Roczniki Liturgiczno-Homiletyczne

List Arcybiskupa Józefa Życińskiego Wielkiego Kanclerza KUL

Józef Życiński — 2021-02-08

List Dziekana Wydziału Teologii KUL

Mirosław Kalinowski — 2021-02-10

Życie i działalność dydaktyczno-naukowa ks. prof. dra hab. Czesława Krakowiaka

Bogusław Migut — 2021-02-10

Spis publikacji ks. prof. dra hab. Czesława Krakowiaka

Bogusław Migut — 2021-02-10

Struktura i teologia modlitwy poświęcenia kościoła i ołtarza

Stanisław Araszczuk — 2021-02-10

Kościół, zanim zostanie oddany do użytku liturgicznego, powinien być poświęcony przez biskupa. W starożytności chrześcijańskiej obrzęd ten polegał na procesyjnym wniesieniu relikwii świętego męczennika i odprawieniu pierwszej Mszy św. W późniejszych wiekach obrzędy dedykacji kościoła wzbogaciły się o wiele nowych elementów.

Kościół, jako widzialna budowla, jest szczególnym znakiem Ludu Bożego pielgrzymującego na ziemi i obrazem społeczności przebywającej w niebie. Każdy kościół, który ma być poświęcony, powinien posiadać tytuł. Właściwym szafarzem obrzędu poświęcenia jest biskup, a dniem zwykle niedziela, ze względu na liczniejsze zgromadzenie wiernych.

Teraz następuje uroczysta modlitwa poświęcenia. Wprowadzenie do ksiąg liturgicznych nadaje jej następujące znaczenie: „Najważniejszym i jedynie koniecznym obrzędem poświęcenia kościoła jest sprawowanie Eucharystii. Zgodnie jednak z powszechnym zwyczajem zarówno Wschodniego, jak i Zachodniego Kościoła, odmawia się również specjalną modlitwę, która wyraża zamiar poświęcenia kościoła Panu na stałe i uprasza Jego błogosławieństwo” (OPKiO II 15). Modlitwa jest więc deklaracją woli całego ludu, wygłoszoną przez biskupa i prośbą o błogosławieństwo i uświęcenie.

Jest to nowa kompozycja, która zawiera dwie poprzednie modlitwy konsekracyjne, jedną dla kościoła i drugą dla ołtarza. W ten sposób podkreślono nierozerwalny związek między kościołem i ołtarzem. Redaktorzy ukazali w niej także klasyczna strukturę modlitwy, siłę poetycką, bogactwo doktrynalne, inspiracje biblijne i patrystyczne. Modlitwa poświęcenia wyraża w zdecydowany sposób wolę wspólnoty lokalnej, by to miejsce stało się miejscem celebrowania świętych misteriów, a także mobilizowało do skupienia i życia w sprawiedliwości ewangelicznej

Znaczenie terminu „misterium” w refleksji teologiczno-liturgicznej

Stanisław Dyk — 2021-02-10

Tradycja i liturgia chrześcijańska wiązała termin „misterium” z wydarzeniem Jezusa Chrystusa. Samo pojęcie „misterium” tłumaczone jest dosyć często na język polski jako „tajemnica”, przez co może być odbierane jedynie jako jakaś tajemna wiedza, co w odniesieniu do Jezusa mogłoby oznaczać jedynie Jego naukę nie dla wszystkich dostępną i zrozumiałą. Przy takim rozumieniu terminu „misterium” chrześcijaństwo łatwo może być sprowadzone do światopoglądu czy systemu moralnego. Ważne jest zatem dokładne zrozumienie samego pojęcia „misterium” oraz ewolucji, jaką słowo to przechodziło w refleksji teologiczno-liturgicznej. Wywodzący się z kultury greckiej termin „misterium” został przyjęty przez chrześcijaństwo i już w Nowym Testamencie służył do wyjaśnienia zamysłów Bożej woli oraz zbawczych dzieł Boga dokonanych w Jezusie Chrystusie. W teologii Ojców Kościoła termin ten staje się dosyć szybko centralnym pojęciem, za którego pomocą określali cały fenomen realizacji Bożego zbawienia w Chrystusie i w Kościele, szczególnie w jego aktach kultu, i równocześnie dla oznaczenia wielkości tych zbawczych dzieł Boga i ich nieprzeniknioności (por. Ef 3,8). Teologowie współcześni i magisterium Kościoła przyjęli to pojęcie dla zilustrowania zbawczego dzieła Chrystusa oraz Jego proklamacji i aktualizacji w kulcie Kościoła, w całej działalności Kościoła i w codziennym życiu chrześcijan. Misterium i misteria Chrystusa zatem to nie Jego tajemnicza nauka, lecz wydarzenia zbawcze, które domagają się przyjęcia w wierze. Uwagi te są szczególnie ważne dla kaznodziei, którego zadaniem jest doprowadzić wiernych do udziału w zbawczych misteriach Chrystusa aktualizujących się w liturgii oraz do mistycznego i egzystencjalnego zjednoczenia się z Nim.

