Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL

The principle of separation and balance of powers in Polish constitutional law: A historical view

Piotr Wiśniewski — 2020-08-26

Zasada separacji i równowagi władz w polskim prawie konstytucyjnym: spojrzenie historyczne

W XVIII w. doktryna separacji władz została wprowadzona jako środek przeciw tyranii. Recepcja zasady separacji i równowagi władz dokonała się w Polsce bardzo szybko, tak jak jej sformułowanie. Stało się to wraz z uchwaleniem Konstytucji Trzeciego Maja. Druga Republika Polska miała dwie konstytucje, nie licząc tymczasowych aktów o randze konstytucji. Pierwsza, Konstytucja Marcowa, wprost odnosiła się do zasady separacji władz. Druga, Konstytucja Kwietniowa, była zaprzeczeniem poprzedniej. Ustrój polityczny PRL był niewątpliwie ustrojem totalitarnym. Trzecia Republika Polska powróciła do systemu opartego na separacji władz, zwłaszcza w okresie, kiedy odzyskała ona pełną suwerenność i szybko powróciła do budowania swego ustroju politycznego w oparciu o tę zasadę.

Czy sąd kościelny jest innym sądem lub organem w rozumieniu art. 44 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych?

Marzena Andrzejewska — 2020-08-26

W niniejszym artykule poruszono problematykę zwłaszcza pozycji ustrojowej sądu kościelnego i jego statusu w świetle prawa państwowego w kontekście art. 44 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych. Innymi słowy, rodzi się pytanie, czy sąd kościelny jest innym sądem lub organem w rozumieniu ustawy, a jeśli nie, to jaka jest jego pozycja ustrojowa? Ponadto w artykule poruszana jest problematyka dostępu sądu kościelnego do dokumentów objętych tajemnicą zawodową, w szczególności tajemnicą lekarską. Poczynione są również uwagi odnośnie do zakresu możliwej współpracy sądów kościelnych i państwowych w stanie de lege lata i postulaty de lege ferenda.

Ograniczenia w zakresie swobody kształtowania treści umownego stosunku pracy

Beata Stanibuła — 2020-08-26

Kształtowanie treści stosunku pracy (ustalanie warunków pracy i płacy), zgodnie z przepisem art. 11 k.p., opiera się na zasadzie dobrowolności i wymaga zgodnych oświadczeń woli pracownika i pracodawcy. Odbywa się ono na dwóch płaszczyznach. Po pierwsze, ma miejsce na etapie zawierania stosunku pracy, będąc efektem negocjacji (rokowań) prowadzonych przez strony w celu związania się więzią prawną (jest to kwestia oczywista o tyle, że strony nie zawierają jakiegoś abstrakcyjnego stosunku pracy, ale stosunek pracy o treści z góry przez nie ustalonej). Po drugie, do zmiany pierwotnie ustalonej treści często dochodzi w trakcie realizacji stosunku pracy. Na tym etapie modyfikacje mogą następować zasadniczo w dwóch kierunkach, mianowicie na korzyść pracownika lub na jego niekorzyść. Wiążą się one z obowiązkiem respektowania stosownych regulacji prawnych. Celem artykułu jest wskazanie przyczyn modyfikacji pierwotnie ustalonej treści stosunku pracy oraz przedstawienie i ocena określonych przepisami reguł postępowania, zakreślających granice swobody stron w decydowaniu o kształcie łączącej je umowy o pracę.

Problematyka podnoszenia przez pracowników kwalifikacji zawodowych – ewolucja zmian. Uwagi na tle obowiązującej i poprzedzającej regulacji

Beata Stanibuła — 2020-08-26

Artykuł zawiera omówienie regulacji prawnej dotyczącej problematyki podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez pracowników, z uwzględnieniem zmian dokonanych w tym zakresie w związku z zakwestionowaniem przez Trybunał Konstytucyjny, w wyroku z 31 marca 2009 r., art. 103 § 1 k.p. jako przepisu niezgodnego z Konstytucją. Przepis ten stanowił podstawę (upoważnienie) do wydania rozporządzenia szczegółowo regulującego obowiązki pracodawców oraz pracowników związane z ułatwianiem im podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Podjęte rozważania stanowią próbę odpowiedzi na pytania: czy charakter prawny obowiązku ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji uprawnia do utrzymania go w randze podstawowej zasady prawa pracy; czy kształt obecnej regulacji w dostateczny sposób stwarza pracownikom warunki do ich osobistego rozwoju intelektualnego; czy istnieje potrzeba dalszych zmian, a jeżeli tak, to w jakim kierunku powinny one zmierzać.

