Legal Status of the Injured Person in Polish Criminal Proceedings

Marek Smarzewski

Marek Smarzewski The John Paul II Catholic University of Lublin, Faculty of Law, Canon Law and Administration

Keywords: criminal proceedings; injured person; victim; passive subject of a crime; perpetrator; auxiliary prosecutor; civil plaintiff; private prosecutor

Abstract

Status prawny pokrzywdzonego w polskim postępowaniu karnym

W artykule zaprezentowane zostały rozważania dotyczące pokrzywdzonego w polskim postępowaniu karnym. Autor podejmuje próbę przedstawienia pozycji prawnej pokrzywdzonego w przekroju całego postępowania karnego, tj. zarówno w postępowaniu przygotowawczym i postępowaniu jurysdykcyjnym, jak i na etapie postępowania wykonawczego. Autor stara się również podkreślić znaczenie pokrzywdzonego, jako podmiotu, do którego ochrony należy przywiązywać szczególną wagę. Jest to bowiem jednostka, która cierpi wskutek popełnionego czynu zabronionego – podmiot bierny przestępstwa. Stąd wskazuje się również na potrzebę tworzenia dalszych rozwiązań prawnych, mających na celu zapewnienie ofierze minimalizacji jej cierpień oraz stosownego zadośćuczynienia.

References

Bieńkowska E., W kierunku lepszej realizacji funkcji kompensacyjnej przez polskie prawo karne – propozycje zmian, [in:] Karnomaterialne i procesowe aspekty naprawienia szkody w świetle kodyfikacji karnych z 1997 r. i propozycji ich zmian, ed. Z. Ćwiąkalski, G. Artymiak, Warszawa 2010.

Bieńkowska E., Mazowiecka L., Prawa ofiar przestępstw, War¬szawa 2009.

Boratyńska K. T., Górski A., Sakowicz A., Ważny A., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2007.

Borkowska I., Rozwój mediacji w sprawach karnych w Polsce, [in:] Pozycja ofiary w procesie karnym – standardy europejskie a prawo krajowe, ed. T. Cie¬lecki, J. B. Banach–Gutierrez, A. Suchorska, Szczytno 2008.

Bryk J., Nawiązka – środek karny o charakterze kompensacyjnym, [in:] Księga pamiątkowa ku czci prof. Z. Gostyńskiego, ed. S. Waltoś, B. Nita, P. Trzaska, M. Żurek, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2002, no. 2.

Chlebowicz P., Kotowska-Romanowska M., Problematyka mediacji z perspektywy wiktymologicznej, [in:] Pozycja ofiary w procesie karnym – standardy europejskie a prawo krajowe, ed. T. Cielecki, J. B. Banach–Gutierrez, A. Suchorska, Szczytno 2008.

Cieślak M., O ściganiu na wniosek w obowiązującym prawie karnym, „Pań¬stwo i Prawo” 1973, no. 1.

Daszkiewicz W., Powództwo cywilne w procesie karnym, Warszawa 1976.

Daszkiewicz W., Ściganie na wniosek w polskim procesie karnym (Uwagi de lege lata i postulaty de lege ferenda), „Państwo i Prawo” 1956, no. 3.

Gostyński Z., Karnoprawny obowiązek naprawienia szkody, Katowice 1984.

Gostyński Z., Obowiązek naprawienia szkody w nowym ustawodawstwie karnym, Kraków 1999.

Grajewski J., Konsekwencje procesowe oświadczenia pokrzywdzonego o nie¬żądaniu ścigania sprawcy przestępstwa wnioskowego, „Państwo i Prawo” 1977, no. 6.

Grzeszczyk W., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2007.

Janda P., Kiełtyka A., Ustawa o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw. Komentarz, Warszawa 2010.

Kiełtyka A., Praktyczne aspekty stosowania ustawy o państwowej kompen¬sacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw, [in:] Karnomaterialne iprocesowe aspekty naprawienia szkody w świetle kodyfikacji karnych z 1997r. i propozycji ich zmian, ed. Z. Ćwiąkalski, G. Artymiak, Warszawa 2010.

Kmiecik R., Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 1993 r., WZ 87/93, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1994, no. 2.

Kmiecik R., Jeszcze w sprawie wniosku o ściganie nieznanego sprawcy, „Palestra” 1972, no 3.

Kulesza C., Prawa podmiotowe osoby pokrzywdzonej przestępstwem w świetle niektórych zasad procesowych, „Państwo i Prawo” 1991.

Kulesza C., Projekt Europejskiej Dyrektywy z dnia 18 maja 2011 r. w sprawie wsparcia i ochrony ofiar w świetle prawa polskiego, „Prokuratura i Prawo” 2011, no. 12.

