Polish Settlement in Manchuria (1898-1950). A Brief Historical Survey
Article Sidebar
Published:
Jul 30, 2019
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Keywords:
Polish diaspora; Manchuria; Polish settlement; Northeastern China
Main Article Content
Abstract
During the late nineteenth century, geopolitical, military, political as well as economic considerations combined to induce the Tsarist government to pursue a policy of mass colonization of the Far East. This process led to the appearance of numerous Slavic enclaves in Northeastern China from the late 1890s onwards. As a consequence, northern Manchuria became the final major meeting point between European settlers and Asian inhabitants of the borderland encompassing Tsarist Russia as well as Imperial China. The European settlement in Manchuria was to leave profound imprints on the region’s changing landscape for the next half-century.
At the beginning of the twentieth century, numerous Poles migrated to the Far East in pursuit of better economic conditions. They found work building the Chinese Eastern Railway and remained behind to help operate the line. Others were employed as physicians, engineers, bankers and lawyers. In this way, unlike other Polish diaspora communities, this grup largely comprised wealthy and educated individuals.
Article Details
Issue
Section
Articles
References
Adams W.H.D., In the Far East: A Narrative of Exploration and Adventure in Cochin-China, Cambodia, Laos, and Siam, Edinburgh: Thomas Nelson and Sons 1879.
Aleksandrowicz A., Mandżuria, jej przeszłość, teraźniejszość, kraj i ludzie, Warszawa: Biblioteka Polska 1937.
Anderson G.H., Biographical Dictionary of Christian Missions, Grand Rapids: W.B. Eerdmans Publishing 1999.
Андрее́вский И.Е., Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона, т. 5a, Санкт-Петербург: Акционерное издательское общество Ф. А. Брокгауз-И. А. Ефрон 1892.
Анучин В.А., Географические очерки Маньчжурии, Москва: Географгиз 1948.
Armstrong C.K., The North Korean Revolution, 1945-1950, Ithaca: Cornell University Press 2003.
Austin O.P., Trading with the Far East, Yokohama: The National City Bank of New York 1920.
Аварин В.Я., Империализм в Манчжурии, tом I: Этапы империалистической борьбы за Манчжурию, Москва: ОГИЗ 1934.
Babbage C., On the Economy of Machinery and Manufactures, London: John Murray 1846.
Bagiński H., Wojsko Polskie na Wschodzie 1914-1920, Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa 1921.
Ben-Canaan D., Grüner F., Prodöhl I., Entangled Histories. The Transcultural Past of Northeast China, New York: Springer 2014.
Bero E.J., Emigracja polska w stosunku do ogólnej emigracji, Nowy Jork: Nakładem Związku Socjalistów Polskich 1920.
Berżyński M., Sworakowski W.S., Pięć lat pracy dla Polonii zagranicznej, Warszawa: Rada Organizacyjna Polaków z Zagranicy 1934.
Białynia-Chłodecki J., Ćwierćwiecze kolonii polskiej w Charbinie na Dalekim Wschodzie, Lwów: Nakładem autora 1923.
Bookwalter J.W., Siberia and Central Asia, London: C.A. Pearson 1900.
Bremner R., Excursion in the Interior of Russia, vol. 2, London: Henry Colburn 1839.
Brereton W.H., The Truth about Opium, London: W. H. Allen and Company 1882.
Bukowczyk J.J., A History of the Polish Americans, New Brunswick: Transaction Publishers 2008.
Bukowicz J., Górski T., Marianie 1673-1973, Rzym: Marianorum Immaculatae Conceptionis 1975.
Bureau of Foreign Commerce, Commercial Relations of the United States with Foreign Countries during the Year 1908, vol. 2, Washington: Department of State 1909.
Cabanowski M., Tajemnice Mandżurii. Polacy w Harbinie, Warszawa: Muzeum Niepodległości 1993.
Cai Y., State and Laid-off Workers in Reform China: The Silence and Collective Action of the Retrenched, London: Routledge 2006.
Carter J.H., Creating a Chinese Harbin. Nationalism in an International City, Ithaca: Cornell University Press 2002.
Chang Y., The Economic Development and Prospects of Inner Mongolia (Chahar, Suiyuan, and Ningsia), Shanghai: Commercial Press 1933.
Cioli L., Histoire économique depuis l’antiquité jusqu’à nos jours, Paris: Payot 1938.
Clausen S., Thøgersen S., The Making of a Chinese City. History and Historiography in Harbin, Armonk: M. E. Sharpe 1995.
Cordier H., La Chine, Paris: Payot 1921.
Crawford J.M., The Industries of Russia, St. Petersburg: Trenke and Fusnot 1893.
D’Elia P.M., Fonti Ricciane: Documenti Originali Concernenti Matteo Ricci e la Storia delle Prime Relazioni tra l’Europa e la Cina (1579-1615), Roma: Libreria dello Stato 1942-1949.
De Mello Vianna F., The International Geographic Encyclopedia and Atlas, London: Palgrave Macmillan 1979.
Deog K.Y., Kolonia polska w Mandżurii, Kraków: PROMO 2001.