Liturgia biskupia Wielkiego Czwartku w wawelskich ceremoniałach z XVI wieku

Szymon Fedorowicz — 2021-02-10

[Abstrakt tylko w j. francuskim / Abstract only in French]

La liturgie épiscopale du Jeudi Saint dans les cérémonials du Wawel du XVI^e siècle

Pendant des années dans les églises catholiques, on a célébré uniquement une seule messe le Jeudi Saint, qui a été une commémoration liturgique de la Cène. Lorsqu’elle fut célébrée dans la cathédrale par un évêque, les rites des bénédictions de l’huile des malades, celle des catéchumènes et du saint chrême devenaient sa partie intégrale. La liturgie de ce jour, que nous présentons ici, fut célébrée dans la cathédrale de Cracovie à la première moitié du XVI^e siècle. Les deux manuscrits liturgiques de cette époque gardés dans l’archive cathédrale en témoignent. Ces livres contiennent le déroulement de la liturgie épiscopale du Jeudi Saint. Même si c’était la messe de la Cène du Seigneur, toute la cérémonie mettait un accent rituel plus sur la bénédiction de ces trois huiles que sur l’idée du Cénacle. Bien que le thème de la Cène fut évoqué par les lectures bibliques, par les formules du Canon et les antiennes pour les psaumes des vêpres, les rites de bénédictions ont dominé sur le déroulement de toute la liturgie. C’était la conséquence de leur élargissement, et d’engagement d’un grand nombre des personnes de services, et aussi d’attachement de plus grande importance à l’action sacramentelle qu’au saisissement du mystère en catégories de l’histoire du salut.

Nauczanie Kościoła na temat Pisma świętego i Tradycji jako źródła przepowiadania

Władysław Głowa — 2021-02-10

Artykuł składa się z trzech części. W pierwszej przedstawiono Pismo święte i Tradycję jako jedno źródło Objawienia, w drugiej – Pismo święte i Tradycję w życiu Kościoła, a w trzeciej – Pismo święte i Tradycję, jako pierwsze źródło dla przepowiadania. To ostatnie zagadnienie szczegółowe prezentuje zarówno wyraźne wypowiedzi Kościoła na temat w nim określony (są one zawarte w definicjach homilii i kazania, w określanym ich tworzywie oraz celu), jak i wypowiedzi pośrednie.

Liturgia żywą katechezą

Piotr Goliszek — 2021-02-10

Liturgia to wspólnota Boga z człowiekiem. Człowiek w celebracji liturgicznej doświadcza spotkania z Osobą Chrystusa. Jest to spotkanie na sposób osobowy, czyli realnie i rzeczywiście. Liturgia bowiem uobecnia całą Osobie Chrystusa, Jego życie, słowa i czyny. Uobecnia historię zbawienia, w szczególny sposób Paschalne Misterium Chrystusa, czyli mękę, śmierć, pogrzeb oraz zmartwychwstanie i wniebowstąpienie a także wylanie Ducha Świętego. Duch Święty który ożywił Chrystusa przy zmartwychwstaniu w liturgii uobecnia Jego dzieło zbawcze i czynie je żywym i aktualnym. Obecny w liturgii Jezus Chrystus przez ożywiające działanie Ducha Świętego zbawia, budzi wiarę i wyzwala człowieka do wolności dziecka Bożego. Człowiek w ten sposób otrzymuje dar nowego życia przez osobowe zjednoczenie z Ojcem przez Chrystusa w Duchu Świętym. Jezus Chrystus w liturgii za współdziałaniem Ducha Świętego objawia się i spotyka się z człowiekiem oraz prowadzi do komunii i zjednoczenia z całą społecznością Trójcy Świętej. W tym miejscu wyłania się cel liturgii który jest identyczny z nadrzędnym celem katechezy. Zarówno liturgia jak i katecheza ma za cel doprowadzić swojego uczestnika do komunii i zażyłości z Jezusem Chrystusem, który prowadzi do więzi z Ojcem w Duchu Świętym. Ten personalistyczny charakter liturgii sprawia, że jest ona miejscem żywej katechezy. Liturgia bowiem wiarę wyraża, przekazuje i kształtuje. Cała liturgia zawiera wiarę katolicką i tę wiarę przez celebrację wyznaje. Wprawdzie liturgia nie jest naukowym poznaniem wiary, nie wyjaśnia pojęć, nie jest teologicznym traktatem ani wykładem ale jej katechetyczny charakter wyraża się w tym, że czyni wiarę oraz prowadzi do egzystencjalnego spotkania z Bogiem. W tym sensie liturgia jest żywą, dynamiczną katechezą posiadającą charakter osobowy i wychowawczy. W katechezie mającej miejsce w liturgii, sam Bóg przemawia, poucza, zbawia i wychowuje człowieka do pełni człowieczeństwa.

Przy łóżku chorego

Jerzy Grześkowiak — 2021-02-10

[Abstrakt tylko w j. niemieckim / Abstract only in German]

Am Krankenbett

Jede ernste Krankheit verändert die Lebenseinstellung des Patienten und führt zu einer tiefen Krise bei ihm und oft auch bei seinen Angehörigen. Christliche Seelsorge geschieht im Auftrag Jesu Christi. Wie kann der Seelsorger, insbesondere der Krankenhausseelsorger, Wünsche, Bedürfnisse und Aufträge der Kranken erkennen, zu denen er kommt – im Krankenhaus meist unbekannt, oft ungerufen? Wer ist er in den Augen des Patienten? Welcher Art Helfer kann er ihnen werden? Wie kann er ihnen im Leid beistehen, ihre geistlichen Bedürfnisse aufnehmen, sie begleiten?

