Spór o klauzulę sumienia w Polsce
Abstrakt
Klauzula sumienia umożliwia rozstrzygnięcie konfliktu pomiędzy normami sumienia wynikającymi z nakazów prawa naturalnego oraz przyrodzonej godności osoby ludzkiej a nakazami wynikającymi z norm prawa pozytywnego, zdecydowanie na korzyść nakazów etycznych. W Europie i świecie występują dwie tendencje: jedna zmierza do jak największego rozszerzenia swobody zabijania ludzi uznanych za niepotrzebnych (w tym płodów ludzkich), a druga opcja formułuje coraz dokładniejsze zapisy dające możliwość realnego korzystania z klauzuli sumienia. W tej sytuacji ogłoszono apel Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z 2010 roku, skierowany szczególnie do państw europejskich, o stworzenie warunków prawnych do szerszego korzystania z klauzuli sumienia.
Uprawnienie do działania w zgodzie z własnym sumieniem jest formalnie w normach prawa polskiego zagwarantowane, pracownikom związanym z ochroną życia i zdrowia możliwość powołania się instytucję umożliwiającą im odmowę wykonania określonej czynności, która może być sprzeczna z ich rozumieniem troski o życie i zdrowie, sprzeczna z nakazami ich sumienia, które jest dla nich wiążące. Normy zawierające to uprawnienie zawarte są tak w konstytucji, jak i w innych ustawach RP, a także w kodeksach etycznych środowisk medycznych. W wyniku nacisku środowisk lewicowych i liberalnych niektóre zapisy w prawie i kodeksach etycznych z ostatnich lat tak ograniczyły możliwość korzystania z klauzuli sumienia, że przepisy te są wadliwe, a według wielu także niekonstytucyjne. Ich zmiany słusznie domagają się środowiska parlamentarne i medyczne.
Dyskusja na temat klauzuli sumienia winna być rzetelnie kontynuowana i uwieńczona przyjęciem w parlamencie RP odpowiednich norm prawnych realnie chroniących sumienie lekarzy, pomocniczego personelu medycznego, farmaceutów, a także sędziów i innych pracowników ochrony zdrowia i życia ludzkiego.
Bibliografia
Chyrowicz, Barbara. 2013. Zdanie odrębne do Stanowiska Komitetu Bioetyki przy Prezydium PAN nr 4/2013 z dnia 12 listopada 2013 r. w sprawie tzw. klauzuli sumienia. http://www.bioetyka.pan.pl/index.php/stanowiska-i-opinie-komitetu-50/45-stanowiska-komitetu/110-stanowiska-komitetu-bioetyki-przy-prezydium-pan-nr-4-2013-z-dnia-12-listopada-2013-roku-w-sprawie-tzw-klauzuli-sumienia [dostęp: 12.03.2015].
Cichoń, Zbigniew. 1999. „Klauzula sumienia w różnych zawodach.” W Prawnik katolicki a wartości prawa, 44-51. Kraków: Dom Wydawniczy „Ostoja”.
Głusiec, Waldemar. 2012. „Klauzula sumienia dla farmaceutów. Analiza opinii wydanej przez Comiteto Nazionale per la Bioetica.” Diametros 32:62-76. http://www.diametros.iphils.uj.edu.pl/pdf/diam32glusiec.PDF [dostęp: 12.03.2015].
Gołyński, Krzysztof, i Marek Wędrychowski. 1996. Odmowa pełnienia służby wojskowej w orzecznictwie sądów. Warszawa: Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Exit.
Jaranowski, Paweł, i Olgiert Pankiewicz. 2014. „Krytyka stanowiska Komitetu Bioetyki przy Prezydium PAN w sprawie klauzuli sumienia w opiece zdrowotnej.” Zeszyty Naukowe KUL 57, nr 2:59-66.
Już raz chcieli mnie uciszać, z prof. Wojciechem Maksymowiczem, byłym Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej w rządzie AWS, dziekanem Wydziału Nauk Medycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, rozmawia Michał Wypij. 2014. Debata 83, nr 8:3-6. http://www.debata.olsztyn.pl/ publicystyka/rozmowa/3533-prof-maksymowicz-juz-raz-chcieli-mnie-uciszac-rozmowa.html [dostęp: 10.10.2014].
Kaczmarek, Julian. 2002. Rada Europy. Wrocław: Atla 2.
Klauzula sumienia w krajach Unii Europejskiej i USA, oprac. na podstawie materiałów Biura Analiz Sejmowych RP.
Kornas-Biela, Dorota. Rozwój człowieka od poczęcia do narodzin. http://lublin. republika.pl/start.html [dostęp: 12.03.2015].
Krukowski, Józef. 2008. Polskie prawo wyznaniowe. Wyd. 4. Warszawa: LexisNexis.
Kubicki, Leszek. 1999. „Sumienie lekarza jako kategoria prawna.” Prawo i Medycyna 4:5-12.