Doleżan W., Mandżurya. Opis kraju i ludzi, Warszawa: Drukarnia A. T. Jezierskiego 1904.
Dotsenko P., The Struggle for a Democracy in Siberia, 1917-1920. Eyewitness Account of a Contemporary, Stanford: Hoover Institution Press 1983.
Economical Bureau of CER, The Chinese Eastern Railway and its Zone, Harbin: Chinese Eastern Railway Company 1923.
Ефимов Г., Очерки по новой и новейшей истории Китая, Москва: Государственное издательство политической литературы 1951.
Ember M., Ember C.R., Skoggard I., Encyclopedia of Diasporas. Immigrant and Refugee Cultures Around the World, New York: Springer 2005.
Epstein M., The Statesman’s Year-Book, London: Macmillan and Company 1936.
Epstein M., The Statesman’s Year-Book, London: Macmillan and Company 1940.
Epstein M., The Statesman’s Year-Book, London: Macmillan and Company 1943.
Felińska E., Revelations of Siberia. By a Banished Lady, London: Colburn and Publishers 1852.
Гальперина А.Л., Очерки новой истории Японии (1640-1917), Москва: Восточная литература 1958.
Gatrell P., Homelands. War, Population and Statehood in Eastern Europe and Russia, 1918-1924, London: Anthem Press 2004.
Giles H.A., China and the Manchus, Cambridge: Cambridge University Press 1912.
Golec J., Bojda S., Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej, vol. 2, Cieszyn: Nakładem autorów 1995.
Гончаренко О.Г., Русский Харбин, Москва: Вече 2009.
Gothaisches Jahrbuch Für Diplomatie, Verwaltung und Wirtschaft 1928, Gotha: Perthes 1928.
Grabowski E., Rozwój zaludnienia w Polsce w zestawieniu z innemi krajami. Według spisu z dnia 30-go września 1921 roku, Warszawa: Polska Składnica Pomocy Szkolnych 1922.
Great Britain Foreign Office, British Foreign Office. Russia Correspondence, 1781-1945, London: Scholarly Resources Inc. 1975.
Гримм Е.Д., Сборник договоров и других документов по истории международных отношений на Дапьнем Востоке (1842-1925), Москва: Издание Института востоковедения им. Н.Н. Нариманова 1927.
Grochowski K., Polacy na Dalekim Wschodzie, Harbin: Harbin Daily News 1928.
Han T.T., De Industrialisatie van China, Gravenhage: Martinus Nijhoff 1922.
Харбинский С., Что такое Китайская Восточная ж.д. и куда идут её миллионы?, Санкт-Петербург: Типо-литография “Печатное искусство” 1908.
Hastings A., A World History of Christianity, London: Eerdmans 1999.
Hoerder D., Cultures in Contact. World Migrations in the Second Millennium, Durham: Duke University Press 2002.
Hornbeck S.K., Contemporary Politics in the Far East, New York: Appleton and Company 1916.
Hoshiro T., Economic History of Manchuria, Seoul: Bank of Chosen 1921.
Hosie A., Manchuria: Its People, Resources and Recent History, Boston: J.B. Millet 1910.
Hussey H., Manchukuo in Relation to World Peace. Things Not Told in the Report to the Commission of Enquiry, Geneva: Anti-opium Information Bureau 1932.
Iłowiecki M., Dzieje nauki polskiej, Warszawa: Wydawnictwo Interpress 1981.
Isett C.M., State, Peasant and Merchant in Qing Manchuria, 1644-1862, Stanford: Stanford University Press 2007.
Janik M., Dzieje Polaków na Syberii, Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1928.
Kajdański E., Długi cień wielkiego muru. Jak Polacy odkrywali Chiny, Warszawa: Oficyna Naukowa 2005.
Kajdański E., Fort Grochowski, Olsztyn: Wydawnictwo Pojezierze 1982.
Kajdański E., Korytarz. Burzliwe dzieje Kolei Wschodniochińskiej 1898-1998, Warszawa: Książka i Wiedza 2000.
Kajdański E., Polacy na Dalekim Wschodzie. Inżynier Kazimierz Grochowski, Czyngis-chan i złoto barona Ungerna, Warszawa: Książka i Wiedza 2014.
Kajdański E., Wspomnienia z mojej Atlantydy, Kraków: Wydawnictwo Literackie 2013.
Kałuski M., Polacy w Chinach, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax 2001.
Kizilov M., The Sons of Scripture. The Karaites in Poland and Lithuania in the Twentieth Century, Warsaw: De Gruyter 2015.
Ключников Ю.В., Сабакин А., Международная политика новейшего времени в договорах, нотах и декларациях. Часть 1: От Французской революции до империалистической войны, Москва: Литиздат НКИД 1925.
Kolarz W., Russia and Her Colonies, London: G. Philip and Son 1952.
Kolarz W., The Peoples of the Soviet Far East, New York: Frederick A. Praeger 1954.
Kołodziej E., Organizacje polskie w Mandżurii w latach 1917-1920, in: A. Koseski (ed.), Polonia w walce o niepodległość Rzeczypospolitej 1914-1921, Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku 1999, s. 195-205.