Dieser Aufsatz möchte den Krankenseelsorgern Anregungen geben, über ihre Patientenbeziehungen, ihre Erfahrungen mit sich selbst und ihre Aufgaben den Kranken gegenüber nachzudenken. Er betrachtet die seelischen und religiösen Vorgänge in der Zeit der Krankheit und die theologischen und psychologischen Aspekte der pastoralen Praxis.

Es wurden hier vor allem die Themen dargestellt, die fast immer beim Krankenbesuch angesprochen werden, egal wo die Kranken leiden, im Krankenhaus oder daheim. Bei der Begegnung mit den schwer kranken Patienten wird man immer mit den bohrenden Fragen konfrontiert: „Warum Leid? Warum gerade ich? Wo bleibt Gott im Leid dieser Welt?“ Der Autor versucht eine christliche Antwort aus der Sicht der heutigen Theologie zu geben: Leid ist der Preis der Freiheit und der Liebe. Gott hat durch die Menschwerdung seines Sohnes sich selbst in das Leid begeben und damit die Menschen und das Leid erlöst. So wurde die Frage nach dem „Warum“ auf die Frage nach dem „Wozu“ des Leidens hin geöffnet (Teil I).

Im Verhalten des Seelsorgers am Krankenbett ist eine Orientierung am Leben und an der Lehre Jesu entscheidend. Er hat die damalige Tragik der Krankheit überwunden und hat sich den Kranken und Leidenden vorbehaltlos zugewendet, ihrer mit Liebe angenommen und viele von ihnen geheilt. Die Heilung der Kranken und die Verkündigung des Reiches Gottes gehören bei Jesus eng zusammen. Jesus hat sich auch mit den Kranken identifiziert (Mt 25,36) und damit seinen Jüngern gezeigt, dass Krankheit Solidarität und Liebe erfordert (Teil II).

Teil III schildert die Hauptaufgaben des Krankenseelsorgers, zu denen gehören: – Kranke ohne missionarische Absicht besuchen und sie „auf der gleichen Augenhöhe“ begleiten; – aufmerksam zuzuhören; – sie trösten und ihnen Zuspruch geben; – ihnen bewusst machen, dass das Leid die Teilhabe am Leiden und am Erlösungswerk Christi ist; – mit Kranken und für die Kranken beten.

Die höchste Stufe der Krankenseelsorge, d.h. die Sakramentenspendung (Versöhnung, Krankensalbung, Hl. Kommunion und Eucharistie mit den Kranken) wurden im Artikel wegen des Platzmangels bewusst ausgeklammert. Das fundamentale Prinzip beim Krankenbesuch ist: Ich gehe zum Kranken, nicht um ihm Christus zu bringen; Jesus ist schon da – in ihm, in seinem Leid.

Maryja wzorem uczestnictwa w Mszy świętej

Zdzisław Janiec — 2021-02-10

Artykuł ukazuje Maryję jako wzór uczestnictwa we Mszy św. Maryja jako „Niewiasta Eucharystii” nie tylko jest obecna w liturgii mszalnej w tekstach liturgicznych (najczęściej przez wspominanie), ale jest to bytność mistyczna – duchowa. Stąd Maryja swoim przykładem wychowuje uczestników liturgii mszalnej, jak stawać się ludźmi Eucharystii. Szczególne momenty formacyjne to: postawa Maryi wobec proklamowanego podczas Mszy św. słowa Bożego, modlitwy wiernych, przygotowania darów, uwielbiania Boga, współofiarowania mszalnego oraz podczas przyjmowania Komunii św. Maryja jest więc pomocą do świadomego, pełnego, owocnego uczestnictwa we Mszy św. w duchu nauczania Soboru Watykańskiego II.

Katecheza przed bierzmowaniem osób z niepełnosprawnością intelektualną

Andrzej Kiciński — 2021-02-10

Polish catechists reject two opposing attitudes as follows: the first assumption suggesting, that persons with intellectual disability should achieve the same level of awareness and knowledge, as other fit and able baptised persons; the second assumption suggesting, that it is not at all possible to catechise persons with intellectual disability. The primary assumption of the concept of catechesis is, that persons with intellectual disability should be provided with possibility to familiarise with the mystery of Jesus Christ. Polish catechists emphasize the difficulty to evaluate accurately the degree of psychological or intellectual capabilities of persons with intellectual disability. Moreover, it is difficult to establish what communication capabilities those persons possess. That is why it is hard (or even completely impossible) to evaluate spiritual capabilities of persons with intellectual disability, in particular regarding persons with profound intellectual disability. In fact, nothing will happen automatically in catechesis for persons with intellectual disability. Thus, patience and stressing the most essential matters are of significant importance while preparing persons with intellectual disability for receiving sacraments. Focussing attention on the basic issues of Christianity does not involve rejection of other elements of evangelical message.

Posoborowa reforma Kalendarza Rzymskiego. Wybrane kwestie redakcyjne

Krzysztof Konecki — 2021-02-10

[Abstrakt tylko w j. włoskim / Abstract only in Italian]

La riforma postconciliare del Calendario romano

Il Concilio Vaticano II nella Costituzione sulla liturgia dispone che si proceda alla riforma dell’Anno liturgico, il che comporta la previa riforma del calendario. Infatti nel 1969, prima di procedere alla pubblicazione del nuovo Breviario e del nuovo Messale, Paolo VI promulgò il Calendario romano generale, riformato in applicazione ai decreti del Vaticano II. Per questo il gruppo di studio, a cui venne demandato il compito della sua revisione, fu posto all’inizio di tutta l’organizzazione tecnica del «Consilium» contrassegnato col n. 1. Le linee programmatiche per la revisione del Calendario sono consegnate nel capitolo V della Costituzione. L’autore del artico ci parla di alcuni criteri che hanno guidato il lavoro della revisione del nuovo Calendario. Per Temporale il nuovo Calendario romano mette in luce più viva il mistero pasquale di Cristo. Invece Sanctorale è stato organizzato secondo i seguenti criteri: i cambiamenti di data, l’universalità della Chiesa e quindi della sua santità e l’eliminazione delle feste di devozione.

