Specyfika wyrokowania w kanonicznym procesie skróconym o nieważność małżeństwa

Aleksandra Rybaczek

doi:10.18290/kip.2018.7.1-16

Aleksandra Rybaczek Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji

DOI: https://doi.org/10.18290/kip.2018.7.1-16

Słowa kluczowe: Mitis Iudex Dominus Iesus; biskup diecezjalny; pewność moralna; wyrok; stwierdzenie nieważności małżeństwa

Abstrakt

Proces skrócony o nieważność małżeństwa jest jednym z najważniejszych punktów reformy przeprowadzonej przez papieża Franciszka na mocy motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus. Ta nowa instytucja przypisuje biskupowi diecezjalnemu bardzo bezpośrednią i decyzyjną rolę, która podkreśla jego znaczenie jako pierwszego sędziego w Kościele partykularnym, który został mu powierzony. Według MIDI sędzią powinien być ustanowiony osobiście biskup, który mocą swego zadania pasterskiego daje największą gwarancję katolickiej jedności z Piotrem w wierze i dyscyplinie.

W procesie skróconym o nieważność małżeństwa biskup diecezjalny, po konsultacji z instruktorem i asesorem, rozważywszy uwagi obrońcy węzła i wnioski obrończe stron, gdy takie zgłoszono, jeżeli osiągnął moralną pewność co do nieważności małżeństwa, powinien wydać wyrok. Biskup nie podejmuje decyzji w oparciu o subiektywną opinię, ale na podstawie osądu o tym, co jest pewne i możliwe do udowodnienia na gruncie dowodów i argumentów przedstawionych w procesie.

Jedynym ostatecznym rozstrzygnięciem, jakie biskup może wydać jest orzeczenie nieważności małżeństwa, które staje się wykonalne, gdy nie zostanie zgłoszona apelacja, po piętnastu dniach od publikacji wyroku. Nie ma zatem miejsca na wyrok negatywny, ponieważ gdy biskup nie osiągnie moralnej pewności co do nieważności małżeństwa, wydaje dekret i przekazuje sprawę do procesu zwykłego.

Bibliografia

Arroba Conde, Manuel Jesús, i Claudia Izzi. 2017. Pastorale giudiziaria e prassi procesuale nelle cause di nullità del matrimonio. Milano: Edizioni San Paolo.

Bunge, Alejandro. 2017. “La aplicación del proceso matrimonial màs breve ante el Obispo.” Anuario Argentino de Derecho Canónico 23, n. 1:157-81.

Daniel, William. 2015. “The Abbreviated Matrimonial Process before the Bishop in Cases of Manifest Nullity of Marriage.” The Jurist 75:539-91.

De Diego-Lora, Carmelo. 2011. „Orzeczenia sędziego.” W Codex Iuris Canonici. Kodeks Prawa Kanonicznego. Komentarz. Powszechne i partykularne ustawodawstwo Kościoła katolickiego. Podstawowe akty polskiego prawa wyznaniowego. Edycja polska na podstawie wydania hiszpańskiego, red. Piotr Majer, 1204-213. Kraków: Wolters Kluwer Polska.

Del Pozzo, Massimo. 2015. “L’organizzazione giudiziaria ecclesiastica alla luce del m.p. „Mitis Iudex”.” Stato, Chiese e pluralismo confessionale 36:1-33.

Del Pozzo, Massimo. 2016. Il processo matrimoniale più breve davanti al Vescovo. Roma: Edizioni Università della Santa Croce.

Dzierżon, Ginter. 2015. „Pewność moralna w procesie skróconym i w procesie zwyczajnym.” W Proces małżeński według motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus, red. Jan Krajczyński, 109-24. Płock: Płocki Instytut Wydawniczy.

Dzięga, Andrzej. 1994. Strony sporu w kanonicznym procesie o nieważność małżeństwa. Warszawa: Oficyna Kalamus.

Hebda, Bernard. 2016. “Reflections on the Role of the Diocesan Bishop Envisioned by Mitis Iudex Dominus Iesus.” The Jurist 76:137-57.

Heredia Esteban, Felipe. 2016. “El proceso màs breve ante el Obispo.” Anuario Argentino de Derecho Canónico: por. s. 231, pozycja Bunqe Alejandro la 5, n. 1:97-122.

Góralski, Wojciech. 2017. Proces małżeński skrócony przed biskupem. Płock: Płocki Instytut Wydawniczy.

Greszata, Marta. 2007. Kanoniczne procesy małżeńskie. Pomoc dla studentów. Lublin: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu.

Greszata-Telusiewicz, Marta. 2015. „Processus brevior.” W Proces małżeński według motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus, red. Jan Krajczyński, 75-92. Płock: Płocki Instytut Wydawniczy.