Komorowski W., Daleki Wschód w międzynarodowej polityce gospodarczej, Warszawa: Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego 1931.
Конарев Н.С., Железнодорожный транспорт: Энциклопедия, Москва: Большая Российская энциклопедия 1994.
Korff S.A., Russia in the Far East, Washington: American Society for International Law 1921.
Krahmer G., Syberya i znaczenie wielkiej kolei syberyjskiej, Warszawa: Redakcja i Administracja Biblioteki Dzieł Wyborowych 1898.
Kuczyński A., Syberia. Czterysta lat polskiej diaspory, Wrocław: Atlas 1998.
Kuczyński A., Syberyjskie szlaki, Wrocław: Ossolineum 1972.
Kuromiya H., Pepłoński A., Między Warszawą a Tokio. Polsko-japońska współpraca wywiadowcza 1904-1944, Toruń: Adam Marszałek 2009.
La Motte E.N., The Opium Monopoly, New York: The Macmillan Company 1920.
Lerski J.J., Wróbel P., Kozicki R.J., Historical Dictionary of Poland, 966-1945, Westport: Greenwood Press 1996.
Liberman Y., My China. Jewish Life in the Orient, 1900-1950, Jerusalem: Gefen Publishing House 1998.
Livingston J., Moore J., Oldfather F., Imperial Japan, 1800-1945, New York: Pantheon Books 1973.
Łossowski P., Historia dyplomacji polskiej, vol. 4: 1918-1939, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1995.
Łoza S., Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej 1938.
MacMurray J.V.A., Treaties and Agreements with and Concerning China 1894-1919, vol. 1, Washington: Oxford University Press 1921.
Majdowski A., Kościół katolicki w cesarstwie rosyjskim. Syberia, Daleki Wschód, Azja Środkowa, Warszawa: Neriton 2001.
Masson D., The Collected Writing of Thomas de Quincey, vol. 14, London: A.C. Black 1897.
Matheson D., What is Opium Trade?, Edinburgh: Thomas Constable and Company 1857.
Matsusaka Y.T., The Making of Japanese Manchuria, 1904-1932, Cambridge: Harvard University Press 2001.
Mayers W.F., Treaties between the Empire of China and foreign powers together with regulations for the conduct of foreign trade, conventions, agreements, regulations, etc., Shanghai: North China Herald 1906.
Мелихов Г.В., Маньчжурия далекая и близкая, Москва: Главная редакция восточной литературы издательства “Наука” 1991.
Melvill J.C., Opium Trade: A Copy of all Papers and Despatches at the India House, on the Subject of Hostilities between the Chinese and British Subjects engaged in the Opium Trade, from 1830 to 1833, both Years Inclusive, London: House of Commons 1840.
Meyer M., In Manchuria: A Village Called Wasteland and the Transformation of Rural China, New York: Bloomsbury Publishing 2015.
Michell T., Russian Pictures Drawn with Pen and Pencil, London: Religious Tract Society 1889.
Mikhoilov I.A., North Manchuria and the Chinese Eastern Railway, Harbin: Chinese Eastern Railway Company 1924.
Montague Bell H.T., Woodhead H.G.W., The China Year Book 1919, London: North China Daily News 1919.
Moustafine M., Secrets and Spies. The Harbin Files, London: Vintage 2002.
Mroczkowska M., Szczepaniak K., Stosunki dyplomatyczne Polski. Informator, vol. 3: Azja, Zakaukazie, Australia i Oceania 1918-2009, Warszawa: Wydawnictwo Askon 2010.
Neja J., Harbin jako przestrzeń życia i działalności Polonii mandżurskiej, in: A. Furier (ed.), Polskie ślady na Dalekim Wschodzie. Polacy w Harbinie, Szczecin: Książnica Pomorska 2008, pp. 50-76.
Ogata S.N., Defiance in Manchuria. The Making of Japanese Foreign Policy, 1931-1932, Westport: Greenwood Press 1984.
Parker E.H., Chinese Account of the Opium War, Shanghai: Kelly and Walsh 1888.
Patrikeeff F., Russian Politics in Exile. The Northeast Asian Balance of Power, 1924-1931, Oxford: Palgrave Macmillan 2002.
Patrikeeff F., Shukman H., Railways and the Russo-Japanese War. Transporting War, New York: Routledge 2007.
Петров В.П., Город на Сунгари, Вашингтон: Русско-американского исторического общества 1984.
Piotrowski R., My Escape from Siberia, London: Routledge, Warne and Routledge 1863.
Polska służba zagraniczna po 1 września 1939 r., Londyn: Wydawnictwo Stowarzyszenia Pracowników Polskiej Służby Zagranicznej 1954.
Prange G.W., Goldstein D.M., Dillon K.V., December 7, 1941. The Day the Japanese Attacked Pearl Harbor, New York: McGraw-Hill 1988.
Putnam Weale B.L., The Coming Struggle in Eastern Asia, London: Macmillan and Company 1908.
Putnam Weale B.L., The Truth about China and Japan, New York: Dodd, Mead and Company 1919.
Puyi Aisin Gioro, From emperor to citizen. The autobiography of Aisin-Gioro Pu Yi, vol. 2, Peking: Foreign Languages Press 1964.