Wiara w życiu i działalności Św. Maksymiliana Kolbego w świetle kazań biskupów polskich

Ignacy Kosman — 2021-02-10

Przepowiadanie biskupów polskich nt. przejawów wiary św. Maksymiliana Kolbego ujmuje całość zagadnienia w świetle nauki Vaticanum II. Ukazuje rozumienie wiary jako czynnika kształtującego życie chrześcijanina. W tym sensie o. Kolbe jawi się jako wzorzec osobowy człowieka wierzącego, który pojmuje wiarę jako swoiste spotkanie łaski i własnego trudu. Wiara taka obejmuje całego człowieka: łączy posłuszeństwo z wolnością, rozum z sercem. W życiu charakteryzuje się dynamiką i żywotnością, tak w wymiarze osobistym jak i eklezjalnym. Eklezjalność wiary stanowi jej początek oraz kres. Ważnym elementem żywej wiary są: modlitwa, cierpienie i ofiara. Ich źródłem jest miłość, na której opiera się każde ludzkie zawierzenie. Miłość sprawia, że praktyka wiary posuwa się aż do heroizmu. U św. Maksymiliana akt wiary nosił silne znamię maryjne. Dla Niej – dla Niepokalanej – żył, pracował i umarł. Niepokalanów, wydawnictwo, Rycerstwo Niepokalanej, misje oraz Auschwitz były wyznacznikami jego apostolskiej i ewangelizacyjnej aktywności; stanowiły kwintesencję życia z wiary i życia wiarą. Żył tak jak wierzył. W rzeczy samej, życie i działalność św. Maksymiliana Kolbego stanowiły antycypację współczesnego nauczania Magisterium, tak w aspekcie własnego uświęcenia, jak i misyjnego zaangażowania. W tym sensie o. Kolbe wyprzedzał swoją epokę, wyprzedzał Kościół. Nie bał się mediów. W jego ręku stanowiły one nowoczesne narzędzie duszpasterskie, którym pragnął zawojować cały świat dla Chrystusa.

W świecie, a nie ze świata – Droga katechumena ku światu

Piotr Kulbacki — 2021-02-10

W artykule została podjęta próba odpowiedzi na pytanie czy podstawowa formacja kandydata do chrztu, mająca na celu odsunięcie się od niechrześcijańskich obyczajów i przemianę stylu życia nie prowadzi go do izolowania się od apostolskiego zaangażowania w świecie. Czy doświadczenie włączenia we wspólnotę braci i sióstr dostępujących zbawienia skoncentrowane jest na budowaniu własnej wspólnoty, czy też staje się źródłem płodnej proegzystencji wobec świata, na wzór Chrystusa?

Skoro droga wtajemniczenia chrześcijańskiego związana jest ściśle z odrzuceniem dotychczasowego, niechrześcijańskiego stylu życia i wartościowania, to może zrodzić się u neofity pokusa izolacji od złego świata, zamknięcie wewnątrz chrześcijańskiej wspólnoty.

Na podstawie analizy poszczególnych obrzędów Chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych zostało w artykule wykazane, iż katechumen z jednej strony jest wezwany do porzucenia świata i uczynków ciemności, z drugiej zaś Kościół wzywa go do bezinteresownego zaangażowania na rzecz przemiany świata. Kościół nie tworzy wspólnoty zamkniętej w sobie. Poprzez liturgię: słuchanie słowa Bożego, modlitwy, błogosławieństwa i egzorcyzmy katechumen otrzymuje odpowiednia do tego pomoc.

Teologia znaków i postaw w obrzędzie wystawienia i adoracji Najświętszego Sakramentu

Dariusz Kwiatkowski — 2021-02-10

[Abstrakt tylko w j. włoskim / Abstract only in Italian]

Il significato teologico dei segni, gesti e posizioni nel rito dell’esposizione e dell’adorazione del Santissimo Sacramento

Il culto eucaristico non si limita solamente alla celebrazione della S. Messa, ma va oltre la stessa celebrazione del Sacrificio Eucaristico e riempie tutta la vita della Chiesa. La partecipazione nel Mistero dell’Eucaristia costituisce il più gran tesoro per i discepoli di Cristo. Il buon culto eucaristico dipende dalla consapevolezza della triplice dimensione del Sacramento dell’Eucaristia quale l’offerta, banchetto e la presenza e dal giusto equilibrio tra di loro.

L’adorazione e l’esposizione del Santissimo Sacramento sono le più importanti forme del culto dell’Eucaristia, oltre alla stessa celebrazione della S. Messa. Il rinnovato rito dell’esposizione e dell’adorazione di Cristo, presente nell’Eucaristia, è ricco di segni, gesti e posizioni liturgici. L’uomo che adora Cristo vuole farlo in vari modi, esprimendo così il suo grande amore per il Salvatore, presente nel segno del pane. L’articolo spiega il significato teologico dei segni, gesti e posizioni liturgici adoperati nel rito, che è stato rinnovato dopo il Concilio Vaticano II. Nella suddetta esposizione sono stati sottolineati i seguenti temi: il Pane Eucaristico, il tabernacolo, l’ostensorio, l’incenso, le candele, la posizione in piedi e in ginocchio.

