Primate Jan Wężyk in the Role of Interrex and Senator of the Polish-Lithuanian Commonwealth in the Period of Interregnum Following the Death of Sigismund III Vasa in 1632
Abstract
It was customary in the Polish-Lithuanian Commonwealth that the current Primate and – at the same time – Archbishop of Gniezno in one person – accepted the function of interrex after the death of the incumbent monarch and was responsible for taking over the duties of representing the state outside as well as preparing election of the new king. To make it happen he convened local assemblies and the so-called Convocation Seym. At last, it was also the interrex’s duty to finally announce the selection of the elect and duly execute the enthronement procedure.
Following the death of King Sigismund III Vasa in 1632, the function of interrex during the interregnum fell to Primate Jan Wężyk (1575-1638). It must be stated that he was extremely successful at carrying out the duties, and the offices that he held won him a well-deserved place among the personages who influenced the shape of the Commonwealth and the Church in the history of Poland. Apart from that, during Jan Wężyk’s holding of the dignity of the Primate, the case of compositio inter status was partially solved. For several decades, the problem had been weighing heavily on the relations between the nobility and the clergy. Primate Jan Wężyk was also a patron of culture and art.
References
Augustyniak, Urszula. 2008. Historia Polski 1572-1795. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Barycz, Henryk. 1938. Polacy na studiach w Rzymie w epoce Odrodzenia (1440-1600). Kraków: Nakł. Polskiej Akademii Umiejętności.
Byliński, Janusz, and Włodzimierz Kaczorowski. 2013. “Posłowie.” In Claudio Rangoni, Relacja o Królestwie Polskim z 1604 roku. Transl. Kajetan W. Kielisiński, and Wojciech Kazimierski. Ed. Janusz Byliński, and Włodzimierz Kaczorowski, 213-20. Opole: Wydawnictwo i Drukarnia Świętego Krzyża.
Dorobisz, Janusz. 2000. Jakub Zadzik (1582-1642). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Dorobisz, Janusz, and Włodzimierz Kaczorowski. 2000. “Sieradzanie – arcybiskupami gnieźnieńskimi za panowania Wazów: 1587-1668.” In 1000 lat archidiecezji gnieźnieńskiej, ed. Jerzy Strzelczyk, and Janusz Górny, 263-81. Gniezno: Prymasowskie Wydawnictwo Gaudentinum.
Dydyński de, Paweł, and Włodzimierz Kaczorowski. 2006. “Reprezentacja Mazowsza i Podlasia wśród elektorów Władysława IV Wazy w 1632 r.” In Studia z dziejów państwa i prawa polskiego, vol. 9, part 2, ed. Jacek Matuszewski, 273-303. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Dzięgielewski, Jan. 1994. “Biskupi rzymskokatoliccy końca XVI – pierwszej połowy XVII w. i ich udział w kształtowaniu stosunków wyznaniowych w Rzeczypospolitej.” In Między monarchą a demokracją. Studia z dziejów Polski XV-XVIII wieku, ed. Anna Sucheni-Grabowska, and Małgorzata Żaryn, 191-210. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Dzięgielewski, Jan. 2002. “Prymasi w roli interreksów.” In Prymasi i prymasostwo w dziejach państwa i narodu polskiego, ed. Wiesław J. Wysocki, 39-50. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Grodziski, Stanisław. 2008. “Stanowisko interrexa w polskiej tradycji dziejowej.” In Leges sapere. Studia i prace dedykowane profesorowi Januszowi Sondlowi w pięćdziesiątą rocznicę pracy naukowej, ed. Wacław Uruszczak, Paulina Święcicka, and Andrzej Kremer, 171-77. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Jezierski, Franciszek S. 2017. O bezkrólewiach w Polszcze i o wybieraniu królów począwszy od śmierci Zygmunta Augusta Jagiełły aż do naszych czasów. Ed. Włodzimierz Kaczorowski. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Kaczorowski, Włodzimierz. 1983. “Choroba i prawdopodobna przyczyna śmierci Zygmunta III Wazy.” Archiwum Historii Medycyny 45 (1-4):45-65.
Kaczorowski, Włodzimierz. 1986. Sejmy konwokacyjny i elekcyjny w okresie bezkrólewia 1632 roku. Opole: Instytut Śląski.
Kaczorowski, Włodzimierz. 1992. Koronacja Władysława IV w roku 1633. Opole: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu.
Kaczorowski, Włodzimierz. 2010. “Wolna elekcja viritim – źrenicą wolności szlacheckiej w Rzeczypospolitej. XVI-XVII-wieczne koncepcje wyboru króla.” In Idea wolności w ujęciu historycznym i prawnym. Wybrane zagadnienia, ed. Ewa Kozerska, Piotr Sadowski, and Andrzej Szymański, 87-107. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Kaczorowski, Włodzimierz. 2011. “Działalność prymasa-interreksa Jana Wężyka w okresie bezkrólewia po śmierci Zygmunta III Wazy.” In Przez Kresy i historię po obrzeża polityki. Profesorowi Marcelemu Kosmanowi w półwiecze pracy naukowej, ed. Iwona Hofman, and Wojciech Maguś, 346-64. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Kaczorowski, Włodzimierz. 2012. “Problem compositio inter status w okresie bezkrólewia po śmierci Zygmunta III Wazy oraz na sejmie koronacyjnym w 1633 roku.” In Egalitaryzm i elitaryzm. Tradycja i przyszłość Europy, ed. Ewa Kozerska, Piotr Sadowski, and Andrzej Szymański, 145-165. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Kaczorowski, Włodzimierz. 2015. “Relacje o stanie zdrowia i prawdopodobnej przyczynie śmierci Zygmunta III Wazy w XVII-wiecznej korespondencji.” In Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej, vol. 6: Stulecia XVI-XIX. Nowa perspektywa historyczna i językowa, ed. Piotr Borek, and Marceli Olma, 21-40. Kraków: Collegium Columbinum.