Quested R.K.I., “Matey” Imperialists: the Tsarist Russians in Manchuria 1895-1917, Hong Kong: University of Hong Kong Press 1982.
Reyman E.J., Encyklopedia nauk politycznych, vol. 3, Warszawa: Biblioteka Polska 1938.
Ristaino M.R., Port of Last Resort. The Diaspora Communities of Shanghai, Stanford: Stanford University Press 2001.
Rocznik Służby Zagranicznej RP, Warszawa: Ministerstwo Spraw Zagranicznych 1935.
Романов Б.А., Очерки дипломатической истории русско-японской войны, Москва: Издательство Академии Наук СССР 1955.
Scott-Keltie J., Howarth O.J.R., History of Geography, London: Watts and Company 1913.
Scott-Keltie J., The Statesman’s Year-Book, London: Macmillan and Company 1885.
Scott-Keltie J., The Statesman’s Year-Book, London: Macmillan and Company 1905.
Scott-Keltie J., The Statesman’s Year-Book, London: Macmillan and Company 1908.
See C.S., The Foreign Trade of China, New York: Columbia University Press 1919.
Sieroszewski W., Dwanaście lat w kraju Jakutów, Warszawa: Nakładem drukarni Karpińskiego 1900.
Skóra W., Organizacja i pierwszy okres działalności polskich konsulatów w Harbinie i Władywostoku w latach 1920-1924, in: A. Furier (ed.), Polskie ślady na Dalekim Wschodzie. Polacy w Harbinie, Szczecin: Książnica Pomorska 2008, pp. 75-100.
Skóra W., Placówki MSZ Drugiej Rzeczypospolitej w Harbinie w latach 1920-1941 na tle dziejów Chin i Mandżurii (Mandżukuo). Szkic do problemu, in: A. Teterycz-Puzio (ed.), Na szlakach dwóch światów. Studia ofiarowane Profesorowi Jerzemu Hauzińskiemu w 45-lecie pracy naukowej i dydaktycznej, Słupsk: Wydawnictwo Akademii Pomorskiej 2016, pp. 677-717.
Skóra W., Służba konsularna Drugiej Rzeczypospolitej. Organizacja, kadry i działalność, Toruń: Adam Marszałek 2006.
Smith A.H., The Uplift of China, New York: Missionary Education Movement of the United States and Canada 1907.
Stanford E., Atlas of the Chinese Empire Containing Separate Maps of the Eighteen Provinces of China Proper and the Four Great Dependencies, London: Morgan and Scott 1908.
Stephan J.J., The Russian Far East. A History, Stanford: Stanford University Press 1994.
Symonolewicz K., Miraże Mandżurskie, Warszawa: Gebethner i Wolff 1932.
Talbot F.A., The Railway Conquest of the World, Philadelphia: J.B. Lippincott Company 1911.
Таскина Е., Неизвестный Харбин, Москва: Прометей 1994.
The International Anti-Opium Association in Peking, The War Against Opium, Tientsin: Tientsin Press 1922.
Theiss W., Dzieci syberyjskie. Dzieje polskich dzieci repatriowanych z Syberii i Mandżurii w latach 1919-1923, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 1992.
Thomas W.I., Znaniecki F., The Polish Peasant in Europe and America, vol. 1, New York: Alfred A. Knopf 1927.
Tokarski J., Przez Syberię, Mandżurię i Japonię do brzegów Oceanu Spokojnego, Lwów: Macierz Polska 1911.
Tong H.K., Facts about the Chinese Eastern Railway Situation, Harbin: Committee for Public Enlightenment of Northeastern Provinces 1929.
Tyczka J., Na wschodzie i na zachodzie, Warszawa: Verbinum 2003.
United States Strategic Bombing Survey, Coals and Metals in Japan’s War Economy, Washington: Basic Materials Division 1947.
Urbansky S., Kolonialer Wettstreit. Russland, China, Japan und die Ostchinesische Eisenbahn, Frankfurt am Main: Campus Verlag 2008.
Victoir L., Zatsepine V., Harbin to Hanoi. The Colonial Built Environment in Asia, 1840-1940, Hong Kong: Hong Kong University Press 2013.
Vining L.E., Held by the Bolsheviks. The Diary of a British Officer in Russia, 1919-1920, London: Saint Catherine Press 1924.
Wagel S.R., Finance in China, Shanghai; Garland Publishing 1914.
White J.A., Diplomacy of the Russo-Japanese War, Princeton: Princeton University Press 1964.
Wierzbiański B., Polacy w świecie, Londyn: Wydawnictwo Światowego Związku Polaków z Zagranicy 1946.
Wierzbiański B., Polonia zagraniczna w latach 1939-1946, Londyn: Wydawnictwo Światowego Związku Polaków z Zagranicy 1946.
Wilson W., Selected Addresses and Public Papers, New York: Harper 1918.
Winiarz A., Główne kierunki i formy aktywności Polaków w Mandżurii w latach 1897-1949, in: A. Furier (ed.), Polskie ślady na Dalekim Wschodzie. Polacy w Harbinie, Szczecin: Książnica Pomorska 2008, pp. 27-49.