Grocholewski, Zenon. 1998. „Pewność moralna jako klucz do lektury norm procesowych.” Ius Matrimoniale 3:9-43.

Grocholewski, Zenon. 1999. „Zasady inspirujące Księgę VII „De processibus” KPK.” Ius Matrimoniale 4:153-80.

Leszczyński, Grzegorz. 2015. „Założenia ogólne motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus.” W Proces małżeński według motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus, red. Jan Krajczyński, 23-36. Płock: Płocki Instytut Wydawniczy.

Majer, Piotr. 2015. „Art. 5/Tytuł V Proces małżeński skrócony przed biskupem.” W Praktyczny komentarz do Listu apostolskiego motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus papieża Franciszka, red. Piotr Skonieczny, 163-217. Tarnów: Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos.

Malecha, Paweł. 2015. „Gwarancja sprawiedliwości oraz reforma procesu małżeńskiego widziana przez pryzmat konieczności jego przyspieszenia i ułatwienia wiernym kontaktu z trybunałem; przygotowanie pracowników i odpowiedzialność biskupa.” Roczniki Nauk Prawnych 25, nr 4:151-75.

Malecha, Paweł. 2016. „Odpowiedzialność biskupa diecezjalnego w procesie sądowym małżeńskim po ogłoszeniu motu proprio Mitis Iudex papieża Franciszka.” Ius Matrimoniale 27, nr 3:5-33.

Mierzejewski, Krzysztof. 2013. „Poszukiwanie prawdy obiektywnej a pewność moralna sędziego w kanonicznym procesie małżeńskim.” Ius Matrimoniale 56, nr 1:137-52.

Mingardi, Massimo. 2016. “Il ruolo del vescovo diocesano.” In La riforma dei processi matrimoniali di Papa Francesco. Una guida per tutti, ed. Redazione di „Quaderni di diritto ecclesiale”, 91-105. Milano: Àncora Editrice.

Moneta, Paolo. 2016. “La dinamica processuale nel m.p. Mitis Iudex.” Ius Ecclesiae 28:39-61.

Napolitano, Erasmo. 2017. “Il giudice ecclesiastico.” Anuario Argentino de Derecho Canónico 23, n. 2:21-38.

Núñez, Gerardo. 2016. “El proceso brevior: exigencias y estructura.” Ius Canonicum 56:135-55.

Oballa, John. 1998. Proof as source of moral certitude in marriage nullity cases: in light of canon 1608, doctrine and recent rotal jurisprudence. Roma: Pontificia Universitas Urbaniana.

Paprocki, Thomas. 2015. “Implementation of Mitis ludex Dominus Iesus in the Diocese of Springfield in Illinois.” The Jurist 75:593-605.

Pawluk, Tadeusz. 1990. Prawo Kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II. T. 4, Dobra doczesne Kościoła, Sankcje w Kościele. Procesy. Olsztyn: Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne.

Pikus, Szymon. 2002. „Sędzia kościelny w świetle zadań i uprawnień procesowych.” Prawo Kanoniczne 45, nr 3-4:269-84.

Pikus, Szymon. 2009. Niezawisłość sędziego kościelnego. Lublin–Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu.

Pinto, Pio Vito. 2015. „Reforma procesu w sprawie orzekania nieważności małżeństwa.” L’Osservatore Romano (wydanie polskie) 36, nr 11:44-46.

Rozkrut, Tomasz. 2015a. „Odpowiedzialność biskupa diecezjalnego, metropolity oraz konferencji biskupów za współczesny proces małżeński.” W Proces małżeński według motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus, red. Jan Krajczyński, 37-52. Płock: Płocki Instytut Wydawniczy.

Rozkrut, Tomasz. 2015b. „Pewność moralna niezmiennym uwarunkowaniem pozytywnego wyrokowania.” W Procesy i procedury: nowe wyzwania, red. Grzegorz Leszczyński, 49-66. Warszawa: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Adam”.

Szafrański, Władysław. 1963. „Wyrok sądowy w kościelnym procesie małżeńskim.” Prawo Kanoniczne 6, nr 1-4:213-359.

Sztychmiler, Ryszard. 2000. Sądownictwo kościelne w służbie praw człowieka. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.

Sztychmiler, Ryszard. 2007. „Proces sporny.” W Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego. T. V: Księga VII. Procesy, red. Józef Krukowski, 123-315. Poznań: Pallottinum.

Wenz, Wiesław. 2007. „Decyzja sędziego.” W Komentarz do Instrukcji procesowej „Dignitas connubii”, red. Tomasz Rozkrut, 325-51. Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu.

Wenz, Wiesław. 2016. Proces o nieważność małżeństwa według Motu Proprio Mitis Iudex Dominus Iesus Papieża Franciszka w tradycji kanonicznej. Wrocław: Papieski Wydział Teologiczny.