Il rito dell’esposizione e dell’adorazione del Santissimo Sacramento, grazie alla ricchezza di vari segni, posizioni e gesti, aiuta il credente a vivere profondamente ed intimamente la presenza di Cristo nel segno del Pane. Il segno liturgico diventa importante quando è correttamente capito e poi interpretato. La simbologia dei singoli segni, posizioni e gesti – adoperati nel rito – porta i credenti alla stessa persona di Cristo. In questo modo Lui diventa vicino al suo popolo nel segno del Pane. Tutti segni liturgici del rito indicano la Sua vera e reale presenza che conduce l’uomo a contemplare l’amore di Dio che si rivela nei semplici e leggibili segni. Questa presenza, inoltre, predispone l’uomo per la preghiera dell’adorazione e del ringraziamento, dal quale nasce anche umile richiesta e fiducia nell’infinito amore di Dio, rivelato nel Gesù Cristo.

Nell’analisi dei singoli segni, posizioni e gesti, che fanno parte del suddetto rito, ci colpisce la loro semplicità e chiarezza. Non troviamo in esso le cose inutili o superficiali, ma che tutti elementi portano a Cristo, presente nel Pane, e per questo il rito dell’adorazione aiuta la comunità, radunata intorno a Cristo, nel raccoglimento e nella preghiera.

Obrzęd chrztu świętego w Kościele anglikańskim

Paweł Maciaszek — 2021-02-10

In the Church of England baptism must always be administered with water in the name of the blessed Trinity, according to Jesus Christ’s command (Mt 28,19). As regards the effect of this sacrament marks a person’s new birth into God’s kingdom. It is a death to sin and comprehends gifts that by nature people cannot have. In it they are regenerated and made members of Christ and children of God. Baptism is something that happens to someone on the outside (being dipped in or sprinkled with water) as a symbol or sign of something happening on the inside (repentance, forgiveness and the gift of the Holy Spirit). The baptism of baby or an adult is a sign of the profound spiritual change which takes place when someone becomes a Christians. This is why this sacrament is celebrated as such an important event in the life of the Church.

There are two basic types of baptism service in the Church of England. There are baptism services that follow the order of service in the Book of Common Prayer of 1662 and there are those that follow the orders of service in Common Worship that were authorised for use from 1998. In spite of the differences there are a number of core elements that can be seen in the orders of service in both the Book of Common Prayer and Common Worship, elements that are central to Christian baptism and that can be found in services of baptism from very early time. In the case of the Common Worship services there is the option for additional elements, which are also practices that go back to the early days of the Church.

In the Anglican Churches godparents agree to take on three special responsibilities; to pray for the child, to set him a good example and to teach him. The Church expect parents and godparents to play their part in introducing the child to Christianity. Those who are older when they are baptized have sponsors rather than Godparents. The role of the sponsor is not to speak for the person being baptized, but to formally present them for baptism and to help them in their growth as Christians after they have been baptised.

Rok liturgiczny aktualizacją misterium Chrystusa

Bogusław Migut — 2021-02-10

Rok liturgiczny jest aktualizacją misterium Chrystusa. Wynika to z bosko-ludzkiej natury Jezusa Chrystusa, a tym samym z Jego misteryjnego bytu. Jezus Chrystus jest bowiem misterium Boga. W Nim, począwszy od misterium wcielenia poprzez poszczególne misteria jego ziemskiego życia aż po misterium paschalne, Bóg dokonał zbawienia rodzaju ludzkiego i objawił swą jedność w Trójcy. Misterium zbawiania, które włącza w wewnętrzne życie Trójcy Świętej, jest kontynuowane w Kościele i dla Kościoła. Kontynuacja ta odbywa się na dwa sposoby: głoszenie – przepowiadanie misterium Chrystusa oraz jego sakramentalna aktualizacja. Rok liturgiczny jest kontekstem konkretnej celebracji, ale też sam jest celebracją całości misterium Chrystusa (sakrament czy też sakramentale roku liturgicznego) w odniesieniu do dłuższego okresu życia człowieka. Jego centrum stanowi obchód misterium paschalnego Chrystusa. Ważnym spoiwem roku liturgicznego jest Eucharystia, która nie tylko stanowi centrum każdego obchodu w roku liturgicznym, ale też jej teologiczne treści są niejako powielane w całym roku liturgicznym. Rok liturgiczny łączy w sobie przepowiadanie misterium Chrystusa (Ewangelii) i jego sakramentalną aktualizację. Nadaje on przy tym przepowiadaniu słowa Bożego głębszy wymiar sakramentalny – aktualizację wydarzeń zbawczych.

Diakonalny wymiar liturgii, czyli otwartość na problemy świata

Bogusław Nadolski — 2021-02-10

Public theology, which first appeared in the United States of America at the end of the 20^th century, presents a certain challenge also for the liturgy. In this article the author addresses the “diaconisation” of the liturgy, pointing to the reasons, which authorize for the use in the liturgy aspects of public theology, which emphasize the characteristic elements of the liturgy, as a rich cultural inspiration for society in an extremely direct perspective for progression, recalling to mind the richness of the Eucharistic mystery by which ars celebrandi and ars praesidendi should increase sensitivity and better motivate the participants in the liturgy to a greater love for the community.

