Religious Symbols and Clothing in Public Space – Comments on the Jurisprudence of the European Court of Human Rights
Keywords:
freedom of religion, religious symbols and costumes, European law
Abstract
Religious symbols and clothes are an important element of the realization of the freedom of conscience and religion. Social changes lead to deepening secularization. Not so long ago, religion played an important role in states, intertwining with public authority and constituting an important element of state policy. The presence of religious symbols and costumes in the public space, including the public administration space, was consequently natural. The effect of the aforementioned social changes is also questioning the presence of these symbols and subjecting their standards to verification. In this context, it is important to find a balance between the neutrality of public space and the right to express one’s religious feelings. The research objective of the article is to define the standards of admissibility of religious clothes and symbols in the public sphere in the jurisprudence of the European Court of Human Rights.
References
Bartoszewicz, Jakub. 2011. „Zakaz zasłaniania twarzy a prawo do uzewnętrzniania wyznania.” Polski Rocznik Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego 2:7-18.
Borecki, Paweł. 2011. „Obecność krucyfiksów w salach szkolnych. Glosa do wyroku ETPC z dnia 18 marca 2011 r., 30814/06.” Przegląd Sądowy 11-12:195-201.
Buksiński, Tadeusz. 2017. „Moralność publiczna i jej wpływ na funkcjonowanie sfery publicznej.” Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Organizacja i Zarządzanie 74:29-46.
Cebula, Sławomir. 2011. Prawa i wolności religijne we współczesnej Polsce. Kraków: Zakład Wydawniczy „NOMOS”.
Czuryk, Małgorzata. 2018. „Bezpieczeństwo jako dobro wspólne.” Zeszyty Naukowe KUL 243, nr 3:15-24.
Falski, Jacek. 2016. „Współczesny obraz konstytucyjnej zasady laickości we Francji. Próba syntezy.” Przegląd Sejmowy 136, nr 5:9-31.
Falski, Jacek. 2018. „Ograniczenia w zakresie eksponowania symboliki religijnej (nowe restrykcje dotyczące ubioru) w przestrzeni publicznej współczesnej Francji.” Przegląd Sejmowy 146, nr 3:39-58.
Falski, Jacek. 2021. „Regulacje ograniczeń w zakresie noszenia symboli religijnych w ocenie Komitetu Praw Człowieka ONZ.” Przegląd Sejmowy 164, nr 3:243-60.
Garlicki, Leszek. 2009. „Religia a szkoła publiczna (na tle aktualnego orzecznictwa strasburskiego).” W Pro bono Reipublicae. Księga jubileuszowa Profesora Michała Pietrzaka, red. Paweł Borecki, Andrzej Czohara, i Tadeusz J. Zieliński, 244-54. Warszawa: LexisNexis.
Garlicki, Leszek. 2010. „Art. 9.” W Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. T. 1: Komentarz do artykułów 1-18, red. Leszek Garlicki, 550-83. Warszawa: C.H. Beck.
Grzelak, Katarzyna. 2009. „Sytuacja społeczności muzułmańskiej w Europie: aspekt społeczno-ekonomiczny na przykładzie państwa francuskiego.” Studia Prawnoustrojowe 9:361-70.
Herdegen, Matthias. 2006. Prawo europejskie. Wyd. 2. Warszawa: C.H. Beck.
Jellinek, Georg. 1895. Die Erklärung der Menschen- und Bürgerrechte: ein Beitrag zur modernen Verfassungsgeschichte. Lipsk: Duncker & Humblot.
Kamiński, Ireneusz C. 2013. „Islamska chusta i zasłony twarzy u kobiet w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.” Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego t. XI, 7-19.
Kamiński, Ireneusz C. 2010. „Nakaz obecności krzyża we włoskiej szkole. Glosa do wyroku ETPC z dnia 3 listopada 2009 r., 30814/06.” Europejski Przegląd Sądowy 3:40-47.
Killian, Catlin. 2007. „From a Community of Believers to an Islam of the Heart: «Conspicuous» Symbols, Muslim Practices, and the Privatization of Religion in France.” Sociology of Religion 68:305-20.
Korzeniewska-Lasota, Anna. 2011a. „Glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 18 marca 2011 r. w sprawie Soile Lautsi v. Italii (skarga nr 30814/06).” Studia Elbląskie 12:469-78.
Korzeniewska-Lasota, Anna. 2011b. „Zakres wolności sumienia i wyznania.” Studia Warmińskie 48:211-26.
Kuriata, Agnieszka. 2014. „Źródła prawa muzułmańskiego wobec stroju kobiety muzułmanki.” Acta Erasmiana 7:143-67.
Nowicki, Marek. 2010. „Wokół Konwencji Europejskiej; Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.” Warszawa: Wolters Kluwer.
Orzeszyna, Krzysztof. 2017. „Klauzula sumienia jako gwarancja realizacji prawa do wolności sumienia.” Medyczna Wokanda 9:17-29.
