Proces skrócony o nieważność małżeństwa przed biskupem
Abstrakt
Papież Franciszek na mocy motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus wprowadził szereg reform dotyczących procesów małżeńskich. Jedną z najważniejszych jest ustanowienie nowej instytucji – procesu skróconego. Postępowanie w sprawach dotyczących stwierdzenia nieważności małżeństwa w trybie procesu skróconego może mieć miejsce jedynie w przypadku zaistnienia szczególnych przesłanek, takich jak zgodna prośba obojga małżonków oraz wystąpienie okoliczności, które poparte dowodami, w sposób oczywisty wskazują na nieważność małżeństwa (kan. 1683).
Wyłącznie do biskupa diecezjalnego należy orzekanie w procesie skróconym, co w sposób szczególny podkreśla jego znaczenie jako pierwszego sędziego w powierzonym mu Kościele partykularnym. Poza biskupem w przebieg procesu skróconego odpowiednio zaangażowani są także wikariusz sądowy, instruktor oraz asesor. Wikariusz sądowy decyduje, czy sprawa może być rozpatrywana w trybie skróconym oraz powołuje instruktora i asesora – osoby bezpośrednio wspomagające biskupa w procesie. To z nimi bowiem biskup konsultuje się przed podjęciem decyzji dotyczącej nieważności małżeństwa.
Skrócenie procedury w procesie biskupim przejawia się m.in. w odbyciu (co do zasady) jednego posiedzenia dowodowego, po którym akta sprawy przekazywane są do biskupa diecezjalnego. Gdy osiągnie on moralną pewność, stwierdza nieważność małżeństwa. W przeciwnym razie kieruje sprawę do rozpatrzenia w trybie procesu zwykłego.
Wprowadzenie nowej instytucji procesu skróconego ma na celu przyspieszenie i uproszczenie procedur, w żaden sposób nie podważając zasady nierozerwalności małżeństwa. Zaangażowanie i odpowiednie kwalifikacje osób odpowiedzialnych za przeprowadzenie procesu skróconego są przy tym podstawą prawidłowości i legalności postępowania.
Bibliografia
Adamowicz, Leszek. 2015. „Okoliczności osób i rzeczy zezwalające na prowadzenie procesu skróconego.” W Proces małżeński według motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus, red. Jan Krajczyński, 93-108. Płock: Płocki Instytut Wydawniczy.
Daniel, William. 2015a. “An Analysis of Pope Francis’ 2015 Reform of the General Legislation Governing Causes of Nullity of Marriage.” The Jurist 75:429-66.
Daniel, William. 2015b. “The Abbreviated Matrimonial Process before the Bishop in Cases of Manifest Nullity of Marriage.” The Jurist 75:539-91.
Del Pozzo, Massimo. 2016a. “Considerazioni sui ricorsi della fase introduttiva del giudizio matrimoniale nell’impianto del m. p. Mitis iudex.” Stato, Chiese e pluralismo confessionale 34:11-17.
Del Pozzo, Massimo. 2016b. Il processo matrimoniale più breve davanti al Vescovo. Roma: Edizioni Università della Santa Croce.
Dzierżon, Ginter. 2015. „Pewność moralna w procesie skróconym i w procesie zwyczajnym.” W Proces małżeński według motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus, red. Jan Krajczyński, 109-24. Płock: Płocki Instytut Wydawniczy.
Gałkowski, Tomasz. 2016. „Papieska Rada ds. Tekstów Prawnych wobec wątpliwości związanych z Listem apostolskim Mitis Iudex Dominus Iesus.” Ius Matrimoniale 27, nr 2:21-54.
Góralski, Wojciech. 2017. Proces małżeński skrócony przed biskupem. Płock: Płocki Instytut Wydawniczy.
Greszata-Telusiewicz, Marta. 2015. „Processus brevior.” W Proces małżeński według motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus, red. Jan Krajczyński, 75-92. Płock: Płocki Instytut Wydawniczy.
Greszata-Telusiewicz, Marta. 2016. „Uprawnienia wikariusza sądowego w processus brevior coram Episcopo według motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus.” Przegląd Prawno-Ekonomiczny 34, nr 1:197-208.
Grocholewski, Zenon. 1999. „Zasady inspirujące Księgę VII „De processibus” KPK.” Ius Matrimoniale 4:153-80.
