Audientia episcopalis comme forme d’exercice du gouvernement dans l’Eglise antique. Une relecture de l’expérience d’Augustin

Andre Cyrille Awoa

doi:10.18290/kip.2017.6.2-2

Andre Cyrille Awoa Instytut Patrystyczny Augustinianum, Rzym

DOI: https://doi.org/10.18290/kip.2017.6.2-2

Słowa kluczowe: sędzia; biskup; cesarstwo rzymskie; Kościół pierwotny

Abstrakt

Audientia episcopalis jako forma sprawowania władzy w starożytnym Kościele. Ponowne odczytanie doświadczeń Augustyna

W artykule została ukazana analiza dwóch ustaw, które przedstawiają uznanie prawne w praktyce chrześcijańskiej audientia episcopalis. To podejście pozwoliło pozostać bliżej tekstu i intencji ustawodawcy; oczywiście, aby wyciągnąć jak najbardziej logiczne wnioski. Wykorzystując praktykę już istniejącą w Kościele, Konstantyn uczynił z niej ustawę, zrobił z biskupa nie arbitra, ale sędziego z pełnią władzy. Te dwie ustawy wydają się umniejszać władzę iudex cesarskiego, ale dogłębna lektura sprawia, że ostatecznie, pozostaje on tym, któremu Konstantyn nakazuje czuwanie, aby decyzje biskupa były respektowane. Doświadczenie Augustyna pozwala uświadomić sobie, że mimo wszystko, biskup-sędzia pozostaje przede wszystkim pasterzem, wykonując z trudem tę odpowiedzialność.

Bibliografia

Biondi, Biondo. 1952. Il Diritto Romano Cristiano. Vol 1, Orientamento religioso della legislazione. Milano: A. Giuffrè.

Buigues Oliver, Gabriel. 1990. La solución amistosa de los conflictos en Derecho romano: El arbiter ex compromiso. Madrid: Montecorvo.

Cimma, Maria Rosa. 1989. L’episcopalis audientia nelle costituzioni imperiali da Costantino a Giustiniano. Torino: Giappichelli.

De Francis, Pietro. “Per la storia dell’episcopalis audientia fino alla Novela 35 di Valentiniano.” Scritti O. Scavalcanti. Annali della Facoltà di Giurisprudenza di Perugia 30:47-75.

De Giovanni, Lucio. 1980. Chiesa e stato nel codice Teodosiano. Saggio sul libro XVI. Napoli: M. D’Auria.

De Giovanni, Lucio. 1985. Il libro XVI del Codice Teodosiano. Alle origini della codificazione in tema di rapporti Chiesa-stato. Napoli: M. D’Auria.

De Martino, Francesco. 1975. Storia della costituzione italiana. Vol. 5. Napoli: Jovene.

Diliberto, Oliviero. 1979. “Paolo di Tarso, I ad Cor VI, 1-8, e le origini della giuridizione ecclesiastica nelle cause civili.” Studi economico-giuridici 39:183-219.

Falchi, Gian Luigi. 1986. “Legislazione e politica ecclesiastica nell’Impero romano dal 380 al Codice Teodosiano.” Atti Accademia Romanistica Costantiniana 6: 179-212.

Falchi, Gian Luigi. 1989. La codificazione del diritto romano del V e VI secolo. Roma: Pontificia Universitas Lateranensis.

Falchi, Gian Luigi. 1991. “La tradizione giustinianea del CTh. Libro XVI.” Studia et documenta historiae et iuris 57:1-123.

Falchi, Gian Luigi. 1995. “Il consistorium imperiale e la codificazione del diritto romano nei secoli V e VI.” Atti accademicia Romanistica Costantiniana 10:195-212.

Gaudemet, Jean. 1957. La formation du droit séculier et du droit de l’Eglise aux IVe et Ve siècles. Paris: Sirey.

Gaudemet, Jean. 1989. L’Eglise dans l’empire romain (IVe-Ve siècles). Paris: Sirey.

