależność wyznaniową albo bezwyznaniowość.” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin-Polonia vol. XIX, 1 Sectio K, 67-96.
Szubtarski, Grzegorz. 2016. „Prawo do manifestowania przekonań religijnych poprzez symbole religijne w świetle wyroku w sprawie Eweida i inni przeciwko Zjednoczonemu Królestwu z 15 stycznia 2013 roku.” Kościół i Prawo 5 (18), nr 2:185-203.
Torfs, Rik. 2016. „Obecność krzyża w przestrzeni publicznej z perspektywy Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.” W Obecność krzyża w przestrzeni publicznej; Doświadczenia niektórych państw europejskich, red. Piotr Stanisz, Michał Zawiślak, i Marta Ordon, 11-22. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Wolff, Tim. 2021. „True Believers? – Sincerity and Article 9 of the European Convention on Human Rights.” European Constitutional Law Review 17, nr 2:259-86.
Wółkowska, Magdalena. 2013. „Prawa kulturalne w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Analiza w oparciu o orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.” Studia Iuridica Toruniensia t. XII, 241-60.
Wroceński, Józef. 2016. „Godność osoby ludzkiej podstawą prawa do wolności religijnej.” Prawo Kanoniczne 59, nr 3:3-18.
Zieliński, Tadeusz J. 2010. „Trzy systemy prawnej ochrony wolności religijnej o zasięgu międzynarodowym.” Rocznik Teologiczny t. 52, 163-77.
Borecki, Paweł. 2011. „Obecność krucyfiksów w salach szkolnych. Glosa do wyroku ETPC z dnia 18 marca 2011 r., 30814/06.” Przegląd Sądowy 11-12:195-201.
Buksiński, Tadeusz. 2017. „Moralność publiczna i jej wpływ na funkcjonowanie sfery publicznej.” Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Organizacja i Zarządzanie 74:29-46.
Cebula, Sławomir. 2011. Prawa i wolności religijne we współczesnej Polsce. Kraków: Zakład Wydawniczy „NOMOS”.
Czuryk, Małgorzata. 2018. „Bezpieczeństwo jako dobro wspólne.” Zeszyty Naukowe KUL 243, nr 3:15-24.
Falski, Jacek. 2016. „Współczesny obraz konstytucyjnej zasady laickości we Francji. Próba syntezy.” Przegląd Sejmowy 136, nr 5:9-31.
Falski, Jacek. 2018. „Ograniczenia w zakresie eksponowania symboliki religijnej (nowe restrykcje dotyczące ubioru) w przestrzeni publicznej współczesnej Francji.” Przegląd Sejmowy 146, nr 3:39-58.
Falski, Jacek. 2021. „Regulacje ograniczeń w zakresie noszenia symboli religijnych w ocenie Komitetu Praw Człowieka ONZ.” Przegląd Sejmowy 164, nr 3:243-60.
Garlicki, Leszek. 2009. „Religia a szkoła publiczna (na tle aktualnego orzecznictwa strasburskiego).” W Pro bono Reipublicae. Księga jubileuszowa Profesora Michała Pietrzaka, red. Paweł Borecki, Andrzej Czohara, i Tadeusz J. Zieliński, 244-54. Warszawa: LexisNexis.
Garlicki, Leszek. 2010. „Art. 9.” W Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. T. 1: Komentarz do artykułów 1-18, red. Leszek Garlicki, 550-83. Warszawa: C.H. Beck.
Grzelak, Katarzyna. 2009. „Sytuacja społeczności muzułmańskiej w Europie: aspekt społeczno-ekonomiczny na przykładzie państwa francuskiego.” Studia Prawnoustrojowe 9:361-70.
Herdegen, Matthias. 2006. Prawo europejskie. Wyd. 2. Warszawa: C.H. Beck.
Jellinek, Georg. 1895. Die Erklärung der Menschen- und Bürgerrechte: ein Beitrag zur modernen Verfassungsgeschichte. Lipsk: Duncker & Humblot.
Kamiński, Ireneusz C. 2013. „Islamska chusta i zasłony twarzy u kobiet w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.” Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego t. XI, 7-19.
Kamiński, Ireneusz C. 2010. „Nakaz obecności krzyża we włoskiej szkole. Glosa do wyroku ETPC z dnia 3 listopada 2009 r., 30814/06.” Europejski Przegląd Sądowy 3:40-47.
