Kościelny porządek prawny a podstawowe prawa człowieka (Szczególnie prawo do wolności religijnej)

Abstract

[Abstrakt tylko w j. polskim / Abstract only in Polish]

Sobór Watykański II uznał bez zastrzeżeń podstawowe prawa człowieka, tak jak zostały one zatwierdzone w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka Narodów Zjednoczonych z 1948 r. W tekstach soborowych zostają one wyprowadzone z godności ludzkiej, która przysługuje każdemu człowiekowi z racji jego podobieństwa do Boga. Podstawowemu dla Kościoła prawu do wolności religijnej Sobór poświęcił nawet osobny dokument, Deklarację o wolności religijnej Dignitatis humanae, w którym czytamy, „że wszyscy ludzie powinni być wolni od przymusu ze strony czy to poszczególnych ludzi, czy to zbiorowisk społecznych i jakiejkolwiek władzy ludzkiej, tak aby w sprawach religijnych nikogo nie przymuszano do działania wbrew jego sumieniu ani nie przeszkadzano mu w działaniu według sumienia prywatnie lub publicznie, indywidualnie lub w łączności z innymi, byle w godziwym zakresie” (DWR2).

Prawa do wolności religijnej żąda się najpierw od władzy świeckiej. Ale ponad i poza tym jest ono formułowane w sposób absolutny. Adresatem tego prawa jest więc także sam Kościół.

Wraz z uznaniem praw człowieka przez Sobór, Kościół katolicki dokonał znaczącej korekty kursu wobec powstałych na zsekularyzowanym gruncie proklamacji praw człowieka, który wyrażał się w ich negowaniu, a nawet częściowo w zwalczaniu przez papieży XIX wieku. Jak poważnie jest traktowana ta korekta soborowa, można odczytać z apeli papieży od czasu Soboru. Zachowania praw człowieka na całym świecie domagał się Paweł VI i obecnie Jan Paweł II.

Dążenie do nadania znaczenia prawom człowieka także na obszarze wewnątrzkościelnym sięgnęło − na gruncie wniosków Synodu Biskupów z roku 1967 dotyczących przyszłego Kodeksu oraz wielu przemówień papieża Pawła VI − zaplanowanej wówczas kościelnej księgi prawa komisji do spraw kodeksu. Od rozpoczęcia pracy kodyfikacyjnej katalog podstawowych, chrześcijańskich praw wszystkich wiernych formułowano na początku kościelnego prawa fundamentalnego. Prawo do wolności religijnej, które było ujęte w niektórych schematach Lex Ecclesiae Fundamentalis (LEF), zostało później z tego katalogu wykreślone i w zmienionej formie umieszczone pośród ogólnych norm spełniania nauczycielskiego zadania Kościoła.

Chciałbym najpierw przedstawić przyjęte do Codex Iuris Canonici z 1983 (a później do Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium z 1990 r.) podstawowe prawa chrześcijan, a następnie pokazać, jak mogą one być chronione w Kościele. Potem nastąpi porównanie tych praw z ogólnymi prawami człowieka. Na końcu pozwolę sobie na krytyczną ocenę opisanego stanu rzeczy.