Kaczorowski, Włodzimierz. 2019. “Wolna elekcja viritim i koronacja Władysława IV.” In Świat polskich Wazów. Eseje, ed. Jacek Żukowski, and Zbigniew Hundert, 219-38. Warszawa: Zamek Królewski w Warszawie. Arx Regia.
Kobierzycki, Stanisław. 2005. Historia Władysława, królewicza polskiego i szwedzkiego. Ed. Janusz Byliński, and Włodzimierz Kaczorowski. Transl. Marek Krajewski. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Korytkowski, Jan. 1889. Arcybiskupi gnieźnieńscy, prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821. Vol. 3. Poznań: Nakł. Drukarni Kuryera Poznańskiego.
Kosman, Marceli. 1997. Poczet prymasów Polski. Poznań: Spółka Wydawniczo-Księgarska.
Kosman, Marceli. 2012. Poczet arcybiskupów gnieźnieńskich i prymasów Polski. Kraków: Wydawnictwo „M”.
Leitsch, Walter. 2009. Das Leben am Hof König Sigismunds III. von Polen. Vol. 3. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Piasecki, Paweł. 1870. Kronika biskupa przemyślskiego. Ed. Julian Bartoszewicz. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Presiowski, Idzi. 2019. Krótka wiadomość o sejmach i sejmikach przedsejmowych w dawnej Polsce. Edited and foreword Włodzimierz Kaczorowski. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Prokop, Krzysztof R. 2014. Rzymskokatoliccy biskupi i ordynariusze diecezji na ziemiach ruskich dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów (do czasów I wojny światowej). Warszawa–Drohiczyn: Drukarnia Akcydensowa Andrzej Dorosz.
Radoszewski, Marek. 2002. Diariusz koronacyjnej Najjaśniejszego Władysława Zygmunta IV. Ed. Włodzimierz Kaczorowski, and Zbigniew Szczerbik. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Radziwiłł, Albrycht S. 1980. Pamiętnik o dziejach w Polsce, vol. 1: 1632-1636, transl. and edited by Adam Przyboś, and Roman Żelewski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Rangoni, Claudio. 2013. Relacja o Królestwie Polskim z 1604 roku. Transl. Kajetan W. Kielisiński, and Wojciech Kazimierski. Ed. Janusz Byliński, and Włodzimierz Kaczorowski. Opole: Wydawnictwo i Drukarnia Świętego Krzyża.
Rudzki, Edward. 1987. Polskie królowe. Żony królów elekcyjnych. Vol. 2. Warszawa: Instytut Prasy i Wydawnictw “Novum”.
Seredyka, Jan. 1978. Rzeczpospolita w ostatnich latach panowania Zygmunta III (1629-1632). Zarys wewnętrznych dziejów politycznych. Opole: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu.
Seredyka, Jan. 1999. “Arcybiskupi gnieźnieńscy w pierwszym etapie kontrreformacji (1576-1648). Mity i fakty.” In Kultura polityczna w Polsce, vol. 2: Mity i fakty, ed. Marceli Kosman, 39-54 Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. Wydawnictwo Naukowe Instytutu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa.
Seredyka, Jan. 2000. “Udział arcybiskupów gnieźnieńskich w sejmach epoki polskich Wazów: 1587-1668.” In 1000 lat archidiecezji gnieźnieńskiej, ed. Jerzy Strzelczyk, and Janusz Górny, 245-61. Gniezno: Prymasowskie Wydawnictwo Gaudentinum.
Sobieski, Jakub. 2008. Diariusz sejmu koronacyjnego w Krakowie w 1633 roku. Ed. Włodzimierz Kaczorowski, with contribution of Janusz Dorobisz, and Zbigniew Szczerbik. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Swędrowski, Jerzy. 2009. “Prymas Jan Wężyk – prawodawca i mecenas sztuki.” Studia Prymasowskie 3:229-43.
Szczerbik, Zbigniew. 2001. Sejm koronacyjny Władysława IV w roku 1633. Kluczbork–Praszka: Oficyna Wydawnicza. Drukarnia Antykwa.
Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku. Spisy. 1992. Compiled by Krzysztof Chłapowski et al. Ed. Antoni Gąsiorowski. Kórnik: Biblioteka Kórnicka.
Wieteska, Józef. 1988. Prymas Jan Wężyk (1575-1638). Warszawa: Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej.
Ziober, Aleksandra. 2020. Postawy elit Wielkiego Księstwa Litewskiego wobec elekcji Władysława IV Wazy i Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Kraków: Wydawnictwo Księgarnia Akademicka.
Copyright (c) 2021 Kościół i Prawo
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