Liturgia jako pieśń nowa ku czci Pana

Władysław Nowak — 2021-02-10

[Abstrakt tylko w j. włoskim / Abstract only in Italian]

Liturgia come un canto nuovo in onore del Signore

Figlio di Dio che nell’eternità pronunciò il canto di lode in onore del Padre nei cieli, tramite l’incarnazione ha portato questo canto sulla terra. Tutta la sua vita e tutte le sue opere erano un unico inno di lode in onore di Dio Padre. Il sacrificio della croce e la risurrezione erano un culmine di questa adorazione. Gesù Cristo, assumendo la natura umana ha introdotto in questo esilio terrestre questo inno che risona nella dimora celeste del Regno di Dio per tutti i secoli. La Chiesa, insieme al suo fondatore Gesù Cristo, come il suo Corpo Mistico, unita mediante lo Spirito Santo, celebra la liturgia e benedice Dio Padre per tutti i suoi doni. Nella liturgia terrestre proclamiamo, insieme alla schiera degli spiriti celesti, davanti al cospetto del Signore, l’inno di lode, il nuovo canto di lode. Nel mistero del Cristo «Canto nuovo» elogia la sua morte e la sua risurrezione e nello stesso tempo proclama al mondo intero l’opera di Dio. Un canto nuovo di lode in onore del Signore è la liturgia, in particolare l’Eucaristia, i sacramenti, l’anno liturgico, i sacramentali, insieme all’attività del cristiano di cui la vita è una sequela del mistero pasquale del Cristo. Là dove l’uomo glorifica Dio una parola sola non basta. Il dialogo con Dio trascende i limiti del linguaggio umano, per questo nella sua essenza ha bisogno dell’aiuto della musica, del canto e delle voci della creatura espresse dai suoni degli strumenti. La musica e il canto nella liturgia sono un segno che annuncia un canto nuovo in onore del Signore proclamato dalla Chiesa fino alla parusia del Signore.

Rękopisy liturgiczne biblioteki Kamedułów w Bieniszewie. Materiały do studiów źródeł liturgicznych

Waldemar Pałęcki — 2021-02-10

[Abstrakt tylko w j. niemieckim / Abstract only in German]

Die liturgischen Manuskripte der Bibliothek der Kamaldulenser in Bieniszew. Die Materialien für Studien von den liturgischen Quellen

Die liturgischen Quellen der Ordensgemeinschaften gehören zu den unerlässlichen Elementen der Forschungen über die Liturgie in Polen. Zu den wichtigsten Orten, in denen Gottesdienst bis heute gefeiert wird, gehört das Kloster der Kamaldulenser in Bieniszew, das neben Konin in Mittelpolen steht. Dieser Ort, der mit der polnischen Eigenstaatlichkeit verbunden ist, hat eine große Rolle vom XVII Jahrhundert bis heute gespielt, als Ort der Kontemplation und des Gebetes. Die erhaltenen liturgischen Manuskripte in dieser Einsiedelei sind der Gegenstand von dieser wissenschaftlichen Arbeit.

Die zwei vorgestellten liturgischen Manuskripte aus der Bibliothek der Kamaldulenser in Bieniszew: Manuale de Benedictionibus. Eremus Bieniszewski 1780 und Devotionale ab diversis Eremitis compositum ab anno 1710-1820 etiam in diversis Eremis, obwohl sie aus dem XVIII Jahrhundert stammen, sind der wichtigste Beitrag für Erkennung der Liturgie in Polen nach dem tridentinischen Konzil. Sie entstanden für den internen Gebrauch der Einsiedler in ihrem Kloster. Das Charakteristikum ist, dass sich neben den liturgischen Texten auch die privaten Gebete der Eremiten dort befinden. Diese sind die Widerspiegelung, nicht nur der kamaldulenser Spiritualität, sondern auch der Tendenzen des achtzehnten Jahrhunderts. Bemerkenswert ist, das in den Manuskripten nicht nur die lateinischen Texte sind, sondern auch Schriften in der polnischen Sprache aufscheinen. Dieses ist ein Hinweis auf die Poloniesirrung der Liturgie im XVIII Jahrhundert.

In den besprochenen Quellen befinden sich die Texte, die oft im Leben der Einsiedler benutzt wurden. Durch 110 Jahre wurden die Manuskripte immer wieder ergänzt. Das Aufzeigen der verschiedenen kompilierten Teile, die zusammengebunden sind und eine eigene Paginierung haben, hat viel Zeit in Anspruch genommen. Im anschließenden Kodex bemerkte man mehrere Abschreiber, denn die verschiedene Handschriften zeigen dieses. Der Gebrauch der Karten zeigt die Suggestion dass die Manuskripte Anwendung im gemeinschaftlichen Leben gefunden haben. Der Mangel der Illumination, der schlechte Einband, das sind die Kennzeichen der Einfachheit vom Leben in der Einsiedelei. Die Karten mit den Texten vom Krankensegen und mit den privaten Gebeten sind mehr abgegriffen und sind daher ein Zeichen, dass diese öfter benutzt wurden.