Łoziński, Bogumił. 2014. „Lekarz sumienia.” Gość Niedzielny 91, nr 25 (22 czerwca): 18-20.
Nawrot, Oktawian. 2012. „Klauzula sumienia w zawodach medycznych w świetle standardów Rady Europy.” Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu 35, nr 3:11-22.
Niekonstytucyjność podstawy prawnej kary nałożonej na Szpital św. Rodziny. Opinia Ordo Iuris – Instytut na Rzecz Kultury Prawnej. http://www. ordoiuris.pl/niekonstytucyjnosc-podstawy-prawnej-kary-nalozonej-na-szpital-sw-rodziny,3420,i.html [dostęp: 12.03.2015].
Opinia prof. R. Bendera w sprawie Rezolucji nr 1763 Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z dnia 7 października 2010 r. http://media.wp.pl/kat, 1022943,page,3,title,Dzien-hanby-Europy-czy-dzien-zwyciestwa,wid,12803549, wiadomosc.html [dostęp: 10.10.2014].
Pawlikowski, Jakub. „Prawo do wyrażania sprzeciwu sumienia przez personel medyczny – problemy etyczno-prawne.” W Interdyscyplinarne Centrum Etyki UJ. http://www.incet.uj.edu.pl/dzialy.php?l=pl&p=32&i=3&m=22&z=0&n=2&k =5 [dostęp: 12.03.2015].
Pawlikowski, Jakub. 2011. „Prawo do sprzeciwu sumienia w ramach legalnej opieki medycznej. Rezolucja nr 1763 Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z dnia 7 października 2010 r.” Studia z Prawa Wyznaniowego 14:313-338. http://www.kul.pl/files/214/studia_14/Jakub_ Pawlikowski.pdf [dostęp: 12.03.2015].
Rybakowa, Maria. 1999. „Życie człowieka zaczyna się wraz z pierwszym podziałem zapłodnionej komórki rozrodczej.” Służba Życiu. Zeszyty Problemowe 2/3:8-10.
Sasin, Bartłomiej. 2011. „Klauzula sumienia w polskim prawie medycznym i farmaceutycznym.” Zeszyty Prawne Koła Naukowego Prawa Medycznego i Farmaceutycznego Ius et Medicina, listopad, 1-5.
Stanisz, Piotr. 2011. „Klauzula sumienia.” W Artur Mezglewski, Henryk Misztal, Piotr Stanisz, Prawo wyznaniowe, wyd. 3, 117-123. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck.
Stanisz, Piotr. 2014. „Sprzeciw sumienia – aspekty prawne.” Wykład wygłoszony w Konferencji Episkopatu Polski, Warszawa, 7 października. http://www.terliczka.pl/index.php/ aktualnosci/news/153-sprzeciw-sumienia-aspekty-prawne-zebranie-plenarne-konferencji-episkopatu-polski-7-pazdziernika-2014-r [dostęp: 12.03.2015].
Stanowisko lekarzy katolickich w Polsce w sprawie klauzuli sumienia (19 sierpnia 2014 r.). http://www.deklaracja-wiary.pl/ [dostęp: 8.10.2014].
Stanowisko prezesa Naczelnej Rady Lekarskiej, Macieja Hamankiewicza. http://prawoamedycyna.pl/komitet-bioetyki-pan-a-instytucja-tzw-klauzuli-sumienia/#comments [dostęp: 11.03.2015].
Sztychmiler, Ryszard. 1993. „Sprzeciw sumienia wobec służby wojskowej.” Biuletyn Stowarzyszenia Kanonistów Polskich 3, nr 1:28-35.
Sztychmiler, Ryszard. 1995. „Ochrona prawa do życia w nauczaniu Jana Pawła II.” Ethos 8, nr 4 (32): 217-229.
Sztychmiler, Ryszard. 2007. „Ochrona prawa do życia dziecka poczętego.” W Prawo do życia a jakość życia w wielokulturowej Europie. Materiały V Międzynarodowej Konferencji Praw Człowieka (Olsztyn, 30-31 maja 2005), red. Bronisław i Magdalena Sitek, Gaetano Dammacco, i J. J. Szczerbowski, 281-288. Olsztyn: na zlecenie Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Sztychmiler, Ryszard. 2013. „Konstytucyjna ochrona życia ludzkiego.” Przegląd Prawa Wyznaniowego 5:103-113.
Troszyński, Michał. 2003. Położnictwo. Ćwiczenia. Podręcznik dla studentów medycyny. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Wiak, Krzysztof. 2001. Ochrona dziecka poczętego w polskim prawie karnym. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Zielińska, Eleonora. 2003. „Klauzula sumienia.” Prawo i Medycyna 13:25-34.
Zoll, Andrzej. 2003. „Prawo lekarza do odmowy udzielenia świadczeń zdrowotnych i jego granice.” Prawo i Medycyna 13:18-24.
Copyright (c) 2015 Kościół i Prawo
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.