Kużelewski D., Mediacja po nowelizacji kodeksu postępowania karnego – krok ku zwiększeniu roli konsensualizmu w polskim procesie karnym?, [in:] Problemy znowelizowanej procedury karnej. Materiały konferencji naukowej Rzeszów-Czarna 17-18 października 2003 r., ed. Z. Sobolewski, G. Artymiak, Cz.P. Kłak, Kraków 2004.

Mantovani F., Diritto penale. Parte generale, Padova 2009.

Marek A., Oczkowski T., Obowiązek naprawienia szkody jako środek karny, [in:] System prawa karnego, t. VI: Kary i środki karne. Poddanie sprawcy próbie, ed. M. Melezini, Warszawa 2010.

Murzynowski A., Instytucja mediacji jako czynnik humanizacji w stoso¬waniu prawa karnego w Polsce, [in:] W kręgu kryminologii romantycznej. Kon¬ferencja zorganizowana w pierwszą rocznicę śmierci prof. Lecha Falandysza 18lutego 2004 r., ed. M. Fajst, M. Płatek, Warszawa 2004.

Muszyńska A., Naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem, Warszawa 2010.

Niełaczna M., Kompensata dla ofiar przestępstw – prawo a praktyka. Raport z monitoringu działania ustawy o państwowej kompensacie dla ofiar niektórych przestępstw umyślnych, Warszawa 2007.

Nowikowski I., Instytucja procesu adhezyjnego w polskim procesie karnym w kontekście tradycji i postępu, „Teka Komisji Prawniczej. Oddział Polskiej Akademii Nauk w Lublinie” 2008.

Nowińska J., Status prawny powoda cywilnego w procesie karnym, Warszawa 2007.

Paluszkiewicz H., Nowe środki ochrony pokrzywdzonego w polskim pra¬wie karnym procesowym na tle europejskiej polityki karnej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2010, no. 3.

Papke K., Status pokrzywdzonego w fazie przygotowania do rozprawy głównej, „Palestra” 1995, no. 11-12.

Płatek M., Mediacja w postępowaniu wykonawczym. Argumenty zgłoszone na rzecz i przeciw mediacji na tle doświadczeń międzynarodowych, [in:] Konferencja naukowa: „Mediacja w polskiej rzeczywistości” (11 września 2002 r.), Warszawa 2003.

Posnow W., Niektóre aspekty uprawnień pokrzywdzonego, „Nowe Prawo” 1975, no. 1.

Rosengarten F., Oznaczenie sprawcy we wniosku o ściganie, „Palestra” 1972, no. 3.

Sakowicz T., Mediacja pomiędzy sprawcą a ofiarą przestępstwa podstawą skutecznej resocjalizacji, [in:] Pozycja ofiary w procesie karnym – standardy europejskie a prawo krajowe, ed. T. Cielecki, J. B. Banach–Gutierrez, A. Su¬chorska, Szczytno 2008.

Smarzewski M., Podmiot bierny jako element struktury przestępstwa, „Roczniki Nauk Prawnych” 2010, no. 2.

Światłowski A. R., Kompensacyjna funkcja czynnego żalu w kodeksie karnym z 1997 r., [in:] Księga pamiątkowa ku czci prof. Z. Gostyńskiego, ed. S. Waltoś, B. Nita, P. Trzaska, M. Żurek, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Pe¬nalnych” 2002, no. 2.

Sych W., Zmiana sytuacji pokrzywdzonego w stadium wykonawczym polskiego procesu karnego, „Prokuratura i Prawo” 2006, no. 2.

Waltoś S., Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2008.

Waluk J., Mediacja – instytucja dla pokrzywdzonego, [in:] Poszanowanie godności ofiar przestępstw, ed. T. Cielecki, Warszawa 2002.

Wdzięczna E. A., Warunkowe umorzenie postępowania karnego w świetle koncepcji sprawiedliwości naprawczej, Toruń 2010.

Winiarek K., Mediacja po wyroku, [in:] Sprawiedliwość naprawcza. Idea. Teoria. Praktyka, ed. M. Płatek, M. Fajst, Warszawa 2005.

Wojciechowska J., Podstawy prawne stosowania procedury mediacyjnej w Polsce, [in:] Gaudium in litteris est. Księga jubileuszowa ofiarowana Pani Profesor Genowefie Rejman z okazji osiemdziesiątych urodzin, ed. L. Gardocki, M. Królikowski, A. Walczak-Żochowska, Warszawa 2005.

Wójcik D., Rola mediacji między pokrzywdzonym a sprawcą przestępstwa, [in:] System prawa karnego, t. I: Zagadnienia ogólne, ed. A. Marek, Warszawa 2010.

Zalewski W., Naprawienie szkody w polskim prawie karnym a postulaty restorative justice, [in:] Księga pamiątkowa ku czci prof. Z. Gostyńskiego, ed. S.Waltoś, B. Nita, P. Trzaska, M. Żurek, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2002, no. 2.