Biskup Marian Fulman (1918-1945) jako promotor życia liturgicznego w diecezji lubelskiej

Piotr Petryk — 2021-02-10

Artykuł prezentuje działalność biskupa Mariana Fulmana w jako promotora liturgii i różnych form pobożności ludowej. Został powołany na stolicę biskupią w Lublinie w 1918 r. Biskup Fulman przeorganizował sieć dekanalną i parafialną. Erygował 7 nowych dekanatów i 86 parafii. Przez swoją działalność prawodawczą i pastoralną przyczynił się do uporządkowania i rozwoju służby Bożej. Wprowadził praktykę systematycznego nauczania katechizmu w każdą niedzielę. Starał się o rozwój życia eucharystycznego. Zarządził sprawowanie dwóch mszy św. w niedzielę i święta, uporządkował niedzielne nabożeństwa, promował wczesne przystępowanie dzieci do Pierwszej Komunii św., zwołał Kongres Eucharystyczny. Szerzył kult Najświętszego Serca Pana Jezusa oraz kult Chrystusa Króla. Upowszechniał kult świętych, szczególnie św. Stanisława Kostki i Andrzeja Boboli. W kulcie tym upatrywał wartości moralne i patriotyczne szczególnie potrzebne w wychowaniu młodzieży. Wielką wagę przykładał do rozwoju stowarzyszeń kościelnych zarówno dla dorosłych jak i dla młodzieży.

Z pogranicza literatury i przepowiadania homilijnego

Leszek Pintal — 2021-02-10

Z różnych środowisk docierają głosy mówiące o potrzebie i konieczności odnowienia przepowiadania homilijnego. Na ten jakże ważny problem dla współczesnego Kościoła zwrócił uwagę Benedykt XVI, który przypomniał: „Ze względu na wagę słowa Bożego, rodzi się konieczność poprawienia jakości homilii”. Jedną z dróg odnowy przepowiadania może stać się wprowadzenie elementów literatury do homilii. Przestrzenią przenikania się literatury i teologii staje się sfera sacrum. Literatura może więc odnaleźć swoje miejsce w przepowiadaniu homilijnym oraz w istotny sposób przyczynić się do odnowienia jakości współczesnego przepowiadania.

Triada sakramentalna: chrzest – bierzmowanie – Eucharystia. Aspekt teologiczno-pastoralny

Andrzej Rojewski — 2021-02-10

[Abstrakt tylko w j. niemieckim / Abstract only in German]

Sakramentale Triade: Taufe – Firmung – Eucharistie. Pastoraltheologische Perspektive

In den ersten Jahrhunderten des Christentums wurden Taufe, Firmung und Eucharistie als Bestandteile der einen christlichen Initiationsfeier zelebriert. Im Bewusstsein der Christen bildeten sie auch eine Einheit. Ihre Beziehung zueinander verstand man dabei folgendermaßen:

die Taufe findet ihren Höhepunkt in der Eucharistiefeier;
die Firmung lässt die Gnade der Taufe in vollem Ausmaß erleben und bahnt zugleich den Weg zur Eucharistiefeier, die in der Kraft des Heiligen Geistes vollzogen wird;
die Eucharistie setzt Taufe und Firmung voraus; alle Sakramente führen zu ihr, alles Tun der Kirche findet in ihr seinen Höhepunkt.

Die Konstitution Sacrosanctum Concilium greift die älteste Tradition der Kirche wieder auf und sagt: „Besonders aus der Eucharistie fließt uns wie aus einer Quelle die Gnade zu; in höchstem Maß werden […] die Heiligung der Menschen und die Verherrlichung Gottes verwirklicht“ (Nr. 10). Jene sakramentale Triade wurde jedoch in den späteren Jahrhunderten durch die Kirche recht unterschiedlich praktiziert. Der vorliegende Beitrag bietet eine theologische Reflexion über die Beziehung der einzelnen Sakramente (Taufe, Firmung, Eucharistie) zueinander an und zieht daraus Schlüsse für die Pastoral der Kirche in der Gegenwart.

Celebracje liturgiczne w katechezie parafialnej

Helena Słotwińska — 2021-02-10

Artykuł w swojej części teoretycznej prezentuje zamieszczone w „Programie Katechezy Parafialnej Młodzieży Szkół Ponadgimnazjalnych”, zagadnienia, które należy omówić w katechezach parafialnych (nr 1) oraz akcentuje znaczenie celebracji liturgicznych w katechezie (nr 2). Natomiast w części praktycznej (nr 3) podaje konkretne celebracje liturgiczne, stanowiące duże wsparcie dla wybranych zagadnień, które są zaproponowane do omawiania we wspomnianych katechezach parafialnych.

Elementy kultury świętowania niedzieli w Polsce

Helmut Jan Sobeczko — 2021-02-10

[Abstrakt tylko w j. niemieckim / Abstract only in German]

Elemente der Sonntagsfestkultur in Polen

Das Sonntagsfeiern hat nicht nur einen religiösen, sondern auch einen kulturellen Charakter. Daher spricht man von der Sonntagsfestkultur. Im vorliegendem Aufsatz stellt der Autor die Elemente der katholischen Sonntagsfestkultur in Polen dar. Ein der Hauptelemente der Sonntagsfestkultur ist in der polnischen Gesellschaft die Teilnahme an der Eucharistie. Laut der soziologischen Untersuchung nimmt in Polen regelmäßig die Hälfte der Gesamtzahl der Katholiken in der Sonntagseucharistie teil. Dieser Zustand wird in den letzten Jahren aufrechterhalten, obwohl es auch einen Rückgang der Eucharistieteilnehmer gibt, vor allem in Großstädten. Zu den anderen Elementen der Sonntagsfestkultur gehört die Bildung und Vertiefung der Gemeinschaft, vor allem in der Familie. Nach der Tradition ist der Sonntag auch ein Tag der caritativen Tätigkeit (dies caritatis) und der Freude und Arbeitsruhe. Zum Schluss des Beitrages wurden die Bedrohungen des Sonntagsfeiern, u.a. Verschwinden des theologischen Charakters, Kommerzialisierung (allgemein geöffnete Geschäfte und Supermärkte) und Entwertung und Verflechtung des Sonntags zum letzten Tag des Wochenendes dargestellt. Angesichts diese Probleme sind mehrfache Bildungs- und Seelsorgewirkungen der Kirche notwendig.