Perdek, Katarzyna. 2017. „Swoboda sumienia i wyznania dziecka.” W Dobro pojemne jak krzywda. Prawna ochrona dziecka. Deklaracje a rzeczywistość, red. Jacek Mazurkiewicz, i Piotr Mysiak, 216-25. Wrocław: Jacek Mazurkiewicz.
Piechowiak, Marek. 1994-1995. „Wolność religijna – aspekty filozoficznoprawne.” Toruński Rocznik Praw Człowieka i Pokoju 3:7-21.
Romanko, Agnieszka. 2013. „Symbol krzyża w sferze publicznej w kontekście wybranych orzeczeń.” Kościół i Prawo 2 (15), 207-26.
Romanko, Agnieszka. 2015. „Ekspozycja chusty islamskiej przedmiotem rozstrzygnięć Europejskiego Trybunał i Praw Człowieka.” Kościół i Prawo 4 (17), nr 2:195-214.
Rozner, Monika. 2002. „Prawo do wolności religijnej w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.” Studia z Prawa Wyznaniowego t. 5, 111-36.
Serzhanova, Viktoria, i Ewa Tuora-Schwierskott. 2018. „Wolność sumienia i wyznania w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.” Gdańskie Studia Prawnicze t. XL, 303-14.
Sobczak, Jacek, i Maria Gołda-Sobczak. 2012. „Wolność sumienia i wyznania jako prawo człowieka.” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin-Polonia vol. XIX, 1 Sectio K, 27-65.
Sobczak, Jacek, i Witold Sobczak. 2012. „Ograniczanie człowieka w jego prawach ze względu na przynależność wyznaniową albo bezwyznaniowość.” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin-Polonia vol. XIX, 1 Sectio K, 67-96.
Szubtarski, Grzegorz. 2016. „Prawo do manifestowania przekonań religijnych poprzez symbole religijne w świetle wyroku w sprawie Eweida i inni przeciwko Zjednoczonemu Królestwu z 15 stycznia 2013 roku.” Kościół i Prawo 5 (18), nr 2:185-203.
Torfs, Rik. 2016. „Obecność krzyża w przestrzeni publicznej z perspektywy Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.” W Obecność krzyża w przestrzeni publicznej; Doświadczenia niektórych państw europejskich, red. Piotr Stanisz, Michał Zawiślak, i Marta Ordon, 11-22. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Wolff, Tim. 2021. „True Believers? – Sincerity and Article 9 of the European Convention on Human Rights.” European Constitutional Law Review 17, nr 2:259-86.
Wółkowska, Magdalena. 2013. „Prawa kulturalne w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Analiza w oparciu o orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.” Studia Iuridica Toruniensia t. XII, 241-60.
Wroceński, Józef. 2016. „Godność osoby ludzkiej podstawą prawa do wolności religijnej.” Prawo Kanoniczne 59, nr 3:3-18.
Zieliński, Tadeusz J. 2010. „Trzy systemy prawnej ochrony wolności religijnej o zasięgu międzynarodowym.” Rocznik Teologiczny t. 52, 163-77.
Borecki, Paweł. 2011. „Obecność krucyfiksów w salach szkolnych. Glosa do wyroku ETPC z dnia 18 marca 2011 r., 30814/06.” Przegląd Sądowy 11-12:195-201.
Buksiński, Tadeusz. 2017. „Moralność publiczna i jej wpływ na funkcjonowanie sfery publicznej.” Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Organizacja i Zarządzanie 74:29-46.
Cebula, Sławomir. 2011. Prawa i wolności religijne we współczesnej Polsce. Kraków: Zakład Wydawniczy „NOMOS”.
Czuryk, Małgorzata. 2018. „Bezpieczeństwo jako dobro wspólne.” Zeszyty Naukowe KUL 243, nr 3:15-24.
Falski, Jacek. 2016. „Współczesny obraz konstytucyjnej zasady laickości we Francji. Próba syntezy.” Przegląd Sejmowy 136, nr 5:9-31.
Falski, Jacek. 2018. „Ograniczenia w zakresie eksponowania symboliki religijnej (nowe restrykcje dotyczące ubioru) w przestrzeni publicznej współczesnej Francji.” Przegląd Sejmowy 146, nr 3:39-58.
Falski, Jacek. 2021. „Regulacje ograniczeń w zakresie noszenia symboli religijnych w ocenie Komitetu Praw Człowieka ONZ.” Przegląd Sejmowy 164, nr 3:243-60.
Garlicki, Leszek. 2009. „Religia a szkoła publiczna (na tle aktualnego orzecznictwa strasburskiego).” W Pro bono Reipublicae. Księga jubileuszowa Profesora Michała Pietrzaka, red. Paweł Borecki, Andrzej Czohara, i Tadeusz J. Zieliński, 244-54. Warszawa: LexisNexis.
Garlicki, Leszek. 2010. „Art. 9.” W Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. T. 1: Komentarz do artykułów 1-18, red. Leszek Garlicki, 550-83. Warszawa: C.H. Beck.
Grzelak, Katarzyna. 2009. „Sytuacja społeczności muzułmańskiej w Europie: aspekt społeczno-ekonomiczny na przykładzie państwa francuskiego.” Studia Prawnoustrojowe 9:361-70.
