Prawo do eksponowania symboli religijnych w przestrzeni publicznej i jego ograniczenia – komparatystyczne rozważania prawne na gruncie orzecznictwa międzynarodowego i krajowego

Słowa kluczowe: prawa człowieka, wolność sumienia i wyznania, symbole religijne, krzyż, hidżab

Abstrakt

Wolność sumienia i wyznania to jedno z podstawowych praw człowieka, które jest gwarantowane zarówno w porządku prawa międzynarodowego, jak i w aktach państwowych o charakterze konstytucyjnym. Jednym z jej przejawów jest ekspresja religijna, której wyrazem jest prawo do eksponowania symboli religijnych w przestrzeni publicznej. Prawo to jest objęte ochroną prawa międzynarodowego oraz przepisami prawa krajowego, jednakże nie ma charakteru bezwzględnego, w związku z czym może ulegać ograniczeniu. Podstawowe zasady dotyczące limitacji tego prawa określone są w aktach międzynarodowych oraz w ustawach zasadniczych państw, jednakże wszelkie kwestie sporne rozpatrywane są na drodze sądowej, czego skutkiem jest powstawanie wielu nowych interpretacji tych samych przepisów. Celem niniejszych rozważań jest ustalenie, jakie przyczyny mogą leżeć u podstaw ograniczenia prawa do ekspresji wiary poprzez symbole religijne oraz czy są one wspólne dla wszystkich kultur prawnych oraz jaki wpływ na to ma charakter relacji państwa ze związkami wyznaniowymi?

Bibliografia

Abramowicz, Aneta. 2015. „Uzewnętrznienie symboli religijnych w miejscu pracy w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 15 stycznia 2013 r. w sprawie Eweida i inni v. Zjednoczone Królestwo.” W Aktualne problemy wolności myśli, sumienia i religii, red. Piotr Stanisz, Michał Zawiślak, i Marta Ordon, 11-19. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Bańczyk, Wojciech. 2017. „Prawo do publicznego eksponowania symbolu religijnego w świetle zasad neutralności i bezstronności w stosunkach państwo – Kościół na przykładzie Stanów Zjednoczonych Ameryki oraz Rzeczypospolitej Polskiej.” Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ 4:50-72.

Csink, Lóránt. 2021. „The Legal Regulations on Religious Symbols in the Public Sphere in the Hungary.” W Religious Symbols in the Public Sphere, red. Paweł Sobczyk, 73-102. Budapest–Miskolc: Ferenc Mádl Institute of Comparative Law–Central European Academic Publishing.

Falski, Jacek. 2010. „Ograniczenia w zakresie eksponowania symboliki religijnej (nowe restrykcje dotyczące ubioru) w przestrzeni publicznej współczesnej Francji.” Przegląd Sejmowy 3:39-58.

Falski, Jacek. 2011. „Francuski zakaz noszenia symboli religijnych w szkołach publicznych przed ETPC. Kontrowersje, uwagi, oceny.” Studia z Prawa Wyznaniowego t. 14, 79-109.

Falski, Jacek. 2016. „Współczesny obraz konstytucyjnej zasady laickości we Francji. Próba syntezy.” Przegląd Sejmowy 136, nr 5:9-31.

Haering, Stephan B. 2016. „Obecność krzyża w przestrzeni publicznej. Aktualna sytuacja w Niemczech.” W Obecność krzyża w przestrzeni publicznej. Doświadczenia niektórych państw europejskich, red. Piotr Stanisz, Michał Zawiślak, i Marta Ordon, 143-54. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Horák, Záboj, i Jiří R. Tretera. 2010. „Religion in public education in the Czech Republic.” https://www.unitrier.de/fileadmin/fb5/inst/IEVR/Arbeitsmaterialien/Staats kir chenrecht/Europa/Konferenz_2010/Czech_Republic.pdf [dostęp: 05.12.2022].

Horák, Záboj. 2021. „Religion and the Secular State in the Czech Republic.” https:// www.strasbourgconsortium.org/content/blurb/files/Czech%20Republic.pdf [dostęp: 05.12.2022].