Civil law contracts at school – an outline

Adam Balicki — 2020-08-26

Umowy cywilno-prawne w szkole – zarys

Artykuł dotyczy różnych umów cywilno-prawnych i stosunków pracy, które można zawierać w polskich szkołach. Autor wskazuje na regulacje Karty Nauczyciela i inne przepisy prawne, które odnoszą się do tego problemu. W artykule są zarysowane także kompetencje dyrektora szkoły. Podmioty uprawnione do zawierania umów w imieniu szkoły to głównie ciała zarządzające daną szkołą, ale w praktyce szkolnej to właśnie dyrektor szkoły jest upoważniony do zawierania takich umów.

Religious symbol at schools as an expression of religious liberty

Marek Bielecki — 2020-08-26

Symbole religijne w szkołach jako wyraz wolności religijnej

Niniejszy artykuł analizuje problematykę symboli religijnych jako wyrazu wolności religijnej w polskich szkołach. Zasadniczą podstawą dla wyciągniętych wniosków był wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 3 listopada 2009 r. Trybunał stwierdził, że obecność krzyża w szkołach włoskich stanowi pogwałcenie praw rodziców do wychowania dzieci zgodnie z ich przekonaniami. Autor artykułu odnosi się do poszczególnych kwestii w wyroku ETPC, analizując je w odniesieniu do obowiązującej w Polsce legislacji.

The economic law in the Ukraine – pragmatic aspects of economic activity. Part I

Jarosław Bubiło — 2020-08-26

Prawo gospodarcze na Ukrainie – pragmatyczne aspekty działalności gospodarczej. Część I

Artykuł przedstawia specyficzną naturę prawa gospodarczego Ukrainy, w szczególności zaś prawa dotyczącego spółek komercyjnych. Autor opisuje współczesną legislację Ukrainy, charakteryzuje, odpowiednio, organizacyjno-prawne formy prowadzenia działalności gospodarczej, w tym te, które są uważane za optymalne dla inwestorów zagranicznych, także tych, którzy działają we współpracy z przedsiębiorcami ukraińskimi. Ponadto dokładnie przeanalizowane są regulacje organizacyjno-‑prawne dotyczące obowiązkowego zarejestrowania przedsiębiorstw gospodarczych. Oddzielną część artykułu autor poświęca wybranym aspektom ukraińskiego prawa podatkowego, prawom dotyczącym zatrudnienia i zamieszkania, przyznając również, że istnieją niebezpieczeństwa dla inwestorów zagranicznych, między innymi naglący problem „drapieżnego inwestowania”, tj. nielegalnego i wrogiego przejmowania funkcjonujących spółek i bezradność systemu prawnego, jeśli chodzi o ochronę przedsiębiorstw na Ukrainie. Zakres artykułu nie pozwala na szersze spojrzenie na problematykę związaną z działalnością gospodarczą na Ukrainie, natomiast krótko opisane są pragmatyczne korzyści i niebezpieczeństwa związane z inwestowaniem w biznes na Ukrainie.

Conditions for the reinstatement of the statute of limitations in civil court proceedings and in general administrative proceedings (comparative remarks)

Edyta Gapska — 2020-08-26

Warunki przywrócenia prawa o przedawnieniu w cywilnym postępowaniu sądowym i w powszechnym postępowaniu administracyjnym (uwagi komparatywne)

Wszelkie postępowania przed organami administracji publicznej i wymiaru sprawiedliwości charakteryzuje formalizm, który jest warunkiem koniecznym dla respektowania zasady równości obu zainteresowanych stron. Jednym z najbardziej znaczących aspektów tego formalizmu jest – zarówno w procedurze cywilnej, jak i w powszechnym postępowaniu administracyjnym – podejmowanie działań proceduralnych z zastosowaniem ograniczenia czasowego. Waga spełnienia tego warunku jest ściśle związana z problemem efektywności działań proceduralnych dokonywanych przez uczestników postępowania. Porównanie ograniczeń czasowych i ich konsekwencji w procedurze cywilnej i powszechnej procedurze administracyjnej pokazuje relatywne podobieństwo w sferze warunków wstępnych dla przywrócenia ograniczenia czasowego, przy czym główne różnice skupiają się w sposobie procedowania i decydowania o temacie wniosku. Obie te procedury przewidują raczej zawieszający charakter wniosku o przywrócenie ograniczenia czasowego i możliwość przerwania postępowania albo wykonanie decyzji czy wyroku przez władzę lub sąd. Pomimo wielu podobieństw istnieje znacząca różnica dotycząca kwestii możliwości apelacji od decyzji odnoszącej się do przywrócenia ograniczenia czasowego.

The principles of guilt – remarks on the background of the Polish penal code

Anna Komadowska — 2020-08-26

Zasady winy – uwagi na temat kontekstu polskiego kodeksu karnego

Wina, oprócz karalności i karygodności, stanowi element definicji przestępstwa. Literatura fachowa szeroko opisuje problemy związane z istotą winy i tworzy jej definicje. Nie ma jednak w tym względzie zgody i przedstawiono kilka dalszych istotnych teorii winy. Kodeks z roku 1997 po raz pierwszy wprowadził przyznanie się do winy i rozwiązania dotyczące winy, które zasadniczo różnią się od poprzednich. Autorka niniejszego artykułu próbuje przyjrzeć się bliżej problemowi winy, jego istotności dla odpowiedzialności karnej, jak również stara się wskazać, które rozwiązania dotyczące winy sprawcy przestępstwa zostały przyjęte przez obowiązujący kodeks.