Witte S.Y., The Memoirs of Count Witte, translated by A. Yarmolinsky, Garden City: William Heinemann 1921.
Wolff D., To the Harbin Station: The Liberal Alternative in Russian Manchuria, 1898-1914, Stanford: Stanford University Press 1999.
Woodhead H.G.W., Montague Bell H.T., The China Year Book 1921, Tientsin: North China Daily News 1922.
Yakhontoff V.A., Eyes on Japan, New York: Coward-McCann 1936.
Young C.W., Japanese Jurisdiction in the South Manchuria Railway Areas, Baltimore: Johns Hopkins Press 1931.
Aleksandrowicz A., Mandżuria, jej przeszłość, teraźniejszość, kraj i ludzie, Warszawa: Biblioteka Polska 1937.
Anderson G.H., Biographical Dictionary of Christian Missions, Grand Rapids: W.B. Eerdmans Publishing 1999.
Андрее́вский И.Е., Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона, т. 5a, Санкт-Петербург: Акционерное издательское общество Ф. А. Брокгауз-И. А. Ефрон 1892.
Анучин В.А., Географические очерки Маньчжурии, Москва: Географгиз 1948.
Armstrong C.K., The North Korean Revolution, 1945-1950, Ithaca: Cornell University Press 2003.
Austin O.P., Trading with the Far East, Yokohama: The National City Bank of New York 1920.
Аварин В.Я., Империализм в Манчжурии, tом I: Этапы империалистической борьбы за Манчжурию, Москва: ОГИЗ 1934.
Babbage C., On the Economy of Machinery and Manufactures, London: John Murray 1846.
Bagiński H., Wojsko Polskie na Wschodzie 1914-1920, Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa 1921.
Ben-Canaan D., Grüner F., Prodöhl I., Entangled Histories. The Transcultural Past of Northeast China, New York: Springer 2014.
Bero E.J., Emigracja polska w stosunku do ogólnej emigracji, Nowy Jork: Nakładem Związku Socjalistów Polskich 1920.
Berżyński M., Sworakowski W.S., Pięć lat pracy dla Polonii zagranicznej, Warszawa: Rada Organizacyjna Polaków z Zagranicy 1934.
Białynia-Chłodecki J., Ćwierćwiecze kolonii polskiej w Charbinie na Dalekim Wschodzie, Lwów: Nakładem autora 1923.
Bookwalter J.W., Siberia and Central Asia, London: C.A. Pearson 1900.
Bremner R., Excursion in the Interior of Russia, vol. 2, London: Henry Colburn 1839.
Brereton W.H., The Truth about Opium, London: W. H. Allen and Company 1882.
Bukowczyk J.J., A History of the Polish Americans, New Brunswick: Transaction Publishers 2008.
Bukowicz J., Górski T., Marianie 1673-1973, Rzym: Marianorum Immaculatae Conceptionis 1975.
Bureau of Foreign Commerce, Commercial Relations of the United States with Foreign Countries during the Year 1908, vol. 2, Washington: Department of State 1909.
Cabanowski M., Tajemnice Mandżurii. Polacy w Harbinie, Warszawa: Muzeum Niepodległości 1993.
Cai Y., State and Laid-off Workers in Reform China: The Silence and Collective Action of the Retrenched, London: Routledge 2006.
Carter J.H., Creating a Chinese Harbin. Nationalism in an International City, Ithaca: Cornell University Press 2002.
Chang Y., The Economic Development and Prospects of Inner Mongolia (Chahar, Suiyuan, and Ningsia), Shanghai: Commercial Press 1933.
Cioli L., Histoire économique depuis l’antiquité jusqu’à nos jours, Paris: Payot 1938.
Clausen S., Thøgersen S., The Making of a Chinese City. History and Historiography in Harbin, Armonk: M. E. Sharpe 1995.
Cordier H., La Chine, Paris: Payot 1921.
Crawford J.M., The Industries of Russia, St. Petersburg: Trenke and Fusnot 1893.
D’Elia P.M., Fonti Ricciane: Documenti Originali Concernenti Matteo Ricci e la Storia delle Prime Relazioni tra l’Europa e la Cina (1579-1615), Roma: Libreria dello Stato 1942-1949.
De Mello Vianna F., The International Geographic Encyclopedia and Atlas, London: Palgrave Macmillan 1979.
Deog K.Y., Kolonia polska w Mandżurii, Kraków: PROMO 2001.
Doleżan W., Mandżurya. Opis kraju i ludzi, Warszawa: Drukarnia A. T. Jezierskiego 1904.
Dotsenko P., The Struggle for a Democracy in Siberia, 1917-1920. Eyewitness Account of a Contemporary, Stanford: Hoover Institution Press 1983.
Economical Bureau of CER, The Chinese Eastern Railway and its Zone, Harbin: Chinese Eastern Railway Company 1923.
Ефимов Г., Очерки по новой и новейшей истории Китая, Москва: Государственное издательство политической литературы 1951.
Ember M., Ember C.R., Skoggard I., Encyclopedia of Diasporas. Immigrant and Refugee Cultures Around the World, New York: Springer 2005.