Killian, Catlin. 2007. „From a Community of Believers to an Islam of the Heart: «Conspicuous» Symbols, Muslim Practices, and the Privatization of Religion in France.” Sociology of Religion 68:305-20.
Korzeniewska-Lasota, Anna. 2011a. „Glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 18 marca 2011 r. w sprawie Soile Lautsi v. Italii (skarga nr 30814/06).” Studia Elbląskie 12:469-78.
Korzeniewska-Lasota, Anna. 2011b. „Zakres wolności sumienia i wyznania.” Studia Warmińskie 48:211-26.
Kuriata, Agnieszka. 2014. „Źródła prawa muzułmańskiego wobec stroju kobiety muzułmanki.” Acta Erasmiana 7:143-67.
Nowicki, Marek. 2010. „Wokół Konwencji Europejskiej; Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.” Warszawa: Wolters Kluwer.
Orzeszyna, Krzysztof. 2017. „Klauzula sumienia jako gwarancja realizacji prawa do wolności sumienia.” Medyczna Wokanda 9:17-29.
Perdek, Katarzyna. 2017. „Swoboda sumienia i wyznania dziecka.” W Dobro pojemne jak krzywda. Prawna ochrona dziecka. Deklaracje a rzeczywistość, red. Jacek Mazurkiewicz, i Piotr Mysiak, 216-25. Wrocław: Jacek Mazurkiewicz.
Piechowiak, Marek. 1994-1995. „Wolność religijna – aspekty filozoficznoprawne.” Toruński Rocznik Praw Człowieka i Pokoju 3:7-21.
Romanko, Agnieszka. 2013. „Symbol krzyża w sferze publicznej w kontekście wybranych orzeczeń.” Kościół i Prawo 2 (15), 207-26.
Romanko, Agnieszka. 2015. „Ekspozycja chusty islamskiej przedmiotem rozstrzygnięć Europejskiego Trybunał i Praw Człowieka.” Kościół i Prawo 4 (17), nr 2:195-214.
Rozner, Monika. 2002. „Prawo do wolności religijnej w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.” Studia z Prawa Wyznaniowego t. 5, 111-36.
Serzhanova, Viktoria, i Ewa Tuora-Schwierskott. 2018. „Wolność sumienia i wyznania w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.” Gdańskie Studia Prawnicze t. XL, 303-14.
Sobczak, Jacek, i Maria Gołda-Sobczak. 2012. „Wolność sumienia i wyznania jako prawo człowieka.” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin-Polonia vol. XIX, 1 Sectio K, 27-65.
Sobczak, Jacek, i Witold Sobczak. 2012. „Ograniczanie człowieka w jego prawach ze względu na przynależność wyznaniową albo bezwyznaniowość.” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin-Polonia vol. XIX, 1 Sectio K, 67-96.
Szubtarski, Grzegorz. 2016. „Prawo do manifestowania przekonań religijnych poprzez symbole religijne w świetle wyroku w sprawie Eweida i inni przeciwko Zjednoczonemu Królestwu z 15 stycznia 2013 roku.” Kościół i Prawo 5 (18), nr 2:185-203.
Torfs, Rik. 2016. „Obecność krzyża w przestrzeni publicznej z perspektywy Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.” W Obecność krzyża w przestrzeni publicznej; Doświadczenia niektórych państw europejskich, red. Piotr Stanisz, Michał Zawiślak, i Marta Ordon, 11-22. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Wolff, Tim. 2021. „True Believers? – Sincerity and Article 9 of the European Convention on Human Rights.” European Constitutional Law Review 17, nr 2:259-86.
Wółkowska, Magdalena. 2013. „Prawa kulturalne w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Analiza w oparciu o orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.” Studia Iuridica Toruniensia t. XII, 241-60.
Wroceński, Józef. 2016. „Godność osoby ludzkiej podstawą prawa do wolności religijnej.” Prawo Kanoniczne 59, nr 3:3-18.
Zieliński, Tadeusz J. 2010. „Trzy systemy prawnej ochrony wolności religijnej o zasięgu międzynarodowym.” Rocznik Teologiczny t. 52, 163-77.
Opublikowane
2022-06-24
Numer
Dział
Artykuły
Copyright (c) 2022 Kościół i Prawo
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