Grocholewski, Zenon. 2000. „Struktura etapu dowodowego procesu.” W Plenitudo Legis Dilectio. Księga pamiątkowa dedykowana prof. dr. hab. Bronisławowi W. Zubertowi OFM z okazji 65. rocznicy urodzin, red. Antoni Dębiński, i Elżbieta Szczot, 355-78. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Leszczyński, Grzegorz. 2015. „Założenia ogólne motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus.” W Proces małżeński według motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus, red. Jan Krajczyński, 23-36. Płock: Płocki Instytut Wydawniczy.
Majer, Piotr. 2015. „Art. 5/Tytuł V Proces małżeński skrócony przed biskupem.” W Praktyczny komentarz do Listu apostolskiego motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus papieża Franciszka, red. Piotr Skonieczny, 163-217. Tarnów: Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos.
Malecha, Paweł. 2015. „Gwarancja sprawiedliwości oraz reforma procesu małżeńskiego widziana przez pryzmat konieczności jego przyspieszenia i ułatwienia wiernym kontaktu z trybunałem; przygotowanie pracowników i odpowiedzialność biskupa.” Roczniki Nauk Prawnych 25, nr 4:151-75.
Moneta, Paolo. 2016. “La dinamica processuale nel m.p. Mitis Iudex.” Ius Ecclesiae 28:39-61.
Napolitano, Erasmo. 2015. “Il processus brevior nella Lettera Apostolica motu proprio data Mitis Iudex Dominus Iesus.” Monitor Ecclesiasticus 130, nr 2:549-66.
Nowicka, Urszula. 2015. „Okoliczności dopuszczające rozpoznanie sprawy o nieważność małżeństwa w procesie skróconym przed biskupem.” Ius Matrimoniale 26, nr 3:43-60.
Nowicka, Urszula. 2016. „Proces skrócony przed biskupem.” Ius Matrimoniale 27, nr 1:109-28.
Núñez, Gerardo. 2016. “El proceso brevior: exigencias y estructura.” Ius Canonicum 56:135-55.
Paprocki, Thomas. 2015. “Implementation of Mitis ludex Dominus Iesus in the Diocese of Springfield in Illinois.” The Jurist 75:593-605.
Pawlak, Mikołaj. 2007. „Zadanie asesora w trybunale kościelnym.” W Kościelne Prawo Procesowe. Materiały i studia. T. 4, red. Andrzej Dzięga, Marta Greszata, i Piotr Telusiewicz, 345-68. Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia.
Pawluk, Tadeusz. 1990. Prawo Kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II. T. 4, Dobra doczesne Kościoła. Sankcje w Kościele. Procesy. Olsztyn: Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne.
Pikus, Szymon. 2009. Niezawisłość sędziego kościelnego. Lublin-Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia.
Pinto, Pio Vito. 2015. „Reforma procesu w sprawie orzekania nieważności małżeństwa.” L’Osservatore Romano (wydanie polskie) 36, nr 11:44-46.
Ros Córcoles, Julián. 2016. “El vicario judicial y el instructor en los procesos de nulidad matrimonial tras el motu proprio Mitis Iudex.” Ius Canonicum 56:87-103.
Rozkrut, Tomasz. 2015. „Odpowiedzialność biskupa diecezjalnego, metropolity oraz konferencji biskupów za współczesny proces małżeński.” W Proces małżeński według motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus, red. Jan Krajczyński, 37-52. Płock: Płocki Instytut Wydawniczy.
Sobański, Remigiusz. 1999. “Iudex veritatem de matrimonio dicit.” Ius Matrimoniale 4:181-96.
Sosnowski, Andrzej. 2015. „Art. 1/Tytuł I Właściwość sądu i trybunały.” W Praktyczny komentarz do Listu apostolskiego motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus papieża Franciszka, red. Piotr Skonieczny, 55-83. Tarnów: Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos.
Sztychmiler, Ryszard. 2000. „Sędziowie i urzędnicy sądowi w służbie praw człowieka.” W Plenitudo Legis Dilectio. Księga pamiątkowa dedykowana prof. dr. hab. Bronisławowi W. Zubertowi OFM z okazji 65. rocznicy urodzin, red. Antoni Dębiński, i Elżbieta Szczot, 681-707. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Sztychmiler, Ryszard. 2015. „Posługa adwokata po Mitis Iudex.” W Proces małżeński według motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus, red. Jan Krajczyński, 127-42. Płock: Płocki Instytut Wydawniczy.
Wenz, Wiesław. 2016. Proces o nieważność małżeństwa według Motu Proprio Mitis Iudex Dominus Iesus Papieża Franciszka w tradycji kanonicznej. Wrocław: Papieski Wydział Teologiczny.
Copyright (c) 2017 Kościół i Prawo
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