Epstein M., The Statesman’s Year-Book, London: Macmillan and Company 1936.
Epstein M., The Statesman’s Year-Book, London: Macmillan and Company 1940.
Epstein M., The Statesman’s Year-Book, London: Macmillan and Company 1943.
Felińska E., Revelations of Siberia. By a Banished Lady, London: Colburn and Publishers 1852.
Гальперина А.Л., Очерки новой истории Японии (1640-1917), Москва: Восточная литература 1958.
Gatrell P., Homelands. War, Population and Statehood in Eastern Europe and Russia, 1918-1924, London: Anthem Press 2004.
Giles H.A., China and the Manchus, Cambridge: Cambridge University Press 1912.
Golec J., Bojda S., Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej, vol. 2, Cieszyn: Nakładem autorów 1995.
Гончаренко О.Г., Русский Харбин, Москва: Вече 2009.
Gothaisches Jahrbuch Für Diplomatie, Verwaltung und Wirtschaft 1928, Gotha: Perthes 1928.
Grabowski E., Rozwój zaludnienia w Polsce w zestawieniu z innemi krajami. Według spisu z dnia 30-go września 1921 roku, Warszawa: Polska Składnica Pomocy Szkolnych 1922.
Great Britain Foreign Office, British Foreign Office. Russia Correspondence, 1781-1945, London: Scholarly Resources Inc. 1975.
Гримм Е.Д., Сборник договоров и других документов по истории международных отношений на Дапьнем Востоке (1842-1925), Москва: Издание Института востоковедения им. Н.Н. Нариманова 1927.
Grochowski K., Polacy na Dalekim Wschodzie, Harbin: Harbin Daily News 1928.
Han T.T., De Industrialisatie van China, Gravenhage: Martinus Nijhoff 1922.
Харбинский С., Что такое Китайская Восточная ж.д. и куда идут её миллионы?, Санкт-Петербург: Типо-литография “Печатное искусство” 1908.
Hastings A., A World History of Christianity, London: Eerdmans 1999.
Hoerder D., Cultures in Contact. World Migrations in the Second Millennium, Durham: Duke University Press 2002.
Hornbeck S.K., Contemporary Politics in the Far East, New York: Appleton and Company 1916.
Hoshiro T., Economic History of Manchuria, Seoul: Bank of Chosen 1921.
Hosie A., Manchuria: Its People, Resources and Recent History, Boston: J.B. Millet 1910.
Hussey H., Manchukuo in Relation to World Peace. Things Not Told in the Report to the Commission of Enquiry, Geneva: Anti-opium Information Bureau 1932.
Iłowiecki M., Dzieje nauki polskiej, Warszawa: Wydawnictwo Interpress 1981.
Isett C.M., State, Peasant and Merchant in Qing Manchuria, 1644-1862, Stanford: Stanford University Press 2007.
Janik M., Dzieje Polaków na Syberii, Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1928.
Kajdański E., Długi cień wielkiego muru. Jak Polacy odkrywali Chiny, Warszawa: Oficyna Naukowa 2005.
Kajdański E., Fort Grochowski, Olsztyn: Wydawnictwo Pojezierze 1982.
Kajdański E., Korytarz. Burzliwe dzieje Kolei Wschodniochińskiej 1898-1998, Warszawa: Książka i Wiedza 2000.
Kajdański E., Polacy na Dalekim Wschodzie. Inżynier Kazimierz Grochowski, Czyngis-chan i złoto barona Ungerna, Warszawa: Książka i Wiedza 2014.
Kajdański E., Wspomnienia z mojej Atlantydy, Kraków: Wydawnictwo Literackie 2013.
Kałuski M., Polacy w Chinach, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax 2001.
Kizilov M., The Sons of Scripture. The Karaites in Poland and Lithuania in the Twentieth Century, Warsaw: De Gruyter 2015.
Ключников Ю.В., Сабакин А., Международная политика новейшего времени в договорах, нотах и декларациях. Часть 1: От Французской революции до империалистической войны, Москва: Литиздат НКИД 1925.
Kolarz W., Russia and Her Colonies, London: G. Philip and Son 1952.
Kolarz W., The Peoples of the Soviet Far East, New York: Frederick A. Praeger 1954.
Kołodziej E., Organizacje polskie w Mandżurii w latach 1917-1920, in: A. Koseski (ed.), Polonia w walce o niepodległość Rzeczypospolitej 1914-1921, Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku 1999, s. 195-205.
Komorowski W., Daleki Wschód w międzynarodowej polityce gospodarczej, Warszawa: Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego 1931.
Конарев Н.С., Железнодорожный транспорт: Энциклопедия, Москва: Большая Российская энциклопедия 1994.
Korff S.A., Russia in the Far East, Washington: American Society for International Law 1921.
Krahmer G., Syberya i znaczenie wielkiej kolei syberyjskiej, Warszawa: Redakcja i Administracja Biblioteki Dzieł Wyborowych 1898.
Kuczyński A., Syberia. Czterysta lat polskiej diaspory, Wrocław: Atlas 1998.
Kuczyński A., Syberyjskie szlaki, Wrocław: Ossolineum 1972.