Religious policy in Poland towards catechetical teaching in the years 1961-2001

Ryszard Mazurkiewicz — 2020-08-26

Polska polityka religijna wobec katechizacji w latach 1961-2001

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka uchwalona przez Organizację Narodów Zjednoczonych w 1948 r. proklamuje prawa człowieka do wolności myśli, sumienia i wyznania. Deklaracja podkreśla, że prawo to obejmuje również wolność głoszenia swego wyznania lub wiary, bądź indywidualnie, bądź wespół z innymi ludźmi, publicznie i prywatnie, poprzez nauczanie, praktykowanie, uprawianie kultu i przestrzeganie obyczajów. Na wyraźne podkreślenie prawa człowieka do poznawania zasad wiary (zarówno w nauczaniu Kościoła, jak i oświadczeniach Organizacji Narodów Zjednoczonych) wpływ miały doświadczenia Kościoła w systemie totalitarnym w ostatnich dekadach, a zwłaszcza w systemie opartym na ideologii marksistowskiej. Taka właśnie była sytuacja, w jakiej od II wojny światowej do 1989 r. znajdował się w Polsce Kościół, stanowiący część organizmu społecznego, który był zmuszony koegzystować z ustrojem komunistycznym. Dlatego trudno było oczekiwać kompromisu czy – tym bardziej – przychylnej postawy ze strony władz państwowych wobec katechizacji w owym okresie. W czasach PRL prawo, akty i przepisy administracyjne służyły jako środek wzmocnienia rządów komunistycznych i podporządkowania im wszystkich sfer życia społecznego i państwowego. System prawny nie dawał żadnych gwarancji przestrzegania praw osoby ludzkiej i, co więcej, ograniczał on pradawne prawa Kościoła, w tym prawo do nauczania religii. Sytuacja uległa radykalnej zmianie po 1989 r., jako wynik transformacji politycznej, kiedy to totalitarny ustrój komunistyczny został zastąpiony ustrojem demokratycznym. Niniejszy artykuł obejmuje lata 1961-2001, to jest od momentu, gdy nauczanie religii zostało usunięte ze szkół, do promulgowania Dyrektorium katechetycznego Kościoła Katolickiego w Polsce.

Worker participation in a company’s decision making process

Kazimierz Ostaszewski — 2020-08-26

Współuczestnictwo pracowników w procesie decyzyjnym spółki

W artykule omówione są początki i rozwój współuczestnictwa pracowników w legislacji Unii Europejskiej i implementacja tej legislacji do polskiego systemu prawnego. Idea uczestnictwa pracowników jest głęboko zakorzeniona w myśli społecznej Kościoła katolickiego, a dzisiaj podkreślona jest w Magisterium Kościoła. Poprzez prawo współuczestnictwa pracownicy lub ich reprezentanci mogą mieć wpływ na decyzje związane ze wszelkimi kluczowymi aspektami działania spółki. Prawna gwarancja współuczestnictwa pracowników w podejmowaniu decyzji ma pozytywny wpływ ekonomiczny skutkujący zwiększoną konkurencyjnością.

A public authority’s liability for damages according to the principle of equity in Polish law

Jerzy Parchomiuk — 2020-08-26

Odpowiedzialność organów administracji publicznej za szkody zgodnie z zasadą słuszności w prawie polskim

Odpowiedzialność państwa za delikt zgodnie z zasadą słuszności została w Polsce wprowadzona po raz pierwszy w ustawie z roku 1956 o odpowiedzialności państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwa. Szacunek dla słuszności zakłada ocenę sytuacji, w której szkoda powstała, poprzez pryzmat przekonań moralnych i zasad aksjologicznych uznawanych w społeczeństwie i przyjętych w systemie prawnym. Ocena zasadności wyroku za szkody powinna uwzględniać zarówno obiektywne okoliczności sprawy, jak i sytuację osoby poszkodowanej. Odpowiedzialność wchodzi w grę w sytuacji, kiedy szkoda została wyrządzona poprzez działanie organu władzy, które było zgodne z prawem. Wyjątkowy charakter odpowiedzialności decyduje o ograniczeniu jej jedynie do szkód wyrządzonych osobie, co jest usprawiedliwione przez szczególny charakter dóbr podlegających rekompensacie.

A synthesis of Polish law [Synteza prawa polskiego], red. Tadeusz Guz, Jan Głuchowski, Maria Pałubska, część 1-2, Frankfurt am Main–Berlin–Bern–Bruxelles–New York–Oxford–Wien: Peter Lang 2009, część 1 – ss. 742; część 2 – ss. 411

Jerzy Markiewicz — 2020-08-26