Herdegen, Matthias. 2006. Prawo europejskie. Wyd. 2. Warszawa: C.H. Beck.
Jellinek, Georg. 1895. Die Erklärung der Menschen- und Bürgerrechte: ein Beitrag zur modernen Verfassungsgeschichte. Lipsk: Duncker & Humblot.
Kamiński, Ireneusz C. 2013. „Islamska chusta i zasłony twarzy u kobiet w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.” Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego t. XI, 7-19.
Kamiński, Ireneusz C. 2010. „Nakaz obecności krzyża we włoskiej szkole. Glosa do wyroku ETPC z dnia 3 listopada 2009 r., 30814/06.” Europejski Przegląd Sądowy 3:40-47.
Killian, Catlin. 2007. „From a Community of Believers to an Islam of the Heart: «Conspicuous» Symbols, Muslim Practices, and the Privatization of Religion in France.” Sociology of Religion 68:305-20.
Korzeniewska-Lasota, Anna. 2011a. „Glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 18 marca 2011 r. w sprawie Soile Lautsi v. Italii (skarga nr 30814/06).” Studia Elbląskie 12:469-78.
Korzeniewska-Lasota, Anna. 2011b. „Zakres wolności sumienia i wyznania.” Studia Warmińskie 48:211-26.
Kuriata, Agnieszka. 2014. „Źródła prawa muzułmańskiego wobec stroju kobiety muzułmanki.” Acta Erasmiana 7:143-67.
Nowicki, Marek. 2010. „Wokół Konwencji Europejskiej; Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.” Warszawa: Wolters Kluwer.
Orzeszyna, Krzysztof. 2017. „Klauzula sumienia jako gwarancja realizacji prawa do wolności sumienia.” Medyczna Wokanda 9:17-29.
Perdek, Katarzyna. 2017. „Swoboda sumienia i wyznania dziecka.” W Dobro pojemne jak krzywda. Prawna ochrona dziecka. Deklaracje a rzeczywistość, red. Jacek Mazurkiewicz, i Piotr Mysiak, 216-25. Wrocław: Jacek Mazurkiewicz.
Piechowiak, Marek. 1994-1995. „Wolność religijna – aspekty filozoficznoprawne.” Toruński Rocznik Praw Człowieka i Pokoju 3:7-21.
Romanko, Agnieszka. 2013. „Symbol krzyża w sferze publicznej w kontekście wybranych orzeczeń.” Kościół i Prawo 2 (15), 207-26.
Romanko, Agnieszka. 2015. „Ekspozycja chusty islamskiej przedmiotem rozstrzygnięć Europejskiego Trybunał i Praw Człowieka.” Kościół i Prawo 4 (17), nr 2:195-214.
Rozner, Monika. 2002. „Prawo do wolności religijnej w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.” Studia z Prawa Wyznaniowego t. 5, 111-36.
Serzhanova, Viktoria, i Ewa Tuora-Schwierskott. 2018. „Wolność sumienia i wyznania w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.” Gdańskie Studia Prawnicze t. XL, 303-14.
Sobczak, Jacek, i Maria Gołda-Sobczak. 2012. „Wolność sumienia i wyznania jako prawo człowieka.” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin-Polonia vol. XIX, 1 Sectio K, 27-65.
Sobczak, Jacek, i Witold Sobczak. 2012. „Ograniczanie człowieka w jego prawach ze względu na przynależność wyznaniową albo bezwyznaniowość.” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin-Polonia vol. XIX, 1 Sectio K, 67-96.
Szubtarski, Grzegorz. 2016. „Prawo do manifestowania przekonań religijnych poprzez symbole religijne w świetle wyroku w sprawie Eweida i inni przeciwko Zjednoczonemu Królestwu z 15 stycznia 2013 roku.” Kościół i Prawo 5 (18), nr 2:185-203.
Torfs, Rik. 2016. „Obecność krzyża w przestrzeni publicznej z perspektywy Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.” W Obecność krzyża w przestrzeni publicznej; Doświadczenia niektórych państw europejskich, red. Piotr Stanisz, Michał Zawiślak, i Marta Ordon, 11-22. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Wolff, Tim. 2021. „True Believers? – Sincerity and Article 9 of the European Convention on Human Rights.” European Constitutional Law Review 17, nr 2:259-86.
Wółkowska, Magdalena. 2013. „Prawa kulturalne w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Analiza w oparciu o orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.” Studia Iuridica Toruniensia t. XII, 241-60.
Wroceński, Józef. 2016. „Godność osoby ludzkiej podstawą prawa do wolności religijnej.” Prawo Kanoniczne 59, nr 3:3-18.
Zieliński, Tadeusz J. 2010. „Trzy systemy prawnej ochrony wolności religijnej o zasięgu międzynarodowym.” Rocznik Teologiczny t. 52, 163-77.
Published
2022-06-24
Issue
Section
Articles
Copyright (c) 2022 Kościół i Prawo
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