Lasst uns voller Hoffnung vorwärts gehen! Pädagogisch-katechetische Aspekte, wie der Christ die Zeichen der Zeit in der gegenwärtigen Welt aufnimmt

Józef Stala — 2021-02-10

[Abstrakt tylko w j. polskim / Abstract only in Polish]

Idźmy naprzód z nadzieją! Pedagogiczno-katechetyczne aspekty odczytywania przez chrześcijan znaków czasu we współczesnym świecie

Posłannictwo Kościoła nie polega tylko na przekazywaniu ludziom ewangelicznego orędzia Chrystusa, ale na doskonaleniu duchem ewangelicznym całego porządku spraw doczesnych oraz właściwym odczytywaniu i rozumieniu znaków czasu. To przepajanie duchem Ewangelii wszystkich wydarzeń i dziedzin rzeczywistości stanowi właściwą specyfikę apostolstwa. Do chrześcijan należy świadczenie o tym, jak wiara chrześcijańska daje jedyną pełną odpowiedź na problemy i nadzieje, jakie życie stawia przed każdym człowiekiem i każdym społeczeństwem. Chrześcijanie muszą stawać się dla świata czytelnymi znakami innej rzeczywistości, rzeczywistości Bożego królestwa.

W niniejszym artykule podjęto próbę wskazania pedagogiczno-katechetycznych aspektów dostrzegania, właściwego rozumienia i podejmowania przez chrześcijan znaków czasu we współczesnym świecie. Chrześcijanie realizują przez to zadanie consecratio mundi i dzięki temu mogą iść naprzód z nadzieją. Zostało to omówione przez uświadomienie faktu, że chrześcijanin nie ucieka, lecz żyje we współczesnym świecie, dla którego stara się być świadkiem królestwa Bożego oraz ukazuje mu drogę Ewangelii.

Dystrybucja psalmów w posoborowej reformie księgi Liturgii Godzin. Kwestie redakcyjne

Jerzy Stefański — 2021-02-10

Przedmiotem studium jest prezentacja redakcyjnego procesu związanego z dystrybucją psalmów w posoborowej księdze Liturgii Godzin. Za te prace odpowiadała Grupa Studyjna nr III, wchodząca w skład Consilium ad exsequendam Constitutionem de Sacra Liturgia. W wyniku kilkuletnich prac redakcyjnych zrezygnowano z prawie półtoratysięcznej tradycji recytowania całego psałterza w ciągu jednego tygodnia. Wprowadzono zatem nowe ordinarium psałterza z czterotygodniowym schematem układu psalmów. Powyższa Grupa studyjna, poparta autorytetem kompetentnych organów Stolicy Apostolskiej, ustaliła także nowy układ i ilość psalmów w każdej z poszczególnych godzin kanonicznych dotychczasowego Breviarium Romanum. Dodatkową kwestią, z którą musieli zmierzyć się redaktorzy nowej księgi, była rola, znaczenie i miejsce tzw. psalmów złorzeczących (lub choćby samych wierszy psalmodycznych o takiej treści) oraz psalmów historycznych. Ostatecznie powyższe psalmy nie znalazły się w ordinarium czterotygodnio-wego układu psalmów.

Działalność naukowo-dydaktyczna Instytutu Teologii Pastoralnej KUL w roku akademickim 2007/2008

Jerzy Smoleń — 2021-02-10

Ogólnopolskie sympozjum katechetyczne „Obecność Biblii w katechezie”. Lublin, 21-22 listopada 2008 roku

Michał Wyrostkiewicz — 2021-02-10

Teologia na V Lubelskim Festiwalu Nauki. Lublin, 20-26 września 2008 roku

Michał Wyrostkiewicz — 2021-02-10

Przegląd bibliografii z wybranych zagranicznych czasopism liturgicznych z roku 2008

Czesław Krakowiak — 2021-02-10

Przegląd bibliografii liturgicznej w wybranych polskich czasopismach teologicznych w 2008 roku

Tomasz Herc — 2021-02-10

Przegląd bibliografii liturgicznej z ksiąg pamiątkowych i jubileuszowych opublikowanych od 1998 do października 2008 roku

Witold Słotwiński — 2021-02-10

Zawsze miał nadzieję. Ksiądz Mieczysław Brzozowski. Świadectwa i wspomnienia. Red. Alina Rynio. Wyd. II poprawione

Władysław Głowa — 2021-02-10

Christopher Hitchens. God Is Not Great: How Religion Poisons Everything. Wyd. polskie: Bóg nie jest wielki. Jak religia wszystko zatruwa. Przeł. C. Murawski

Michał Wyrostkiewicz — 2021-02-10