Kuromiya H., Pepłoński A., Między Warszawą a Tokio. Polsko-japońska współpraca wywiadowcza 1904-1944, Toruń: Adam Marszałek 2009.
La Motte E.N., The Opium Monopoly, New York: The Macmillan Company 1920.
Lerski J.J., Wróbel P., Kozicki R.J., Historical Dictionary of Poland, 966-1945, Westport: Greenwood Press 1996.
Liberman Y., My China. Jewish Life in the Orient, 1900-1950, Jerusalem: Gefen Publishing House 1998.
Livingston J., Moore J., Oldfather F., Imperial Japan, 1800-1945, New York: Pantheon Books 1973.
Łossowski P., Historia dyplomacji polskiej, vol. 4: 1918-1939, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1995.
Łoza S., Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej 1938.
MacMurray J.V.A., Treaties and Agreements with and Concerning China 1894-1919, vol. 1, Washington: Oxford University Press 1921.
Majdowski A., Kościół katolicki w cesarstwie rosyjskim. Syberia, Daleki Wschód, Azja Środkowa, Warszawa: Neriton 2001.
Masson D., The Collected Writing of Thomas de Quincey, vol. 14, London: A.C. Black 1897.
Matheson D., What is Opium Trade?, Edinburgh: Thomas Constable and Company 1857.
Matsusaka Y.T., The Making of Japanese Manchuria, 1904-1932, Cambridge: Harvard University Press 2001.
Mayers W.F., Treaties between the Empire of China and foreign powers together with regulations for the conduct of foreign trade, conventions, agreements, regulations, etc., Shanghai: North China Herald 1906.
Мелихов Г.В., Маньчжурия далекая и близкая, Москва: Главная редакция восточной литературы издательства “Наука” 1991.
Melvill J.C., Opium Trade: A Copy of all Papers and Despatches at the India House, on the Subject of Hostilities between the Chinese and British Subjects engaged in the Opium Trade, from 1830 to 1833, both Years Inclusive, London: House of Commons 1840.
Meyer M., In Manchuria: A Village Called Wasteland and the Transformation of Rural China, New York: Bloomsbury Publishing 2015.
Michell T., Russian Pictures Drawn with Pen and Pencil, London: Religious Tract Society 1889.
Mikhoilov I.A., North Manchuria and the Chinese Eastern Railway, Harbin: Chinese Eastern Railway Company 1924.
Montague Bell H.T., Woodhead H.G.W., The China Year Book 1919, London: North China Daily News 1919.
Moustafine M., Secrets and Spies. The Harbin Files, London: Vintage 2002.
Mroczkowska M., Szczepaniak K., Stosunki dyplomatyczne Polski. Informator, vol. 3: Azja, Zakaukazie, Australia i Oceania 1918-2009, Warszawa: Wydawnictwo Askon 2010.
Neja J., Harbin jako przestrzeń życia i działalności Polonii mandżurskiej, in: A. Furier (ed.), Polskie ślady na Dalekim Wschodzie. Polacy w Harbinie, Szczecin: Książnica Pomorska 2008, pp. 50-76.
Ogata S.N., Defiance in Manchuria. The Making of Japanese Foreign Policy, 1931-1932, Westport: Greenwood Press 1984.
Parker E.H., Chinese Account of the Opium War, Shanghai: Kelly and Walsh 1888.
Patrikeeff F., Russian Politics in Exile. The Northeast Asian Balance of Power, 1924-1931, Oxford: Palgrave Macmillan 2002.
Patrikeeff F., Shukman H., Railways and the Russo-Japanese War. Transporting War, New York: Routledge 2007.
Петров В.П., Город на Сунгари, Вашингтон: Русско-американского исторического общества 1984.
Piotrowski R., My Escape from Siberia, London: Routledge, Warne and Routledge 1863.
Polska służba zagraniczna po 1 września 1939 r., Londyn: Wydawnictwo Stowarzyszenia Pracowników Polskiej Służby Zagranicznej 1954.
Prange G.W., Goldstein D.M., Dillon K.V., December 7, 1941. The Day the Japanese Attacked Pearl Harbor, New York: McGraw-Hill 1988.
Putnam Weale B.L., The Coming Struggle in Eastern Asia, London: Macmillan and Company 1908.
Putnam Weale B.L., The Truth about China and Japan, New York: Dodd, Mead and Company 1919.
Puyi Aisin Gioro, From emperor to citizen. The autobiography of Aisin-Gioro Pu Yi, vol. 2, Peking: Foreign Languages Press 1964.
Quested R.K.I., “Matey” Imperialists: the Tsarist Russians in Manchuria 1895-1917, Hong Kong: University of Hong Kong Press 1982.
Reyman E.J., Encyklopedia nauk politycznych, vol. 3, Warszawa: Biblioteka Polska 1938.
Ristaino M.R., Port of Last Resort. The Diaspora Communities of Shanghai, Stanford: Stanford University Press 2001.
Rocznik Służby Zagranicznej RP, Warszawa: Ministerstwo Spraw Zagranicznych 1935.
Романов Б.А., Очерки дипломатической истории русско-японской войны, Москва: Издательство Академии Наук СССР 1955.