Gaudemet, Jean. 1992. Droit et société aux derniers siècles de l’empire romain. Napoli: Jovene.

Gebbia, Clara. 1989. “Sant’Agostino e l’episcopalis audientia.” In L’Africa romana. Atti del VI Convegno di studio, ed. Attilio Mastino, 683-95. Sassari: Sassari Dipartimento di Storia dell’Università degli Studi di Sassari.

Grifò, Giuliano. 1992. “A proposito di episcopalis audientia, in Institutions, société et vie politique dans l’empire romain au IVe siècle ap. J. C.” Collection de l’école Francaise de Rome 159:397-410.

Huck, Olivier. 2003. “A propos de CTh 1, 27, 1 et CSirm 1. Sur deux textes controversés relatifs à l’Episcopalis audientia constantinienne.” Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte 120:78-105.

Lizzi Testa, Rita. 1996. “La politica religiosa di Teodosio.” Rendiconto Accademia dei Lincei 7, no. 2:329-48.

Lombardi, Gabrio. 1978. L’emergere dell’ordinamento giuridico della chiesa nel contesto sociale del mondo romano. Roma: Pontificia Universitas Lateranensis.

Masi, Gino. 1939. “L’udienza vescovile nelle cause laiche da Constantino ai Franchi.” Archivio giuridico 54, no. 2:86-191.

Maymo, Pere. 1997. “La episcopalis audientia durante la dinastia teodosiana. Ensayo sobre el poder juridico del obispo en la societad tardo romana.” In Congresso Internacional La Hispania de Teodosio. Vol. 1, ed. Ramón Teja, and Cesáreo Pérez González, 165-70. Salamanca: IE Universidad.

Maymo, Pere. 1999. “La legislaciò constantiniana respecte a l’episcopalis audientia.” Pyrenae 30:191-203.

Mommsen, Theodor, and Paul Meyer. 1991. Theodosiani Libri XVI cum Constitutionibus Sirmondianis et Leges Novellae ad Theodosianum pertinentes. Weidmann: Berolini.

Munier, Charles. 1985. “Audientia episcopalism.” In Augustinus Lexicon, ed. Cornelius Mayer, 511-15. Basel: Schwabe.

Pilara, Gianluca. 2004. “Sui tribunali ecclesiastici nel IV e V secolo. Ulteriori considerazioni.” Studi Romani 52, no. 3-4:353-78.

Pilara, Gianluca. 2006a. “Ablabio.” In Nuovo Dizionario Patristico e di Antichità Cristiane, ed. Angelo Di Berardino, 18-19. Roma: Marietti.

Pilara, Gianluca. 2006b. “Audientia episcopalis.” In Nuovo Dizionario Patristico e di Antichità Cristiane, ed. Angelo Di Berardino, 650-54. Roma: Marietti.

Prinzivalli, Emanuela, and Manlio Simonetti. 2011. Seguendo Gesù. Testi cristiani delle origini. Vol. 1. Torino: Mondadori.

Pugliese, Agostino. 1937. “Sant’Agostino giudice. Contributo alla storia dell’episcolis audientia.” Studi dedicati alla memoria di Paolo Ubaldi 16:263-99.

Siniscalco, Paolo. 2000. “Gli imperatori romani e il cristianesimo nel IV secolo.” In Legislazione imperiale e religione nel IV secolo, ed. Jean Gaudemet, Paolo Siniscalco, and Gian Luigi Falchi, 82-83. Roma: Istituto patristico Augustinianum.

Vismara, Giulio. 1937. Episcopalis audientia. L’attività giuridizionale del vescovo per la risoluzione delle controversie private tra laici nel diritto romano e nella storia del diritto italiano fino al secolo nono. Milano: Vita e pensiero.

Vismara, Giulio. 1987. “Ancora sull’episcopalis audientia (Ambrogio arbitrio o giudice?).” Studia et documenta historiae et iuris 53:55-73.

Vismara, Giulio. 1995. La giuridizione civile dei vescovi, secoli I-IX. Milano: Giuffrè.