Jankowska, Renata. 2018. „Islam w przestrzeni publicznej laickiej Francji.” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin Polonia 25:89-103.

Kamiński, Ireneusz. 2013. „Islamska chusta i zasłony twarzy u kobiet w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.” Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego 11:7-19.

Kielan-Glińska, Ilona. 2004. „Muzułmańska chusta a idea laickości we współczesnej Francji.” Krakowskie Studia Międzynarodowe 3:261-76.

Kowalski, Michał. 2011. „Powrót czarnoksiężnika. Uwagi na tle wyroku Wielkiej Izby Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 18.02.2011 r. w sprawie Lautsi przeciwko Włochom.” Forum Prawnicze 4-5 (6-7):19-29.

Kowalski, Michał. 2012. „Symbole religijne w przestrzeni publicznej – w poszukiwaniu standardów europejskich.” W Prawne granice wolności sumienia i wyznania, red. Lena Kondratiewa-Bryzik, Roman Wieruszewski, i Mirosław Wyrzykowski, 47-64. Warszawa: Wolters Kluwer.

Kozub-Karkut, Magdalena, i Dagmara Głuszek-Szafraniec. 2016. „Miejsce krzyża w przestrzeni publicznej – analiza wybranych debat.” Studia Religiologica. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 1:45-64.

Kuriata, Agnieszka. 2015. „Strój muzułmanek we Francji a wpływ islamu.” Acta Erasmiana t. 8, 119-33.

Lyapina, Elmiara. 2021. „What Can France Learn From The Czech Republic’s Approach To The Issue Of Wearing (Islamic) Religious Symbols.” International Comparative Jurisprudence t. 7, nr 1:40-50.

Mezglewski, Artur. 2011. „Podstawowe formy uzewnętrzniania przekonań religijnych.” W Artur Mezglewski, Henryk Misztal, i Piotr Stanisz, Prawo wyznaniowe, 94-98. Warszawa: C.H. Beck.

Němec, Damián. 2021. „The Legal Regulations on Religious Symbols in the Public Sphere in the Czech Republic.” W Religious Symbols in the Public Sphere, red. Paweł Sobczyk, 39-73. Budapest–Miskolc: Ferenc Mádl Institute of Comparative Law–Central European Academic Publishing.

Orzeszyna, Krzysztof. 2003. „Współczesne interpretacje francuskiej koncepcji państwa świeckiego.” Roczniki nauk prawnych 13, z. 1:219-32.

Poniatowski, Michał. 2021. „Religious symbols on the public sphere in the case law of the European Court of Human Rights.” W Religious Symbols in the Public Sphere, red. Paweł Sobczyk, 245-71. Budapest–Miskolc: Ferenc Mádl Institute of Comparative Law–Central European Academic Publishing.

Romanko, Agnieszka. 2015. „Symbol krzyża w sferze publicznej w kontekście wybranych orzeczeń.” Kościół i Prawo, 2 (15):207-26.

Schanda, Balázs. 2019. „Religion and constitution. Some hungarian perspective.” Bratislava Law Review 1:131-38.

Stępień, Jakub. 2019. „Granice wolności wyznania w Polsce i we Francji – studium porównawcze.” Acta Erasmiana 18:54-70.

Szymanek, Jakub. 2012. „Obecność symboli religijnych w przestrzeni publicznej.” W Prawne granice wolności sumienia i wyznania, red. Lena Kondratiewa-Bryzik, Roman Wieruszewski, i Mirosław Wyrzykowski, 33-46. Warszawa: Wolters Kluwer.

Tończyk, Natalia M. 2020. Problematyka wolności religijnej w Niemczech – wybrane zagadnienia w odniesieniu do orzecznictwa niemieckich sądów konstytucyjnych. Warszawa: Instytut Wymiaru Sprawiedliwości. https://iws.gov.pl/wp-content/uploads/2021/05/NATALI1.pdf [dostęp: 21.06.2021].

Opublikowane
2022-12-30
Dział
Artykuły