Scott-Keltie J., Howarth O.J.R., History of Geography, London: Watts and Company 1913.
Scott-Keltie J., The Statesman’s Year-Book, London: Macmillan and Company 1885.
Scott-Keltie J., The Statesman’s Year-Book, London: Macmillan and Company 1905.
Scott-Keltie J., The Statesman’s Year-Book, London: Macmillan and Company 1908.
See C.S., The Foreign Trade of China, New York: Columbia University Press 1919.
Sieroszewski W., Dwanaście lat w kraju Jakutów, Warszawa: Nakładem drukarni Karpińskiego 1900.
Skóra W., Organizacja i pierwszy okres działalności polskich konsulatów w Harbinie i Władywostoku w latach 1920-1924, in: A. Furier (ed.), Polskie ślady na Dalekim Wschodzie. Polacy w Harbinie, Szczecin: Książnica Pomorska 2008, pp. 75-100.
Skóra W., Placówki MSZ Drugiej Rzeczypospolitej w Harbinie w latach 1920-1941 na tle dziejów Chin i Mandżurii (Mandżukuo). Szkic do problemu, in: A. Teterycz-Puzio (ed.), Na szlakach dwóch światów. Studia ofiarowane Profesorowi Jerzemu Hauzińskiemu w 45-lecie pracy naukowej i dydaktycznej, Słupsk: Wydawnictwo Akademii Pomorskiej 2016, pp. 677-717.
Skóra W., Służba konsularna Drugiej Rzeczypospolitej. Organizacja, kadry i działalność, Toruń: Adam Marszałek 2006.
Smith A.H., The Uplift of China, New York: Missionary Education Movement of the United States and Canada 1907.
Stanford E., Atlas of the Chinese Empire Containing Separate Maps of the Eighteen Provinces of China Proper and the Four Great Dependencies, London: Morgan and Scott 1908.
Stephan J.J., The Russian Far East. A History, Stanford: Stanford University Press 1994.
Symonolewicz K., Miraże Mandżurskie, Warszawa: Gebethner i Wolff 1932.
Talbot F.A., The Railway Conquest of the World, Philadelphia: J.B. Lippincott Company 1911.
Таскина Е., Неизвестный Харбин, Москва: Прометей 1994.
The International Anti-Opium Association in Peking, The War Against Opium, Tientsin: Tientsin Press 1922.
Theiss W., Dzieci syberyjskie. Dzieje polskich dzieci repatriowanych z Syberii i Mandżurii w latach 1919-1923, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 1992.
Thomas W.I., Znaniecki F., The Polish Peasant in Europe and America, vol. 1, New York: Alfred A. Knopf 1927.
Tokarski J., Przez Syberię, Mandżurię i Japonię do brzegów Oceanu Spokojnego, Lwów: Macierz Polska 1911.
Tong H.K., Facts about the Chinese Eastern Railway Situation, Harbin: Committee for Public Enlightenment of Northeastern Provinces 1929.
Tyczka J., Na wschodzie i na zachodzie, Warszawa: Verbinum 2003.
United States Strategic Bombing Survey, Coals and Metals in Japan’s War Economy, Washington: Basic Materials Division 1947.
Urbansky S., Kolonialer Wettstreit. Russland, China, Japan und die Ostchinesische Eisenbahn, Frankfurt am Main: Campus Verlag 2008.
Victoir L., Zatsepine V., Harbin to Hanoi. The Colonial Built Environment in Asia, 1840-1940, Hong Kong: Hong Kong University Press 2013.
Vining L.E., Held by the Bolsheviks. The Diary of a British Officer in Russia, 1919-1920, London: Saint Catherine Press 1924.
Wagel S.R., Finance in China, Shanghai; Garland Publishing 1914.
White J.A., Diplomacy of the Russo-Japanese War, Princeton: Princeton University Press 1964.
Wierzbiański B., Polacy w świecie, Londyn: Wydawnictwo Światowego Związku Polaków z Zagranicy 1946.
Wierzbiański B., Polonia zagraniczna w latach 1939-1946, Londyn: Wydawnictwo Światowego Związku Polaków z Zagranicy 1946.
Wilson W., Selected Addresses and Public Papers, New York: Harper 1918.
Winiarz A., Główne kierunki i formy aktywności Polaków w Mandżurii w latach 1897-1949, in: A. Furier (ed.), Polskie ślady na Dalekim Wschodzie. Polacy w Harbinie, Szczecin: Książnica Pomorska 2008, pp. 27-49.
Witte S.Y., The Memoirs of Count Witte, translated by A. Yarmolinsky, Garden City: William Heinemann 1921.
Wolff D., To the Harbin Station: The Liberal Alternative in Russian Manchuria, 1898-1914, Stanford: Stanford University Press 1999.
Woodhead H.G.W., Montague Bell H.T., The China Year Book 1921, Tientsin: North China Daily News 1922.
Yakhontoff V.A., Eyes on Japan, New York: Coward-McCann 1936.
Young C.W., Japanese Jurisdiction in the South Manchuria Railway Areas, Baltimore: Johns Hopkins Press 1931.